تبیان، دستیار زندگی

یکی از جلوه های زندگی زنان، دوره میانسالی است. روان شناسان از سن 42 تا 49 سالگی را دوره میانسالی می نامند. یکی از دورانهای آسیب زا در زندگی زنان، همین دوره است. بسیاری از بحرانها در این دوره بروز می کند، به خصوص بحرانهایی که در اثر هجوم پرسشهای متعدد که قبلاً هرگز فرصتی برای عرض اندام نیافته بود، به ذهن او خطور می کند. سؤالاتی مثل اینکه هدف از زندگی چیست؟ مرگ چیست؟ و ...

زنان در دوره میانسالی نگاه نافذ و عمیق به زندگی خود می افکنند و به ارزیابی دقیق آن می پردازند. دانیل لونیسون، اعتقاد دارد در زندگی انسان مراحلی فرا می رسد که در آن فرد به کاوش عمیق زندگی خود می پردازد؛ بر او چه گذشته است و چه در پیش دارد. بالاخره در پرتو چنین تحلیلی مسیر زندگی اش را عوض می کند. این حالت در 40 ـ 45 سالگی اتفاق می افتد. این دوره تحولی که نیازمند تفکرات اساسی است، ضرورتا دوره بحرانی نیست و زنی که از سلامت روانی برخوردار است، خود را در سراشیبی سقوط احساس نمی کند، بلکه آن را دورانی سازنده می یابد که از تصمیم گیری های عجولانه و پرداختن به اعمال دیوانه وار، فرسنگها فاصله دارد.

این نگاه عمیق و دقیق به زندگی، او را دچار تحولات خاص دوره میانسالی می کند. این دوره، دوره بازگشت به اصالت وجودی است. زن در دوره میانسالی، مفهوم واقعی زندگی را در سه اصل می بیند: عشق و محبت، آرامش خیال و خدمت به دیگران که حکایت از عقل و درایت زنان میانسال است.

به هر حال دوره میانسالی از دوره های حساس در زندگی زنان است. به میزانی که با تحولات فیزیولوژیکی و درونی و بیرونی این دوره آشنا باشند، می توانند دوره ای پربار و پویا داشته باشند. در غیر این صورت این دوره را در خمودگی، افسردگی و کسالت خواهند گذراند.

اهمیت این دوره و ویژگیهای آن و تحولات چشمگیر آن ضرورت افزایش بینش و آگاهی نسبت به این دوره را اجتناب ناپذیر می کند. از این رو در این نوشتار سعی می شود بانوان محترم را با این دوره و تحولات آن آشنا نماییم. ضمنا راهکارهایی مفید برای پربار کردن زندگی در این دوره ارائه می گردد.

تحولات فیزیولوژیکی دوران میانسالی

از مختصات این دوره، تحولات فیزیولوژیکی است. از مهمترین تحولات، یائسگی است، که به دلیل اهمیت این مسأله، توضیحاتی خواهیم داشت.

یائسگی، دوره ای ویژه برای زنان است که با توجه به نوع نگرشها، احساس بانوان نسبت به این مرحله متفاوت است.

«یأس» به معنای «قطع امید» است. بر این معنا، یائسه یعنی کسی که قبلاً خون حیض می دید و الان دیگر نمی بیند و از دیدن آن در آینده هم ناامید است.

زنان در این مرحله از زندگی با تنشهای روانی فراوانی روبه رو خواهند شد، زیرا تفسیر صحیحی از این دوران نداشته و به یک دوره تعریف نشده پا گذاشته اند. زنانی که با آگاهی نسبت به این مرحله حساس پا در آن می گذارند، در طول این دوره از موهبتهای ویژه ای برخوردار می باشند.

خانم جوآن بوریس آنکو، روان شناس امریکایی در این زمینه می گوید:

«دوران یائسگی بسیار حساس و استثنایی است. یائسگی یک زن، بلوغ مجدد اوست. آشنایی او با دوره ای از زندگی است که می تواند هیجان انگیزترین، ارضاکننده ترین و پراقتدارترین نیمه زندگی او محسوب شود.»

به نظر وی هر زنی دارای دو بلوغ است. در بلوغ اوّل، زنان قدرت بارداری و بهره مندی از موهبت مادری را می یابند و از نظر فیزیولوژیکی، موفقیتهایی را حاصل می کنند.

در بلوغ دوم (یائسگی) از عقل و درایت ویژه ای برخوردار می شوند و احساس پختگی و جاافتادگی، در این دوره احساس بسیار خوبی است که موجب می شود زنان حاضر به برگشت به دوره جوانی نباشند و این بینش و تجربه را نتیجه زندگی ارزشمند خود می دانند.

گفتنی است چگونگی برخورد با دوره یائسگی بستگی جدی با فرهنگ و اعتقادات زنان دارد. تحقیقات نشان می دهد زنانی که در فرهنگ دینی ـ اخلاقی رشد یافته اند، برخوردی عمیق همراه با باروری اعتقادات دینی و ارزشها را دارند. به همین دلیل در جامعه دینی، زنان در دوران یائسگی رویکرد جدی به مسایل مذهبی و اعتقادی دارند و سعی می نمایند ثبات و غنای بیشتری به اعتقادات خود دهند و در پی جبران کوتاهی هایی که در احکام و تکالیف الهی و دینی داشته اند می باشند و ضمنا سعی در انجام خدمات عام المنفعه و کمک به دیگران دارند و با خردورزی، در اصلاح زندگی دیگران تلاش می نمایند و با استفاده از تجربیات ارزشمند خود، چراغ راه دیگران می شوند. اما زنانی که در مجامع غیر دینی با فرهنگهای ضد ارزشی رشد داشته اند، در این دوره در دام افسردگی و افکار منفی می افتند و سعی می کنند با روی آوردن به مسایلی چون خرید زر و زیور، تغییر دکوراسیون منزل، تغییر اتومبیل، رویکرد افراطی به جنس مخالف و ابراز روحیه جوان پسند و ترتیب زندگی متناسب با دوره جوانی، به جنگ این دوره بروند. یکی از روان شناسان در این باره می گوید:

«برخی از زنان در دوره یائسگی برای اجتناب از افسردگی، دیوانه وار به جراحان پلاستیک پناه می برند و از آنها برای کشیدن پوست صورت و یا کوچک کردن شکم کمک می خواهند و به استفاده از درمانهای هورمونی می پردازند.»

علاوه بر فرهنگ و اعتقادات در جامعه که تأثیر عمده ای بر چگونگی برخورد با دوره یائسگی دارد، تغذیه تأثیر بسیاری بر عوارض این دوره و چگونگی آن دارد.

به هر حال این دوره با عوارض جسمانی و روانی عدیده ای روبه رو است که شدت و ضعف آن بستگی به فرهنگ، اعتقادات و تغذیه زن در دوره قبل از یائسگی دارد.

عوارض جسمانی

1ـ گُرگرفتگی: یکی از عوارض شدید جسمانی در دوره یائسگی، گُرگرفتگی است.

2ـ افزایش فشارخون: دانشمند گیاه شناس و طبیعی دان، فرید اشارن در کتاب ارزشمند خود به نام «یائسگی خلاق» مشاهدات خود را در مورد یک دوره شش ماهه توأم با عارضه گُرگرفتگی شرح می دهد. او ظهور این انرژی را زیبا و شعف انگیز می یابد.

3ـ احساس خستگی مفرط و احساس ضعف

4ـ بدن درد، سینه درد، سردرد میگرنی

5ـ عرق کردن شبانه

6ـ عادت نامرتب ماهیانه

7ـ افزایش یا کاهش تمایلات جنسی

غذاهایی که تشدیدکننده این عوارض هستند عبارتند از:

1ـ انواع شیرینی (که منجر به احساس خستگی می شود)

2ـ قهوه (موجب بالا رفتن فشارخون و تشدید ضربان قلب)

3ـ نوشیدنی های گازدار (میزان کافئین و فسفات که در نوشابه های گازدار وجود دارد، جانشین کلسیم داخل استخوان شده، شخص را برای پوکی استخوان آماده می سازد. به علاوه باعث احساس درد در این منطقه می شود)

4ـ گوشتهای پرچربی (میزان چربی بالا است و امکان سکته قلبی دارد. پروتئین اضافی دارد و پروتئین به همراه کلسیم دفع می شود و خطر پوکی استخوان هست. ضمنا نیترات آنها سرطان زاست.

غذاهایی که در کاهش عوارض دخالت دارد:

1ـ خوردن غذاهای سالم و مقوی

2ـ سبزی و میوه به مقدار فراوان

3ـ لبنیات تازه

4ـ نان سبوس دار (نان سنگک)

علاوه بر غذاها که تأثیر زیادی در چگونگی یائسگی دارد، عوامل و مسایل دیگری هستند که تأثیر دارند. به راهکارهایی که می تواند در کیفیت بخشی زندگی در این دوره کمک کند می پردازیم:

1ـ آخرت گرایی و توجه به امور دینی

یکی از راهکارهای مؤثر در از بین بردن عوارض سوء این دوره، آخرت گرایی است؛ البته نه به این معنی که مسایل دنیایی و نیازهای ضروری زندگی را فراموش کنیم، بلکه توجهی افزون تر به هدف زندگی که عبودیت و بندگی است داشته باشیم و سعی نماییم مروری جدی بر میزان دینداری خود، میزان تعبد به انجام تکالیف شرعی و الهی داشته باشیم. در صورت مشاهده کوتاهی در انجام وظایف و تکالیف الهی، بهترین دوره برای جبران، میانسالی است، چرا که زنان در این دوره از قدرت تدبیر و خردورزی بیشتری برخوردار می شوند. خردورزی و تعقل، آنها را بیشتر به دینداری می کشاند زیرا شأن خردورزی، دینداری است. به همین جهت زنان در این دوره به شکل درونی، رویکردی جدی به دین و دینداری دارند. از این رو باید از این فرصت طلایی به خوبی بهره جست و با مرور بر جلوه های دینی زندگی خود، سعی در جبران کمبودها و کوتاهی ها داشته باشیم. چه بسا خانمها به جهت اقتضائات جنسی خود، در ایام حیض و زایمان و مسایل دیگر، در انجام فرایضی مثل نماز و روزه کوتاهی داشته اند که در این دوره می توانند آنها را جبران نمایند. به هر حال باید بر اساس توصیه امام علی(ع) فرصتها را غنیمت شمرد. زنان باید در میانسالی با بهره گیری بهینه از فرصتها، سعی در رشد میزان دارایی ارزشی و دینی خود نمایند تا بعدا در آخرت بتوانند از آن به خوبی بهره جویند.

در آموزه های دینی ما، روایات متعددی در این زمینه وارد شده است که توجه انسان را به ضرورت آخرت گرایی و توجه به تکالیف و وظایف شرعی در میانسالی جلب می نماید. در کلام نورانی امام باقر(ع) آمده است که هر گاه فرد به چهل سالگی رسد، آوازدهنده ای از آسمان ندا دهد که هنگام سفر نزدیک شد! توشه فراهم ساز.در بیان دیگر از این امام همام وارد شده است: هر گاه چهل سال بر بنده ای بگذرد به او گفته شود: به هوش باش، دیگر عذری از تو پذیرفته نیست

پیام آور اسلام حضرت محمد(ص) می فرمایند: چون بنده به چهل سالگی رسد باید از خدا بترسد و از او بر حذر باشد.

خانمی که در میانسالی قرار گرفته است باید به شکل جدی به فکر تهیه توشه برای سفر ابدی و ادای تکالیف قضا شده و واجبات الهی باشد. در این دوره باید خوبیهای او بر بدیهایش فزونی داشته باشد، همان طور که رسول گرامی اسلام(ص) می فرمایند: فرد هر گاه به چهل سالگی رسد و خوبیش بر بدیش فزونی نیابد، شیطان پیشانی او را بوسه زند و بگوید: این چهره ای است که روی رستگاری را نبیند.

این روایات آموزنده سعی دارند توجه افراد میانسال را به موقعیت سنی و اقتضائات آن و تکالیف و هشدارهای لازم، جلب نمایند.

پرداختن به آخرت و مسایل دینی، نشاط و امید ایجاد می کند، که عاملی مهم برای از بین بردن افسردگی ها می باشد.

زنان در این دوره با استفاده از عوارضی مثل گُر گرفتن، به جای آنکه آن را عارضه ای مزاحم و عذاب آور تلقی نمایند، می توانند آن را یک موقعیت تازه روحی ـ روانی به حساب آورند.

دکتر هربرت بنسون که مطالعات زیادی برای دسترسی به فیزیولوژی تمرینات مختلف تفکر انجام داده است، همراه گروهی از دانشمندان به هند شمالی، مکانی که راهبان تبتی تبعید شده اند و در آن به تمرین تامولی می پردازند، سفر کردند. دکتر نبسون و همراهان او، به این نتیجه رسیدند که این افراد قادرند حرارت بدن خود را تا ده درجه فارنهایت از طریق تمرینات فکری افزایش دهند.

شاید نیازی به این سفر طولانی نبود و دکتر نبسون به سادگی می توانست زنانی را که دچار عارضه گُر گرفتن می شدند مورد آزمایش قرار دهد.

اگر زنان به طریقی که راهبان، از انرژی درون برای تزکیه و تهذیب روح استفاده می نمایند، آگاهانه به فشارهای روحی و نگرانیهای خود بیاندیشند و ماهیت این عارضه عذاب آور را با تغییر در نگرش خود و استفاده از فرصتها و تفکر در زمینه اهداف آفرینش و ارتباط خود با منبع لایزال الهی، تغییر دهند، می توانند تمام مسایل عذاب آوری را که آرامش آنها را به هم ریخته در آتش درون بریزند و بسوزانند. به تعبیر فرید اشارن آنان به جای اینکه این پدیده را عذاب آور تلقی نمایند، ظهور این انرژی را زیبا و شعف انگیز بیابند.

این حالت ایجاد نمی شود مگر اینکه خانم ها با توجه به خردورزی که ویژه این دوره است، از دریچه آخرت به دنیا نگاه نمایند. گُرگرفتگی و سوزش درونی را با ذکر و یاد خدا و ارتباط عمیق با او، به حلاوت، خنکی و آرامش تبدیل نمایند، چرا که فقط یاد خداوند است که سوزش درون را به آرامش تبدیل می نماید.

نویسنده کتاب جلوه های زندگی یک زن می گوید: زمانی که شخص از قدرت پروردگار احساس جدایی می کند، نظام فعالیتی وی در پایین ترین حد ممکن به فعالیت می پردازد و تعداد و میزان فعالیت سلولهای مدافع که به جنگ سرطان یا امراض عفونی دیگر می روند، به شدت کاهش می یابد و فرد را از سن واقعی خود پیرتر نشان می دهد. چنین فردی لیمفوسایت های بدنش از کار می افتد و در معرض بیماریهایی مثل سرطان و ... قرار می گیرد. شاید اگر یافته های تحقیقاتی نشان می دهد بیماران سرطانی که با ذکر و یاد خدا زندگی را سپری می کنند، شانس بهبود آنها بیشتر از بیمارانی است که با خدا ارتباط ندارند، به این جهت باشد.

2ـ ایجاد تعادل درونی

یکی دیگر از راهکارهای مؤثر برای کاهش عوارض روانی ـ جسمانی میانسالی و برخورداری از دوره ای پویا و پربار، ایجاد تعادل روانی است.

اگر بانوان در این دوره بتوانند تعادل درونی در خود ایجاد نمایند، در بیرون هم از تعادل رفتاری، فکری و روانی برخوردار خواهند بود. انسان بدون برخورداری از تعادل درونی و رفع تنشهای درونی نمی تواند از آرامش روانی ـ روحی برخوردار باشد. به این جهت یکی از راهکارهای مؤثر برای زدودن تنشها و نگرانیها و اضطراب که از عوارض این دوره است، تعادل درونی است.

اولین راهکار برای تعادل درونی:

1ـ شناسایی عمیقی از اعتقادات درونی پیدا نماییم.

2ـ هماهنگ بودن اعتقادات درونی با شرایط زندگی برونی.

انعکاس ارزشها و اعتقادات فرد، به یکپارچگی دنیای درون و بیرون منجر می شود، چرا که اگر دنیای درون و برون فرد متضاد باشد، نتیجه ای جز تعارضات روحی و به هم ریختن آرامش خاطر نخواهد داشت.

خانمی که از اعتقادات خداخواهی و خداجویی و از باورهای ارزشهای دینی و اخلاقی برخوردار است ولی شرایط زندگی برونی او رنگ و رویی از اعتقادات فطری خداخواهی و خداجویی ندارد، به بیان دیگر دنیای درون او رنگ الهی دارد ولی دنیای بیرون رنگ الهی ندارد و سراسر مادیات و تمایلات نفسانی و هوا و هوس می باشد، طبیعی است که دوگانگی دنیای درون و برون، منجر به تعارضات شدید روحی و روانی می شود و چون تعادل درونی او به هم خورده است، نمود آن در بیرون، نگرانی، اضطراب و تنش است. واقعیت عینی که قرآن کریم از آن نام می برد:

«و مَن أعرض عن ذکری فإنّ له معیشة ضنکا» مفهوم عالی این آیه بیانگر این مطلب مهم است که چون فطرتا ما انسانها برخوردار از روحیه خداخواهی و خداجویی هستیم و گرایش به یاد او داریم، اگر در دنیای بیرونی، روی گردانی از ذکر و یاد الهی داشته باشیم، تعارض دنیای درون و بیرون، ما را به سویی می کشاند که در دنیا احساس گرفتگی، عدم رضایت و تنگی را داشته باشیم، حتی اگر از تمام امکانات مادی و رفاهی برخوردار باشیم. افرادی را در اطرافمان می بینیم که به رغم اینکه زندگی مادی آنها حکایت از خوشبختی و احساس رضایت می کند، ولی احساس ناراحتی، عدم رضایت و تنگی در زندگی، در سخنان آنان موج می زند.

ما از اعتقاد خداخواهی برخورداریم، پس باید برای رسیدن به تعادل زندگی بیرونی، خود را هماهنگ با درون نماییم؛ به این معنی که در بیرون بنده خدا باشیم و خود را مقید به انجام اوامر و نواهی الهی نماییم. آنچه را که دستور داده انجام دهیم و آنچه را امر به ترک آن نموده است، ترک نماییم.

دومین راهکار برای تعادل درونی: دعا و تفکر

یکی دیگر از راههای آسان برای ایجاد تعادل درونی، کنار گذاشتن زمانی برای دعا و تفکر است. روان شناسان بر این باور هستند که با اختصاص زمانی برای دعا و خودنگری مِدیتیشین (تدبیر و خودنگری) می توانیم از لحظه ها لذت ببریم.

در این صورت زمان در دیدها وسعت می یابد و قادر خواهیم بود با قلبی پر از صفا و با فکری روشن و واکنشهای مملو از آرامش، به انجام وظایف بپردازیم.

خانم جوآن بوریس آنکو، روان درمانگر مشهور آمریکایی در این باره می گوید:

من در هنگام دعا به چنین لحظاتی دست می یابم. هر روز صبح، زندگی خود را با خواندن دعا آغاز می نمایم و به این وسیله وارد لحظات بی انتها می گردم که در آن مرزی میان من و جهان هستی و گذشته و آینده وجود ندارد. حتی زمانی که غرق در کار هستم، باز چند لحظه ای را صرف دعا خواندن می نمایم. این عمل به من کمک می کند در طول روز آگاهانه به هدایت، هماهنگی و آراسته نمودن امور پرداخته و در این راه از بینش درونی و خِرَدی گسترده بهره مند گردم.

او به عنوان روان درمانگر معتقد است در امریکا، نهضت درمانی ـ روانی معنوی شدیدا مورد توجه قرار گرفته است و دو دسته از زنان به این نهضت توجه می نمایند:

1ـ زنانی که در رأس دوران بلوغ هستند

2ـ زنان میانسال

اصول درمان معنوی ـ روانی بر ارتباطات است، به ویژه ارتباط با جهان هستی.

او می گوید: من در سراسر مملکت که اقدام برای درمان روانی می نمایم، به سخنرانی در باره معنویات، آثار دعا در زندگی و ارتباط با خدا می پردازم. از آنجا که زنها به طور طبیعی از موهبت هم احساسی و بینش درونی برخوردارند، جریان درمان به رشد گسترده تر این خصوصیات پرداخته است.

اشتغالهای مفید

از آنجا که خانمها در میانسالی از فراغت بیشتری برخوردارند و بچه ها بزرگ شده و احتمالاً از خانه رفته اند و گرفتاریهای زندگی تا حد زیادی برطرف شده است، از فرصتهای بیشتری برخوردار می باشند. از این رو باید برنامه ای برای استفاده از فرصتها تنظیم نمایند و اشتغالات (سرگرمی های) مفیدی ایجاد نمایند. در غیر این صورت به جهت بیکاری ممکن است اضطرابات و تشویشهای آنها رو به فزونی رود.

تجربه فعالیتهای کلینیکی نشان می دهد زنانی که دارای اشتغالات مفید در دوره یائسگی می باشند، احساس قدرت و اقتدار بیشتری می کنند و سرزنده و سرشار از زندگی هستند و زنانگی و کامل بودن خود را احساس می نمایند. اما زنانی که مشغله های مفید و مؤثر ندارند، اندک اندک شور زندگی را از دست می دهند و احساس پیری و عدم کارآیی و دل مردگی می کنند. اگر وقت زنان فقط صرف خانه داری شود، از انجام وظایف دایمی روزانه احساس خستگی می نمایند. در حالی که زنان شاغل از رضایت درونی بیشتری برخوردار می باشند.

منظور از اشتغال، صرفا اشتغالهای رسمی، دولتی یا غیر دولتی نیست. منظور این است که برای اوقات فراغت برنامه ریزی مناسبی داشته باشیم و متناسب با اوقات فراغت برای پر کردن آنها اشتغالاتی را مطابق با توان و سلایق و علاقه خود ایجاد نماییم. اشتغالاتی که صرف پر کردن وقت نباشد، بلکه به گونه ای برنامه ریزی نماییم که ضمن پر کردن اوقات فراغت، برنامه ها پویا و حرکت آفرین باشد که بعد از اتمام کار، احساس رشد نماییم. در این صورت از گذراندن وقت احساس رضایت می نماییم.

بالاترین رضایت در مطالعات کلینیکی، متعلق به زنان با اشتغالات مفید است و این نوع زندگی خوشایند است.

روابط سالم و متعالی

ارتباط، یکی از نیازهای ضروری بشر برای ادامه زندگی طبیعی است.

با توجه به اینکه زنان طبیعتا رابطه جو هستند و از انزوا و تنهایی گریزانند، در صورتی که از ارتباط با افراد دیگر محروم شوند، بیش از مردان آسیب می بینند.

یافته های علمی نشان می دهد: زنانی که نقشهای مختلفی را در زندگی به عهده می گیرند و از روابط اجتماعی گسترده ای برخوردار هستند، نسبت به زنان دیگر از سلامتی بیشتری برخوردار بوده و عمر طولانی تری خواهند داشت. روابط اجتماعی گسترده نه تنها عامل تنهایی و انزوا را که تهدیدکننده سلامتی است، نابود می کند بلکه میزان اعتماد به نفس را بالا می برد و برای سلامتی بسیار مؤثر است.

انزوا و تنهایی برای زنان سالمند، دردی است وحشتناک که عوارض وخیمی را به دنبال دارد، چرا که نیروی دفاعی بدن تقلیل می یابد، قلب دچار اختلال می شود و عمر انسان به کوتاهی می گراید. افرادی که در انزوا به سر می برند، مقدار لیمفوسایتهای بدنشان به طور قابل توجهی رو به کاهش می رود. لیمفوسایتها، سلولهای دفاعی هستند که میکروبهای ویروسی و سرطان زا را نابود می سازد.

انزوا و تنهایی در زن و مرد موجب استرس می شود اما در زن به صورت حادتری بروز می کند، زیرا با طبیعت آنها بیگانه و ناسازگار است.

ارتباطات، وسیله ای مهم برای ایجاد تعادل برونی و راهکاری مؤثر برای از بین بردن اضطرابات درونی است. در صورتی ارتباط از این آثار و نتایج برخوردار است که متعالی و مفید باشد. اریک فروم معتقد است:

وابستگی و دلبستگی و ارتباطی قابل پذیرش است که انسان به وسیله آن هم آسودگی خیال داشته باشد و بر احساس تنهایی خود غلبه کند و هم نیروهای انسانی خود را توسعه دهد، و این پیوند تنها پیوند برادرانه و انسان دوستانه است که موجب رشد استعداد می شود و آزادی و استقلال او را حفظ می کند.

از نظر وی، ارتباطی مفید است که موجب رشد شود، به همین جهت در آموزه های دینی معیارهای قابل توجهی برای ایجاد روابط سالم بیان شده است. حضرت علی(ع) می فرمایند: «از یارانی که در فکر و نظر ضعیف هستند و عمل آنها ناشایسته است بر حذر باش! زیرا مقیاس سنجش شخصیت هر کس را دوستانش تشکیل می دهند.»

حضرت در جای دیگر می فرمایند: «از جاهایی که مردم آن از یاد خدا غافلند و به یکدیگر ستم روا می دارند و بر اطاعت از خدا به یکدیگر کمک نمی کنند بپرهیز. در خیرهایی اندیشه کن که یاریت دهد. از نشستن در گذرگاههای عمومی و بازار پرهیز کن که جای حاضر شدن شیطان و برانگیخته شدن فتنه ها است.»

دقت در کلام حکیمانه امیر مؤمنان، اهمیت ارتباط با افراد را مشخص می کند که باید هر کدام چراغ راهی برای برقراری ارتباط درست باشد.

حضرت معیارهای بسیار جالبی را برای ارتباط بیان می کند که در صورت توجه به آنها ارتباط می تواند مؤثر باشد.

زنان ضمن توجه به اهمیت و ضرورت وجود ارتباط، به این اصل مهم توجه کنند که باید ارضای ارتباط گرایی، ضابطه مند و اصولی باشد و از دوستی با افرادی که از نظر فکر و نظر ضعیف هستند یا زشت کردار می باشند، حتما بپرهیزند. شخصیت ما بر اساس روابط و دوستان ما است که مورد ارزیابی قرار می گیرد.

معیار ارزشمند دیگری را که حضرت می فرمایند: دوری از رفت و آمد در اماکنی است که در آنجا از ذکر و یاد خداوند خبری نیست و یاری بخش انسان در اطاعت و بندگی نمی باشند. هر جا یاد خداوند نباشد، شیطان و شیطانهای آدم نما حضور دارند و جایی که شیطان باشد، حتما فساد و فحشا و تباهی خواهد بود.

از این رو خانمها باید به این مسأله که کجا می روند و با چه کسانی ارتباط برقرار می کنند، بسیار توجه نمایند. نکته قابل توجه دیگر در این بیان نورانی، بر حذر داشتن از رفت و آمد در گذرگاههای عمومی و بازار است که متأسفانه یکی از برنامه های رایج برخی خانمها تردد بی حد و حصر در بازارها می باشد. شلوغی بازارها و خیابانها و مراکز خرید، مؤید این مسأله است، که علاوه بر اینکه وقت و فرصت آنان را به سرقت می برد، آن مراکز منشأ بسیاری از فتنه ها و آسیبهای اجتماعی خواهد بود.

کمک به دیگران

کمک به دیگران و رفع نیازها، یکی از راهکارهای مؤثر در ایجاد رضایت و نشاط برای زنان سالمند است. هر یک از ما قادر خواهیم بود نگاهی به درون خود بیفکنیم و به نوای شفقت و انسان دوستی که درون ما است گوش فرا دهیم. نباید بی توجه به دنیای اطراف خود باشیم.

کمک به دیگران، موجب می شود از زندگی بهره بیشتری ببریم و احساس خرسندی نماییم.

روان شناس دیوید مک کلاند که در دانشگاه هاروارد تدریس می نمود، مطالعاتی در زمینه محبت و کمک به دیگران داشته، به این نتیجه رسیده است که کمک و محبت به دیگران موجب می شود میزان ماده «آنتی بادی» که در بزاق انسان است، به شدت بالا رود. این ماده که به اِس ـ آی ـ چی ـ اِ معروف است از اولین خطوط دفاعی بدن در مقابل میکروبهایی است که از طریق دهان و دماغ وارد بدن می شوند. همین طور عامل دفاعی بدن در مقابل امراض مسری و کرم خوردگی دندانها و بیماریهای لثه است.

زنانی که به عضویت ارگانهای عام المنفعه و خدمت رایگان و داوطلبانه در آمده اند، از زندگی شادتر، سالمتر و از عمر طولانی تری برخوردار می شوند. یکی از عوامل بسیار مؤثر در طولانی نمودن عمر، کمک کردن به دیگران است.

کمک به دیگران صرفا نباید مادی باشد، بلکه خانمهای سالمند با بهره گیری از تجربیات ارزشمندی که نتیجه عمر آنان می باشد، می توانند بهترین کمک برای دختران جوان که نیازمند به این تجربیات در زندگی هستند، باشند.

توجه به نیازهای شخصی

یکی دیگر از مسایل مهمی که باید بانوان سالمند به آن توجه نمایند، اختصاص اوقاتی جهت پرداختن به مسایل و نیازهای شخصی است. باید زمانی را به مسایلی مثل ورزش، کنترل سلامتی و مسایل ضروری پزشکی که در این سن ضرورت بیشتری دارد و یا مطالعه کتاب، رسیدگی به باغچه و گلها، تلفن زدن به دوستانی که مایلند، و در مجموع توجه به خود و نیازهای شخصی اختصاص دهند. اوقاتی را اختصاص دهند به برنامه هایی که از انجام آنها لذت می برند و برایشان خوشایند است.

زنان در این دوره باید توجه داشته باشند ارتباط با دیگران نباید موجب نادیده انگاشتن خودشان گردد. باید در این مورد هم به تعادل برسیم و همان قدر که نگران دیگران هستیم، به نیازهای خود بپردازیم.

ایجاد هماهنگی میان نیازهای خود و دیگران به رشد مهارتی که روان شناسی، آن را اصالت رابطه می نامد، بستگی دارد.

فراموشی نیازهای خود و عدم توجه به آن، منجر به خشم، رنجیدگی خاطر، افسردگی و امراض ناشی از استرس می شود. نادیده گرفتن خویش، باعث می شود فرد خود را یک قربانی بیابد و این احساس تمام وجودش را اشغال نماید.

پدید آورنده : مریم معین الاسلام

مجله حوزه