تبیان، دستیار زندگی

مقدمه:

همزمان با رشد و گسترش اندیشه مهدویت در فضای پیروزی انقلاب اسلامی ایران، این مسئله مطرح شد که خط سبزی که شیعیان در باورداشت ها و اعتقادات مذهبی خود دارند، چگونه توانسته است هدایت جریانی را عهده دار شود که به عنوان سمبل عدالت طلبی و اسلام گرایی در مقابل جهان غرب و مکاتب غربی ایستادگی کند. با نگاهی به سیر جریان های مختلف علمی، فکری، عقیدتی و دینی در میان قشرهای مختلف مردم و با محور قرار دادن دیدگاه ها و اندیشه های حضرت امام خمینی(ره) سعی داریم تا فضای انقلاب اسلامی را از منظر مهدویت بازشناسی کنیم. در این مسیر آنچه اهمیت پیدا می کند رویکرد ها است که در جریان شناسی این تحولات سعی داریم با نگاهی راهبردی و با نگرش موعودگرایی مسئله را تبیین نماییم.

مبانی نظری:

برای تبیین رویکرد فعال شیعی بویژه با توجه به جایگاه انقلاب اسلامی در جهان معاصر نیازمند روشی هستیم که به طور جامع بتواند جوابگوی نیازهای ما در درک و فهم تحولات در حوزه مهدویت باشد. نگاه به آینده و ترسیم چشم انداز همواره بیانگر مسیر و هدف نهایی است که بر اساس آن برنامه ریزی ها انجام می گیرد. در موضوع مهدویت احادیثی که به مقوله ظهور و علائم آن می پردازند حکم چراغ راه و مقصدی را دارند که پیشاپیش ما را برای برنامه ریزی برای آن دوران آماده می کنند. نمی‌توان انکار کرد که توجه به موضوع مهدویت و توجه به شخص حضرت صاحب الزمان (عج) در جامعه ما و حتی در سطح جهانی رو به افزایش است. علل این توجه و اقبال چیست؟ وظیفه ما به عنوان شیعه در همیشه تاریخ این بوده است که هر دورانی را دوران آخرالزمان بدانیم. "إنهم یرونه بعیداً و نراه قریباً". (قسمتی از دعای عهد) پس وظیفه مان این است که ظهور را نزدیک بدانیم و براساس نزدیک بودن ظهور باید وظایف خود را طراحی و به همان سمت حرکت کنیم.

نشانه‌های ظهور، ‌به هم پیوسته و بایکدیگر در ارتباطند. پیوستگی به این معنا که این نشانه‌ها نقاط پراکنده‌ای هستند که همه، حکایت از وقوع اتفاق بسیار بزرگی در سطح جهانی که آماده ظهور است، می‌کنند. اسم این اتفاق را رویکرد تمدنی می گذاریم.

در واقع در پیشبرد ادبیات مربوط به موضوع مهدویت از طریق دو رویکرد مشارکت می‌کنیم:

الف- رویکرد راهبردی: اصل اعتقاد این رویکرد، این است که نشانه‌های ظهور، مبنای استخراج راهبرد هستند و به کمک آنها می‌توان به سمت ظهور رفت.

ب- رویکرد تمدنی: جوهره اصلی این رویکرد این است که اتفاقات آخرالزمان همه به هم متصل هستند،‌یک معنای تمدنی دارند. (دکترهمایون، 1384، 19)
در واقع کارکردی که می توان برای این نشانه ها و احادیث آخرالزمانی برشمرد امیدبخش است. یكی از كاركردهای مهم نشانه‌های ظهور و بوقوع پیوستن آنان امید بخشی به مردمی است كه گاه در گذر زمان آمدن موعود رنگ یك افسانه برایشان می‌گیرد. مصداقی كردن پیشگوئیها ونمادهای روایات هرچه بیشتر مفهوم منجی را در اذهان زنده نگه می‌دارد.

بطور كلی روایات آخرالزمان را می‌توان به سه دسته كلی تقسیم نمود:

1- روایات مربوط به دوره پیش از ظهور (كه در زبان عامه بیشتر از آن تعبیر به دوره آخرالزمان می‌شود. 

2-روایات مربوط به زمان ظهور و وقایعی که با حضور حضرت برای تشکیل حکومت اتفاق می افتد.

3-مربوط به ویژگی‌های جامعه و حكومت حضرت.

آنچه ما مدنظر داریم تا به عنوان نمونه برای تحلیل خود بهره ببریم دسته دوم روایات است که بیانگر اوضاع و احوال مردمانی است که به نظر می رسد بیش از هر عصری در مورد جامعه ما صدق می کند. روایاتی كه درباره ایرانیان و پیرامون آیاتی كه تفسیر به ایرانیان شده وارد شده است، تحت این نه عنوان آمده است: «الف-طرفداران سلمان فارسی. ب-اهل مشرق زمین . ج-اهل خراسان . د-یاران درفش های سیاه ه-فارسیان. و-سرخ رویان . ز-فرزندان سرخ رویان . ح-اهل قم. ط-اهل طالقان» البته غالبا مراد از این عناوین یكی است، اخبار دیگری نیز وجود دارد كه با عبارت دیگری از آنان یاد كرده اند. در تفسیر قول خدای سبحان : و ان تتولوا یستبدل قوما غیركم خدای عزوجل فرمود: «اینك شما كسانی هستید كه فرا خوانده می شوید تا در راه خدا انفاق كنید، برخی از شما در انفاق بخل می ورزد و كسی كه بخل كند به خویش بخل می كند و خداوند بی نیاز است و شما نیازمندید و اگر روگردان شوید خداوند گروهی را غیر از شما جایگزینتان می نماید و آنان مثل شما نیستند»(سوره محمد آیه 38)

صاحب كشاف نقل كرده كه از پیامبر (ص ) درباره كلمه (قوم ) كه در آیه شریفه آمده است سئوال شد. سلمان فارسی نزدیك پیامبر (ص) نشسته بود آن حضرت با دست مبارك خود به ران پای سلمان زد و فرمود: «به خدایی كه جان من در دست قدرت اوست ، اگر ایمان به كهكشان ها بستگی داشته باشد مردانی از فارس به آن دست می یابند» (كشاف ج 4 ص 331)

 به نقل صاحب مجمع البیان از امام باقر (ع ) روایت شده كه فرمود: «ای اعراب ، اگر روی برگردانید، خداوند گروه دیگری را جایگزین شما می گرداند، یعنی ایرانیان

در این روایت دو معنا كه همه بر آن اتفاق دارند، وجود دارد كه عبارتند از: اینكه ایرانیان (فُرس) خط و جناح دومی بعد از اعراب ، برای به دوش ‍ كشیدن پرچم اسلام می باشند. بدلیل اینكه ، آنان به ایمان دست می یابند هر چند از آنان دور و دسترسی به آن دشوار باشد.

 

در تفسیر گفته خدای سبحان: و آخرین منهم لما یلحقوابهم

 خدای عزوجلّ فرمود: «اوست آنكه برانگیخت در بین درس نخوانده ها رسولی را از خودشان كه آیات خدا را بر آنان می خواند و آنان را پاك می سازد و كتاب و حكمتشان می آموزد اگر چه قبلا در گمراهی آشكاری بودند و افراد دیگری از ایشان كه به آنان نپیوسته اند و اوست خدای عزیز و حكیم» (جمعه آیات 2 و 3)

مسلم، در صحیح خود از ابوهریره روایت كرده كه گفت : «ما حضور پیامبر (ص )بودیم كه سوره مباركه جمعه نازل شد و حضرت آن را تلاوت فرمود تا رسید به آیه «و آخرین منهم لما یلحقوا بهم » مردی از او سؤ ال كرد، یا رسول اللّه : اینان چه كسانی هستند كه هنوز به ما نپیوسته اند؟ حضرت پاسخ نفرمود: ابوهریره گفت : سلمان فارسی نیز در بین ما بود پیامبر (ص ) دست مباركشان را بر سلمان نهاد و فرمود: بخدایی كه جانم در دست قدرت اوست اگر ایمان بستگی به كهكشانها داشته باشد مردانی از اینها(طرفداران سلمان ) به آن دست خواهند یافت

در تفسیر كلام خدای بزرگ : بعثنا علیكم عباداً لنا اولی بأسٍ ‍ شدید
«به بنی اسرائیل اعلام نمودیم در كتاب ، «تورات » كه دو بار در زمین فساد و سركشی بزرگی خواهید كرد، پس چون وعده یكی از آنها (فساد) برسد. بندگانی از خود را كه دارای قوت و نیرومندی شگرفی هستند به طرف شما می فرستیم تا در همه جا جستجو كنند و این وعده ای انجام شده است، سپس پیروزی را مجدداً برای شما برگردانیم و شما را با اموال و فرزندان یاری كنیم و شما را از آنان (دشمنانتان ) بیشتر و قوی تر گردانیدیم. اگر نیكی نمودید، برای خودتان و اگر بدی نمودید گریبانگیر خودتان می شود و زمانی كه دیگر وعده آن (فساد) آید رویهای شما را بد جلوه دهند تا اینكه داخل مسجد شوند همانگونه كه نخستین مرتبه وارد شوند و تا اینكه نابود و تباه كنند آنچه را كه بر آن غلبه یافتند تباه كردنی» (اسراء آیات 4 تا 7 )

در تفسیر نورالثقلین از روضه كافی پیرامون تفسیر آیه شریفه «بعثنا علیكم عباداً لنا اولی بأسٍ شدید» از امام صادق (ع ) نقل شده است كه فرمود: «آنان كسانی هستند كه خداوند تبارك و تعالی قبل از ظهور قائم (ع ) آنها را برنمی انگیزد و آنان دشمنی از آل پیامبر (ص ) را فرا نمی خوانند مگر اینكه او را به قتل می رسانند سپس فرمودند: «او قائم (ع ) و یاران اویند كه دارای قوت و نیروی زیاد می باشند.

و در بحارالانوار از امام صادق (ع ) منقول است كه : «حضرت آیه شریفه فوق را قرائت كردند... عرض كردیم فدایت شویم اینها چه كسانی هستند؟ سپس حضرت 3 مرتبه فرمودند: بخدا سوگند آنان اهل قم هستند، به خدا سوگند آنان اهل قم هستند، بخدا قسم آنان اهل قم هستند» (بحارالانوار، ج 60 ص 216)

و روایات بسیاری که تصریح دارند ایرانیان قوم برگزیده ای هستند که زمینه ساز ظهور و یاری بخش منجی عالم بشریت خواهند بود. این اندیشه طی سالیان سال در میان فضای فکری ایرانیان حاکم می شود که اگر قرار بر این است که یاری بخش حضرت صاحب الزمان (عج) باشند، باید خود نیز صالح بوده و زمینه را نیز به گونه ای مهیا نمایند تا امکان ظهور محقق گردد. زمانی که حضرت(عج) قیام کردند یاران ایشان در میان سپاه سید خراسانی که ایرانی‌اند در مرز عراق و ایران با حضرت بیعت می‌کنند و وارد عراق می‌شوند (سلیمان، 1381،ص1050)

اما احادیثی نیز داریم که به قیام مردی از قم اشاره دارد. از جمله امام کاظم (ع) فرمود: مردی از قم، مردم را به حق دعوت کند، افرادی پیرامون او گرد آیند که قلب هایشان همچون پاره های آهن استوار است. بادهای تند حوادث، آنها را نلغزاند، از جنگ خسته نشده و نترسند، اعتمادشان بر خدا است و سرانجام کار از آنِ پرهیزکاران است. (بحارالانوار، جلد60، ص216) روایات، زمان قیام او را مشخص نکرده اما در تاریخ قم و ایران وجود چنین شخصیتی با چنان یارانی قبل از امام خمینی و طرفدارانش سابقه نداشته است. (کورانی،1386،222)

حرکت امام خمینی در خرداد سال 1342 به نوعی جرقه ای برای اشتعال حرکت و جوشش مردم به شمار می آید. با پیش فرض اینکه این قوم باید در شرایط جهانی معادلات را تغییر دهد، حرکت از اعتراض به زیر سلطه بیگانگان رفتن و نپذیرفتن ظلم آغاز می گردد. این قیام خونین برکاتی را به همراه خود دارد از جمله تربیت تعداد زیادی از نخبگان در مکتب امام خمینی و زمینه سازی برای نهضت انقلاب اسلامی ایران. مبارزه ایرانیان با استضعاف قومی و زیر سلطه بودن ریشه در تاریخ فتح ایران دارد. هنگامی که سرداران اسلام در زمان خلفا ایران را فتح کردند، بدرفتاری و تحقیر در صدر سیاست های برخوردی با این قوم قرار گرفت. در حالی که حضرت علی (ع) برخلاف پیشینیان متهم به این می شوند که چرا اینقدر به ایرانیان اهمیت می دهند و آن ها را در حکومت وارد می کنند و برای آنها ارزش قائل می شوند. این انقلاب خط بطلانی بر اندیشه های انتظار غیرفعال نیز کشید. حضرت امام با بیداری خاصی اندیشه هایی را که معتقد بودند جریان انتظار فرج، غیر فعال است و باید تنها خود را نجات داد مبارزه کردند. عده ای می گفتند هر حکومتی اگر در زمان غیبت محقق بشود، این حکومت باطل است و یا کسانی که می گفتند باید عالم پر از معصیت بشود تا حضرت بیاید و ما نباید امر و نهی کنیم و یا اینکه در گوشه ای بنشینیم و عبادت کنیم و سعی کنیم خود را حفظ کنیم و جامعه را رها کنیم. (صحیفه نور،جلد21، ص13-15) این اندیشه درباره انتظار، در وضع رکود جامعه شیعه پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، اوج گرفت. بسیاری از علمای بزرگ نیز چنین می اندیشیدند. اما پیروزی انقلاب اسلامی، روشن گری روحانیان آگاه بویژه امام خمینی درباره آسیب های فرساینده این اندیشه تاریک، موجب شد که این پندار از حوزه تفکر شیعه بیرون رود و نفوذ آن پایان یابد. با گسترش دامنه نهضت اسلامی و آغاز انقلاب اسلامی تحولات اساسی در فضای ایران شکل گرفت که از جنبه های گوناگون به حوزه مهدویت در نگاه تمدنی مرتبط است. موضوع اول ولایت پذیری است: ما در حال تمرین ولایت‌پذیری هستیم، بلاهایی که در طول تاریخ برای ما پیش می‌آید، تمرین ولایت پذیری است. اگر قرار است در انقلاب ما، مردم در آزمون ولایت‌پذیری سرافراز بیرون بیایند، زمانی که امام خمینی (ره) قیام کردند ما هنوز به عنوان ولایت‌پذیری نمی‌شناختیم. با امام ولایت شناخته شد. آن زمان که به تاریخ اثبات شود که ما ولایت‌پذیر هستیم، مشخص می‌شود که شایسته‌ی ولایت و رهبری امام زمان (عج) هستیم. چرا که مهمترین موضوعی که باید مطرح شود موضوع ولایت‌پذیری ما است. قیام و جنگ و ... مسائل فرعی است. ساز و کاری که در بطن زندگی فردی و رشد شخصی خود ما انسانها نهاده شده به این گونه است که هر موضوعی که در زندگی و حیات مطرح می‌شود، عبث و بیهوده نیست. بلکه دارای فلسفه است. دستور اطاعت از والدین ولو که بی‌سواد و یا کافر باشد. تنها در صورتی حق تبعیت از او را نداری که مخالف امر الهی دستور دهد. موضوع دوم پیوند میان علم و دین است. تا سالیان درازی دین در اروپا مانعی در برابر علم مطرح می شد و علمای دینی صرفاً به دانش های محدود گذشته تکیه می کردند و در جهان معاصر و بعد از انقلاب صنعتی دین را کنارگذاشته و علم را جایگزین آن کردند. از جمله برکات انقلاب اسلامی مطرح شدن پیوند میان دین و علم است که در این حوزه تحولی اساسی در مباحثی مثل دین و ارتباطات، دین و فرهنگ و در مجموع علوم انسانی رخ داده است که این مقوله بازگشتی است به احادیثی که بر پیوند میان این دو تأکید دارند. زمانی امور اصلاح خواهد شد که افراد دیندار و با نگرش دینی سعی کنند مبانی علمی را حل کنند. موضوع سوم مطرح شدن انقلاب اسلامی به عنوان یک قطب جدید در مقابل مکاتب لیبرالیسم و کمونیسم است. در حالی که تمام جهان را در دو جبهه قرار می دادند و بر اساس آن سعی داشتند تا اندیشه های ناقص بشری را بر زندگی مردم حاکم کنند، انقلاب اسلامی ایدئولوژی جدیدی را به همراه آورد که در برابر سایر مکاتب ایستاد و در دنیا به عنوان یک حرکت دارای مبانی فکری و عقیدتی محکم و برگرفته از کلام وحی و آفریدگار هستی شناخته شد. موضوع چهارم عدالت طلبی است. تفاوت ما در مسئله انتظار فرج در مسئله عدالت اجتماعی ایفاء نقش کرده است. در کنار معنای منفی انتظار معنای مثبت انتظار در تمام هزار سال گذشته برخی از شیعیان به عنوان منتظران عدالت و معترضین به تمام حکومت های موجود در جهان بودند یعنی به تمام حکومت ها می گویند شما را قبول نداریم.

روایتی نیز می گوید «هر پرچمی قبل از حضرت بالا رود باطل و محکوم به شکست است.» و امام در صحبت خود می گوید که ما این روایت را 100% قبول داریم و هیچ کس نمی تواند پرچم مهدویت را قبل از حضرت مهدی (عج) بلند کند. یعنی هر کس قبل از ایشان ادعای مهدویت و ادعای عدل مطلق جهانی کند حرف بی ربطی زده است اما نه به این معنا که هیچ کس نباید اصلاً پرچم عدالت و مبارزه را بالا ببرد و این حرف اصلاً معنا ندارد. امام در مورد سوءاستفاده فرد از عدالت ازعقیدة انتظار و مهدویت و تحریک مسئله انتظار فرج خیلی صریح موضع می گیرند. که این مطالب را در جاهای مختلف بیان فرموده اند. (رحیم پور ازغدی، 1386، دانشگاه امام صادق (ع).

 این جمله خطاب به کسانی است که توجیه مذهبی به نفع بی عدالتی می کردند «یک عده آخوندهای مزدور حکومتی و درباری و دین به دنیا بفروش اند و یک عده هم عافیت طالبان ترسویی که برای فرار از جهاد و شهادت کلاه شرعی درست می کنند و دینداری بی خطری می خواهند. مثلا قرآن بیان می کند فردی به پیامبر گفت من به جنگ با رومیان نمی آیم چرا که آنجا دختران زیبارویی هستند و من می ترسم چشمم به این ها بخورد و گناه کنم. (همان)

موضوع آخر بحث مقدمه سازی برای ظهور است. انقلاب اسلامی را می توان به عنوانی حرکتی در راستای ظهور دانست. روایات نیز این مطلب را تایید می کنند که ایرانیان قیام می کنند و قیام آنها به قیام حضرت مهدی (عج) متصل می شود انشاء الله. نکته اصلی قابل تأمل این مطلب است که ما به سمت ظهور می رویم. به سمت آینده در حرکت هستیم ولی آینده سازی متناسب با میل خود انجام نمی دهیم. این تفاوتی است که در دیدگاه انتظار شیعه با اوانجلیست ها و یهودیانی که منتظر موعود خود هستند وجود دارد. شیعه باید هر لحظه منتظر باشد که ظهور اتفاق بیفتد نه اینکه آن را در آینده بپندارد. در روایت داریم که ظهور امام زمان بغتهً است (بحارالانوار، ج24، ص164). یعنی در لحظه‌ای که «من حیث لایحتسب» (قرآن کریم، طلاق، 3) است و هیچ کس احتمال آن را نمی‌دهد اتفاق می‌افتد. فکر نکنیم که ما در حال برنامه‌ریزی هستیم و امکان ندارد که امام مثلاً زودتر از 5 سال دیگر ظهور کنند. اکنون مسیحیان و سایر منتظران موعودهای ادیان تاریخ تعیین می‌کنند و می‌گویند مثلاً در 2009 یا 2010 آرماگدون اتفاق می‌افتد و برای رسیدن به آن تاریخ برنامه‌ریزی می‌کنند و الان هم انتظار ندارند این اتفاق بیفتد ولی ما همین الان باید توقع داشته باشیم. اگر ما فریب تعیین تاریخ آن‌ها یا تعیین تاریخ خودمان را بخوریم دچار مشکل می‌شویم.

انقلاب اسلامی با حرکت خود نه تنها در ایران بلکه در جهان تأثیری عمیق در حوزه مهدویت گذاشت. مسئله ای که به نام انتفاضه و مقاومت در فلسطین و لبنان مطرح می شود و یا در سایر کشورها در مقابل حاکمیت ظالم ایستادگی می کنند حقیقتی است که تا حد زیادی نشأت گرفته از پیام انقلاب اسلامی ایران است. مبانی حق طلبی و عدالت خواهی، آزادی، تمسک به اسلام و قرآن و حفظ عزت مسلمین همه از جمله پیامدهای گرانقدر انقلاب اسلامی است که سایر ملت ها از آنها به عنوان متد و روش مبارزه و هدف نهایی استفاده می کنند.

فضای آخرالزمانی جهان امروز به گونه ای است که باید اندیشه مهدویت را پخته تر و پرداخته تر مطرح نماییم و آن را تبلیغ و ترویج کنیم تا مقدمه ای باشد برای تعجیل در ظهور امام عصر (عج).

اندیشه های مهدوی امام خمینی در بنیان‌گذاری انقلاب اسلامی

موضوع ظهور و انتظار فرج و موضوعات مرتبط به آن مباحثی است كه پس از غیبت كبرای امام عصر(عج) پیوسته و به فراخور شرایط اجتماعی و سیاسی نظام های حاكم بر مسلمین مطرح بوده است چراكه این موضوع نه فقط در اندیشه شیعه بلكه در كل جهان اسلام در اشكال مختلف جزء بنیادی‌ترین و زنده‌ترین مسائل دینی، اعتقادی و اسلامی بخصوص از منظر مكتب اهل بیت(ع) است ، از این رو علما و صاحب نظران عرصه دین مبین اسلام بر اساس نیاز و اقتضائات جامعه زمان خود از آن سخن گفته اند.

در میان دیدگاه‌های مطرح شده از سوی علمای اسلام نظریات و سخنان امام خمینی(ره) به جهت lموفق شدن در پایه ریزی و استقرار نظامی مبتنی بر آموزه های مهدوی از اهمیت به سزایی برخوردار است.

امام خمینی (ره) از كسانی است كه جریان ظهور مصلح كل و عدل‌گستر جهانی را، هم در آثار و اندیشه متجلی كرده و هم در میدان عمل درباره مهدویت از جنبه‌های مختلف به طور زنده، آموزنده و كارآمد سخن گفته و به مورد اجرا گذاشته است.

انتظار قیام یک مصلح بزرگ جهانی، انتظار انقلاب و دگرگونی و تحولی است که وسیع‌ترین و اساسی‌ترین انقلاب‌های انسانی در طول تاریخ بشر است.
انقلابی که عمومی، همگانی و جهانی است و تمام شئون و جوانب زندگی انسان‌ها را شامل می‌شود، در این میان انقلابی که بیش از هر انقلاب دیگری در مسیر انقلاب جهانی حضرت مهدی (عج) ولو در سطح منطقه‌ای و ملی قدم نهاده است، انقلاب اسلامی ایران در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ می‌باشد.

انقلاب اسلامی ایران نمونه و الگوی بسیار کوچکی از حکومت عدل و داد حضرت مهدی (عج) است ، مبانی فکری و نظری، اهداف و عوامل ایجاد کننده انقلاب، رهبری و چشم انداز آینده‌ی آن چیزی است که این دو انقلاب را بیش از پیش به هم شبیه می‌سازد و انقلاب اسلامی ایران در جایگاه نمونه کوچکی از انقلاب جهانی حضرت مهدی (عج) مطرح می‌گردد.

بی شك در بحث بررسی نقش انقلاب اسلامی ایران در زمینه سازی برای ظهور ، بیش از هر چیز تحقیق و تدبر در دیدگاه‌های امام خمینی(ره) به عنوان بنیانگذار كبیر این انقلاب در این موضوع ضروریست.

همراهی مردم با دیدگاه‌های منتظرانه امام خمینی(ره)

امام خمینی (ره) همیشه انقلاب اسلامی در ایران را نسخه ای برگرفته از قیام اباعبدالله الحسین (ع) می دانستند و بر این موضوع تاكید داشتند كه مسیر حركت انقلاب باید همیشه در راستای اتصال به حكومت عدل امام عصر(عج) قرار داشته باشد.

همانگونه كه امام خمینی (ره) در عمل و بیانات خود به روشنی خطوط اصلی انقلاب را برای همگان ترسیم كرده و اهداف تعالی بخش آنرا توسعه می دادند و مدام به راهبردهای نظام برای رسیدن به جامعه مورد نظر امام عصر (عج) تاكید كرده و انقلاب را در چهارچوب های آن راهبری می كردند ، مردم ایران نیز با ایمان قلبی به دیدگاه های منتظرانه آن بزرگوار در اتصال جامعه به حكومت مهدوی تلاش می كردند و در حقیقت همین ایمان مردم به دیدگاه های امام راحل بود كه باعث می شد انقلاب اسلامی از كوران توطئه های اوایل انقلاب و دروان جنگ سربلند بیرون بیاید.

نمونه عینی و مشهور ایمان مردم به دیدگاه‌های منتظرانه امام خمینی (ره) در شعاری تجلی می یافت كه همگان با باور قلبی آن را تبدیل به دعایی برای استمرار حركت منتظران مهدی(عج) تبدیل كرده و قرائت می نمودند و آن شعار و دعا این بود ؛ «خدایا خدایا تا انقلاب مهدی خمینی را نگهدار» كه این شعار و دعا در بعد محتوایی خود بعد از رحلت آن حضرت به شعار و دعای «خدایا خدایا تا انقلاب مهدی از نهضت خمینی محافظت بفرما» تغییر یافت.

در حقیقت در بطن و عمق این شعار دعاگونه یك باور دینی نهفته است كه ناشی از شناخت و ایمان مردم به دیدگاه های رهبر و مقتدایشان در خصوص امام عصر(عج) و مسیر حركت انقلاب اسلامی است.

ترسیم مسیر حركت انقلاب در جهت زمینه سازی ظهور

در آغازین ماههای پیروزی انقلاب و در دوازدهم تیرماه 58 امام مسیر حركت انقلاب در زمینه سازی ظهور را اینگونه بیان می كنند «انتظار فرج ، انتظار قدرت اسلام است و ما باید کوشش کنیم تا قدرت اسلام در عالم تحقق پیدا بکند و مقدمات ظهور انشاالله تهیه بشود.»

ایشان در همین روز و در فراز دیگری می فرماید «امیدوارم که این نهضت و این انقلاب منتهی بشود به ظهور امام عصر سلام الله علیه و امیدوارم که این انقلاب ما به همه دنیا و برای همه مستضعفین ‚ برای نجات همه مستضعفین به همه دنیا صادر بشود و همه همان را که برای شما هست و غلبه کردید بر دشمن اسلام و دشمن ملت‚ مستضعفین هم غلبه کنند بر مستکبرین» (1)

تعمق در این سخنان در آغازین روزهای انقلاب اسلامی نشان می دهد كه از آغاز انقلاب مسیر حركت آن به منظور زمینه سازی برای ظهور امام عصر(عج) در اندیشه بنیانگذار انقلاب متجلی و مستحكم بود و در ماههای آغاز پی ریزی شالوده نظام اسلامی آن حضرت توجه داشتند تا مهندسی ساختار حكومت در مسیر نیل به اهداف امام عصر(عج) به عنوان امام حاضر باشد.

راهبری و نگهبانی از مسیر انقلاب در زمینه سازی ظهور

امام خمینی (ره) پیوسته دقت می كردند تا موضوع صدور انقلاب اسلامی به عنوان یك اصل اساسی در زمینه سازی ظهور در مسیر كمك به مستضعفین عالم با شد و در این مسیر انقلاب اسلامی ایران مدافع تمامی مظلومان و مستضعفان جهان بود بطوریكه آن حضرت به تمامی موضوعات بین المللی توجه داشتند و هر جا بر مظلومی ظلمی روا می شد سریع عكس العمل نشانم داده و ملت را به هوشیاری و دفاع از مظلومان هر چند غیر مسلمان فرا می خواندند.

بنیانگذار كبیر انقلاب اسلامی بسان ناخدای یك كشتی هیچگاه از مسیر حركت نظام در زمینه سازی ظهور امام عصر غافل نبود چنانچه در ماههای پایانی عمر با بركت خود در جمع مسئولان نظام فرمودند: «مسوولان ما باید بدانند که انقلاب ما محدود به ایران نیست ، انقلاب مردم ایران نقطه شروع انقلاب بزرگ جهان اسلام به پرچمداری حضرت حجت - ارواحنا فداه - است که خداوند بر همه مسلمانان و جهانیان منت نهد و ظهور و فرجش را در عصر حاضر قرار دهد.

مسایل اقتصادی و مادی اگر لحظه ای مسئولین را از وظیفه ای که بر عهده دارند منصرف کند‚ خطری بزرگ و خیانتی سهمگین را به دنبال دارد.

باید دولت جمهوری اسلامی تمامی سعی و توان خود را در اداره هر چه بهتر مردم بنمایند‚ ولی این بدان معنا نیست که آنها را از اهداف عظیم انقلاب که ایجاد حکومت جهانی اسلام است منصرف کند.»(2)

آن چه از این سخنان هویداست میزان تعهد امام به نقش انقلاب در زمینه سازی ظهور و استمرار حركت آن در این مسیر است ، همانگونه كه در این سخنان حتی یك لحظه غفلت از این مسیر را جایز نمی دانند و تمامی مشكلات پیش روی مملكت را در حاشیه این هدف بزرگ مورد ارزیابی و اهمیت قرار می دهند.

تبیین نقش انتظار سازنده در دوران انقلاب اسلامی

از منظر امام خمینی (ره) انتظار فرج به معنی سكون و بی تحركی و انتظار خالی صرف نیست ، آن حضرت انتظار را یك حركت تهاجمی به سمت ظهور تعریف می كردند و این حركت را نه فقط در شخص منتظر بلكه در ابعاد بزرگ اجتماعی و سیاسی و در اندازه های یك مملكت و دنیا ارزیابی می كردند و خود نیز در اجرای این اندیشه پیشرو بودند.

ایشان استخراج انتظار سازنده را منوط به اعمال منتظرانه حقیقی می دانستند بطوریكه بعد از قرنها انتظار منفعلانه با ارائه تعریف جدید ی از انتظار جامعه ایران اسلامی را بیدار كرده و مسیر انقلاب را نیز بر این اساس طرح ریزی كردند.

امام خمینی در این خصوص می فرمایند: «اینطور نیست که حالا که ما منتظر ظهور امام زمان سلام الله علیه هستیم پس دیگر بنشینیم در خانه هایمان ‚ تسبیح را دست بگیریم و بگوییم عجل علی فرجه.

عجل‚ با کار شما باید تعجیل بشود‚ شما باید زمینه را فراهم کنید برای آمدن او.
و فراهم کردن اینکه مسلمین را با هم مجتمع کنید‚ همه با هم بشوید‚ انشای الله ایشان ظهور می كند.(3)

حتی امام خمینی (ره) در اعلام موضع و دیدگاهی صریح به مقابله با القاء نظریات سطحی از انتظار برای ایجاد تصویری منفعلانه از اسلام و تفكر مهدوی توسط برخی می پردازند و بیان می كنند كه‌: «بعضی ها انتظار فرج را به این می دانند که در مسجد‚ در حسینیه‚ در منزل بنشینند و دعا کنند و فرج امام زمان سلام الله علیه را از خدا بخواهند.

اینها مردم صالحی هستند که یک همچو اعتقادی دارند بلکه بعضی از آنها را که من سابقا می شناختم بسیار مرد صالحی بود‚ یک اسبی هم خریده بود‚ یک شمشیری هم داشت و منتظر حضرت صاحب سلام الله علیه بود.

اینها به تکالیف شرعی خودشان هم عمل می کردند و نهی از منکر هم می کردند و امر به معروف هم می کردند لکن همین‚ دیگر غیر از این کاری / را / ازشان نمی آمد و فکر این مهم که یک کاری بکنند نبودند.

یک دسته دیگری بودند که انتظار فرج را می گفتند این است که ما کار نداشته باشیم به این که در جهان چه می گذرد‚ بر ملت ها چه می گذرد‚ بر ملت ما چه می گذرد‚ به این چیزها ما کار نداشته باشیم.

ما تکلیف های خودمان را عمل می کنیم‚ برای جلوگیری از این امور هم خود حضرت بیایند انشای الله درست می کنند. دیگر ما تکلیفی نداریم‚ تکلیف ما همین است که دعا کنیم ایشان بیایند و کاری به کار آنچه در دنیا می گذرد یا در مملکت خودمان می گذرد نداشته باشیم. اینها هم یک دسته ای‚ مردمی بودند که صالح بودند.(4)

ایمان امام خمینی (ره) در مسیر انتخابیش برای انقلاب اسلامی در طی مسیر زمینه سازی برای ظهور هیچوقت دچار تردید و كمرنگی نشد بطوریكه آن حضرت در هر موقعیتی با شجاعت تمام از این موضع صحبت كرده و دنیا را به آن توجه می دادند.

«ما با خواست خدا دست تجاوز و ستم همه ستمگران را در کشورهای اسلامی می شکنیم و با صدور انقلابمان که در حقیقت صدور انقلاب راستین و بیان احکام محمدی (ص) است‚ به سیطره و سلطه و ظلم جهانخواران خاتمه می دهیم و به یاری خدا راه را برای ظهور منجی مصلح کل و امامت مطلق حق امام زمان - ارواحنا فداه هموار می كنیم.»(4)

منابع و ماخذ

1- مجلسی، محمد باقربن محمدتقی،‌، بحارالانوار، مصحح محمد باقر بهبودی، وزارت ارشاد اسلامی، تهران،1361

 2-کورانی، علی. ترجمه مهدی حقی. عصرظهور، چاپ و نشر بین الملل، تهران،1386

3-طباطبائی،‌محمد‌حسین،‌ ‌المیزان فی تفسیرالقرآن، ‌ترجمه محمد باقر موسوی‌همدانی،‌ ‌‌انتشارات‌ محمدی، تهران، 1362

4- سلیمان،‌ کامل، یوم‌الخلاص (روزگار رهایی)، ترجمه علی اکبرمهدی‌پور، نشر آفاق، تهران،1381

5- خمینی، روح اله، صحیفه امام، مجموعه آثار امام‌خمینی(ره)، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، تهران، 1378

6- صمدی، قنبرعلی، نقش مردم در تعجیل ظهور، مشرق موعود، سال اول، شماره چهارم، زمستان 1386

7-رحیم پور ازغدی، مهدویت در اندیشه امام خمینی، مرکز دانشجویی

 مطالعات راهبردی مهدویت، دانشگاه امام صادق، تهران، 1386

8- همایون، محمد هادی، مهدویت و تمدن جهانی اسلام، مرکز تحقیقات دانشگاه امام صادق، تهران، 1384

9- صحیفه نور ج ۷ صفحه ۲۵۵ تاریخ : ۱۲/۴ /۱۳۵۸

10- صحیفه نور ج ۲۱ صفحه ۱۰۸ تاریخ : ۲/۱ /۱۳۶۸

11- صحیفه نور ج ۱۸ صفحه ۱۹۵ تاریخ:۱/۱۰ /۱۳۶۲

12- صحیفه نور ج ۲۰ صفحه ۱۹۶ تاریخ:4 ۱/۱ /۱۳۶۷

13- صحیفه نور ج ۲۰ صفحه ۱۳۲ تاریخ: 5/ 6/۱۳۶۶

 

امام زمان حضرت مهدی -عجل الله تعالی فرجه الشریف- فرموده اند:

(إِنّی لاََمانٌ لاَِهْلِ الاَْرْضِ كَما أَنَّ النُّجُومَ أَمانٌ لاَِهْلِ السَّماءِ)

همانا، من، امان و مایه ایمنى براى اهل زمینم; همان گونه كه ستاره ها، سبب ایمنى اهل آسمان اند.