تبیان، دستیار زندگی

با عنایت به اینکه بیشتر متخصصان تعلیم و تربیت به نقش مادر در تربیت فرزند پرداخته اند و نقش پدر با وجود اهمیت بسزایی که در رشد و تربیت فرزند دارد کمتر به آن توجه شده است. در این مقاله سعی گردیده به مهم ترین وظایف و مسئوولیت های پدران در تربیت فرزندان پرداخته و اشاراتی به آموزه های دینی در این زمینه خواهیم نمود. برای واژه تربیت معانی گوناگونی در فرهنگ لغات ذکر شده است، از جمله؛ پروردن، پروراندن، پرورش، تهذیب و غیره می باشد. ولی آنچه بیشتر در معنای تربیت ذکر شده همان پرورانیدن و ادب و اخلاق را به کسی یاد دادن است.

هدف از تربیت، پرورش صحیح و یاد دادن آداب نیکو به فرزند است یعنی کودک را به گونه ای تربیت کنیم که بتواند به راه صحیح قدم گذاشته و آداب و اخلاق و رفتار منطقی داشته باشد و برای جامعه و نیز پدر و مادرش در دنیا و آخرت مفید باشد. و لذا تربیت صحیح فرزند برای پدر و مادر نوعی «باقیات الصالحات» است و چراغ این باقیات الصالحات هرگز خاموش نمی شود. سید الساجدین(ع) امام بزگوار در صحیفه سجادیه می فرماید: «خدایا مرا در تربیت فرزندان خود و نیکی کردن به آنها کمک کن.»

مادر

مادر هم از نظر وراثت و هم محیط به دلیل آنکه کودک مدت زمان بیشتری با او است تأثیر بسزایی بر فرزند خواهد داشت. از طریق وراثت، برخی از صفات ارثی از طریق ژن های مادر به کودک منتقل می شود و همچنین فرزند نه ماه در رحم مادر قرار دارد که غذای مادر، سلامتی یا بیماری او بر کودک اثرگذار خواهد بود.

پس از تولد نیز کودک مدت ها در آغوش مادر است و اولین کلمات را مادر به او یاد می دهد.

پدر

پدر از نظر کودک مظهر قانون و عدل و انصاف است و می تواند پناهگاه خوبی برای خانواده باشد. مشی پدر، مهر و انصاف و نیز ظلم و ستم و قدرت پدر در رفتار و آینده اش اثر می گذارد.

توجه به پاک زادگی فرزند یکی از بهترین راههای حفظ انتساب فرزند به پدر و دقت کامل در این باره است، چنانکه خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید:«آنان را به انتساب به پدرشان بخوان.»

دنیای غرب گاهی انتساب فرزند به مادر را هم کافی می داند و از نظرتربیت صحیح گرفتار دشواری های اساسی است و راز عدم دلبستگی فرزندان به خانواده و عدم محبت لازم خانواده به ویژه پدر به فرزندان را می توان در همین مسئله جویا شد که آثار منفی بی شماری را در زندگی پدر و فرزند، به ارمغان می آورد و نتایج منفی آن در زندگی دو طرف، انکارناشدنی است.

خواهر و برادر بزرگتر

اگر در خانه ای کودک 3 یا 4 ساله ای باشد و نوزادی به دنیا آید، چون توجه پدر و مادر بیشتر به سمت نوزاد است در کودک این احساس به وجود می آید که بین او و نوزاد تازه متولد شده تبعیض قرار داده اند و این تصور در او اثر سویی خواهد گذاشت. بنابراین بایستی قبل از اینکه نوزاد به دنیا بیاید کودک را آماده نمود و همچنین پیش او به نوزاد زیاد توجه ننمود و در ضمن برخی از مسئولیت های نوزاد را به کودک بزرگتر داد و از طریق مهر و محبت به کودک بزرگتر، دوستی را بین آنان تقویت کرد.

و در این باره تبعیض و تفاوتی میان فرزندان نگذاریم و همه را به یک اندازه دوست بداریم.

شأن و مقام پدر

زحماتی که هر پدری متقبل می شود، از یک سو وظیفه دینی و از سوی دیگر وظیفه اخلاقی است. از نظر دینی کودکان بر گردن پدر حقوقی دارند. که در منابع دینی مفصل بیان شده است. از نظر اخلاقی نیز کودکان در حقیقت همانند مهمان هایی هستند که به دعوت پدر و مادر بر سر این سفره که همان خانواده است حاضر شده اند. حالا که حضور پیدا کرده اند، پدر بیش از همه وظیفه دارد از این مهمان ها بخوبی و به وجه شایسته و نیک پذیرایی کند. رسول گرامی(ص) فرمودند:

«الکاد علی عیاله کالمجاهد فی سبیل اللّه ؛ آن کس که برای خانواده اش تلاش کند، همانند مجاهد نستوه و در حال جهاد است» جهاد کردن فقط در هنگام نبرد و جنگ نمی باشد. بلکه تلاشی که پدر برای کسب لقمه حلال برای خانواده اش انجام می دهد نیز مانند جهاد است و خداوند اجری که به مجاهدین فی سبیل اللّه می دهد همان اجر را به پدر نیز می دهد. امیرالمومنین علی(ع) فرمودند:«لقمه حرام و ناپاک را به خانه نبرید.»

یک پدر نمونه، پدری است ک افزون بر آموزش اخلاق و رفتار خوب به فرزندان بتواند روزی خانواده اش را نیز از راه حلال به دست آورد. زیرا این روزی حلال در سرنوشت فرزندان بسیار مؤثر است. اگر دعایی را که فرزندان می کنند، برآورده شود تا حد زیادی در اثر همین روزی حلالی است که پدر برایشان آورده است و لذا فرزندان همیشه باید قدردان چنین پدری باشند.

اسلام و احترام پدر

اسلام برای پدرانی که وظیفه خود را به درستی انجام می دهند، ارزش و احترام خاصی قائل است. این ارزش و احترام به حدی است که در آیات قرآن پس از انجام وظیفه عبادت و احترام به خدا و اطاعت از فرمانش از لزوم احترام به والدین یاد شده است.

و لذا بر فرزندان لازم است که حکم پدر را رعایت کنند و بدون اجازه او، جز در واجبات کاری انجام ندهند. همچنین فرزندان وظیفه دارند بال رحمت و عنایت خود را در زیر پای پدر و مادر بگسترانند و با دلسوزی و محبت در همه حال رعایت احترام آنها را داشته باشند. و از هر کاری که موجب تکدر خاطر آنها می شود حتی گفتن «اف» به شدت پرهیز کنند.