مقدمه
در ابتدا این ورزش "مینتونت" (Mintonette) نام گذاری شده بود .مورگان تحت تأثیر محبوبیت فراوان بسکتبال دربین عامه تصمیم گرفت برای دانشجویان خود ورزشی را به وجود آورد که بازی از روی تور انجام گیرد و لذت بخش باشد. مورگان با استفاده از تویی که به دلیل سبکی وزن به دست ها آسیب نمی رساند، بازی را شروع کرد.
با وجود اینکه به طور آهسته و کند از سازمان جوانان مسیحی آغاز شد، ولی طولی نکشید که در کلیه شهرهای ماساچوست و نیوانگلاند عمومیت یافت. در "اسپرینگ فیلد"، دکتر "ت - آهالستیگ" با مشاهده بازی، مینتونت را به والیبال تغییر نام داد، زیرا قصد اساسی از بازی کردن، فرستادن و برگشت دادن (رد و بدل کردن) توپ از روی تور است که کلمه "والیبال" در معنا این نیت را مشخص می کند. با اینکه والیبال در آغاز یک ورزش سالنی بود و در محل های سرپوشیده انجام می شد و اساساً برای فعالیت های سرگرم کننده پیشه وران و تجار اختصاص یافته بود، ولی کم کم به زمین های روباز کشیده شد و به عنوان یکی از فعالیت های جالب توجه تابستانی درآمد و به شدت تعقیب می شد .درآغاز برای بازی والیبال قوانین خاصی تدوین نشده بود. هر فرد و در هر کشوری به میل خود و به طریق مختلف با توپ بای می کردند. رفته رفته والیبال در مناطق و نواحی مختلف جهان گسترش یافت.
همچنانکه هر ابداع یا اختراعی در آغاز با نواقص همراه بوده و به مرور زمان تکمیل و رفع نواقص می شود، والیبال نیز از این قاعده مستثنی نبود و کم کم قوانین برای این بازی وضع شد و روش ها و حرکات تکنیکی جایگزین حرکات قبلی گردید. در سال 1900 میلادی پذیرفته شد که امتیازات هر ست بازی 21 پوئن باشد.
ویلیام مورگان
در سال 1912 میلادی سیستم چرخش به تصویب رسید. در سال 1917 میلادی پذیرفته شد که هر ست بازی 15 پوئن (امتیاز) باشد. در سال 1918 تعداد بازیکنان هر طرف زمین 6 نقر پیشنهاد شد که مورد قبول عامه قرار گرفت.در سال 1921 موافقت شد که هر تیم با سه ضرب توپ را به طرف دیگر بفرستد. در سال 1923 میلادی اندازه زمین بازی 9×18 متر تعیین شد.به مرور در سال های بعد، قوانین فراوانی برای این بازی وضع شد و در بسیاری از قوانین قبلی نیز تغییراتی حاصل گشت که هنوز هم این تغییرات ادامه دارد و هر چهار سال یکبار در کنگره بین المللی والیبال تغییراتی در قوانین بازی به تصویب می رسد.
اولین کشور خارجی که والیبال را پذیرفت، کانادا و در سال 1900 میلادی بود. اساساً نهضت Y.M.C.A (سازمان جوانان مسیحی) در معرفی این ورزش به دیگر کشورهای جهان و تعمیم آن سهم فراوانی داشت. بازی والیبال در پایان سال1900 به هندوستان و در سالهای 1905 به کوبا، 1909 به پورتریکو، 1910 به فیلیپین، 1912 به اوروگوئه، 1913 به چین و 1917 به ژاپن و به تدریج از سال 1914 میلادی به بعد توسط سربازان آمریکایی و مستشاران و اشخاص دیگر به کشورهای اروپایی از قبیل فرانسه، چکسلواکی، لهستان، شوروی و بلغارستان و سایر کشورهای اروپایی معرفی شد و تعمیم یافت. ولی به سبب بیگانه بودن این ورزش برای اروپائیان، در ابتدا امر قبول آن به کندی صورت می پذیرفت. فرانسه، چکسلواکی و لهستان سه کشوری بودند که قبل از دیگران اقدام به تشکیل فدراسیون ملی والیبال در کشورخود کردند.
اتحاد جماهیر شوروی نیز که در سال1923 میلادی اقدام به تأسیس انجمن ملی والیبال نمود برای پیشرفت و دگرگونی آن فعالیت زیادی به عمل آورد. اصولاً شوروی ازکشورهایی بود که در پیشرفت تکنیک و تاکتیک والیبال و تنظیم قوانین در جهان سهم بسزایی دارد و برای قهرمانی در مسابقات است که قدرت بزرگ جهانی به حساب می آمد. کشورهای فرانسه، چکسلواکی (جمهوری چک کنونی) و لهستان پس از تشکیل فدراسیون ملی مصمم شدند با کمک کشورهای دیگر فدراسیون بین المللی را تاسیس نمایند و در سال 1936 در بازی های المپیک در برلین آلمان در این زمینه فعالیت زیادی نمودند، ولی با آغاز جنگ بین المللی دوم و طغیان آن در اروپا اقدامات آنان متوقف شد. به طور کلی، تغییرات و پیشرفت والیبال را می توان به سه دوره تقسیم نمود: دوره اول از سال آغاز تا سال 1918 ، دوره دوم ازسال 1919 تا سال 1946 و دوره سوم ازسال 1947 میلادی به بعد که تغییرات و پیشرفت اساسی والیبال در دوره سوم صورت پذیرفته است.
پس ازجنگ بین المللی دوم، فعالیت های فراوان برای حرکت جدید به والیبال مجددا آغاز شد و اولین مسابقه بین المللی در قاره اروپا بین دو کشور فرانسه و چکسلواکی در شهر پاریس برگزار گردید. پیگیری برای تأسیس فدراسیون بین المللی والیبال ادامه یافت. مذاکرات بین سه کشور فرانسه، چک و لهستان منجر به موافقت در جهت تشکیل کنگره ویژه برای تأسیس اتحادیه بین المللی والیبال گردید.
سرانجام در آوریل سال 1947 میلادی، کنگره ای با شرکت نمایندگان 14کشور از سراسر جهان در پاریس برگزار و موافقت شد فدراسیون بین المللی والیبال (F.I.V.B ) تأسیس گردد که این فدراسیون در پاریس تشکیل شد و "پل لیبود" فرانسوی به عنوان اولین رئیس فدراسیون بین المللی والیبال انتخاب شد. به زودی کشورهای زیادی درخواست عضویت خود را برای پیوستن به فدراسیون بین المللی اعلام نمودند که امروز این فدراسیون حدود 217 کشور عضو دارد و بیش از 200 میلیون نفر از مردم جهان والیبال بازی می کنند.
اولین رئیس انتخابی فدراسیون بین المللی والیبال "پل لیبود" از کشور فرانسه تا سال 1984 میلادی (یعنی 37 سال تمام) ریاست فدراسیون بی المللی را با قدرت برعهده داشت و توانست با کمک سایر اعضاء این فدراسیون را در ردیف فعا ل ترین فدراسیون ها، و والیبال را در زمره بزرگترین ورزش های جهانی درآورد.پس از تأسیس فدراسیون بین المللی، کمیته های مختلفی در داخل آن به وجود آمد و برنامه مسابقات رسمی بین المللی تنظیم و آغاز شد. در سال 1949 میلادی اولین دوره مسابقات جهانی والیبال برای مردان در پراگ و در سال 1952 دومین دوره مسابقات جهانی مردان و اولین دوره مسابقات جهانی زنان در مسکو برگزار شد.
برنامه این مسابقات به طور منظم هر چهار سال یکبار تاکنون در کشورهای مختلف انجام شده است. در سال 1998 دوره چهاردهم مسابقات جهانی مردان با شرکت 24 تیم و دوره سیزدهم مسابقات جهانی زنان با شرکت 16 تیم در ژاپن انجام یافت.به سبب اهمیتی که والیبال در بین ورزش ها به دست آورد، در سال 1964 میلادی مسابقات والیبال مردان و زنان به برنامه بازی های المپیک توکیو اضافه شد که تاکنون در دوره های بازی های المپیک برنامه های آن اهمیت خاصی انجام شده است.علاوه بر مسابقات قهرمانی جهان و المپیک، مسابقات والیبال مردان و زنان در سراسر جهان با عنوانهای: جام جهانی، لیگ جهانی، قهرمانی اروپا، پان آمریکن، قهرمانی آسیا، بازیهای آسیایی، والیبال ساحلی، جهانی دانشجویان (یونیور سیاد). قهرمانی آفریقا، ارتش های جهان، گراندپری زنان، راه آهن های جهان، قهرمانی ناشنوایان، قهرمانی معلولین، پارالمپیک معلولین، قهرمانی کشورهای عربی، چهار تیم برتر، جایزه بزرگ، ستاره ها و تورنمنت های بین المللی و دوستانه و غیره در گروه های سنی نوجوانان، جوانان و بزرگسالان به طور منظم انجام می شود. در تاریخچه والیبال جهان باید کشور ژاپن را به عنوان دگرگون کننده تکنیک ها، تاکتیک ها و آمادگی جسمانی در والیبال معرفی نمود.انجمن والیبال ژاپن از سال 1961 فعالیت های بین المللی خود را افزایش داد و تیم های ملی زنان و مردان این کشور در کلیه مسابقات رسمی تحت نظر فدراسیون بین المللی و کنفدراسیون آسیایی شرکت نموده اند. مربی تیم ملی والیبال مردان ژاپن "یاسوتاکا ماتسودایرا" (Yatsutaka Matsudaira) با تنظیم یک برنامه هشت ساله و منطقی از سال 1965 تا 1972 میلادی توانست مدال طلای المپیک مونیخ را به سال 1972 برای کشور خود به دست آورد. ماتسودایرا یکی از بزرگترین مردان والیبال جهان به حساب می آید و سمت هایی را با عنوان رئیس فدراسیون والیبال ژاپن، رئیس کنفدراسیون والیبال آسیا و نایب رئیس فدراسیون بین المللی و رئیس کمیته لیگ جهانی و الیبال داشته است. وی سهم بسزایی در پیشرفت والیبال جهان دارد. ماتسودایرا اولین دوره کلاس مربیگری بین المللی والیبال را در سال 1971 میلادی در دوکاتاگوری 1و2 در توکیو تشکیل داد که قریب 60 نفر از کشورهای مختلف جهان در این کلاس شرکت داشتند از دیگر مردان والیبال ژاپن که در این تاریخچه می توان از وی نام برد، "تویودا" است که ازلحاظ تئوری فنی و ارائه تکنیک ها و تاکتیک های والیبال در جهان سهم مؤثری داشته است. ضمناً تویودا سمت هایی در فدراسیون بین المللی و کنفدراسیون والیبال آسیا و ژاپن داشته است.
تیم های صاحب نام زنان و مردان دنیا که از اولین مسابقات جهانی و المپیک و جام جهانی تاکنون توانسته اند مقام های اول تا ششم را در جهان بدست آوردند عبارتند از کشورهای: شوروی سابق، ایتالیا، ژاپن، چکسلواکی، آمریکا، لهستان، بلغارستان، رومانی، مجارستان، آلمان شرقی، کوبا، برزیل، آرژانتین، کره جنوبی، چین، پرو، فرانسه، کره شمالی، هلند، سوئد و کانادا. امروزه فدراسیون بین المللی والیبال با سازمانی مرکب از یک رئیس، دو نائب رئیس، پنج نائب رئیس از کنفدراسیون های والیبال قاره ها یک مدیر فنی، یک خزانه دار، 13 عضو و کمیته های مسابقات، مربیان داوری، قوانین، پزشکی، گسترش و فعالیت ها، شناسایی بازیکنان، اطلاعات، حقوقی، تشریفات، والیبال ساحلی، لیگ جهان و همچنین حدود 217 کشور عضو و پنج کنفدراسیون والیبال قاره ها با سازمان منظم و تعدادی مدرسین بین المللی در امور داوری و مربیگری، برنامه های والیبال را در سراسر جهان هدایت کرده و به پیش می برد. در تاریخچه والیبال جهان امروز از دکتر "روبن اکوت" که از سال 1984 میلادی در کنگره والیبال لس آنجلس آمریکا به ریاست فدراسیون بین المللی انتخاب شده است، باید به بزرگی یاد کرد. امروزه مقر فدراسیون بین المللی والیبال در شهر "لوزان" سوئیس قرار دارد.از رویداد های مهم والیبال به غیر از المپیک، قهرمانی جهان و جام جهانی می توان لیگ سراسری مردان جهان را نام برد. اولین دوره لیگ جهان در سال 1990 میلادی با شرکت 8 تیم و جایزه ای معادل یک میلیون دلار آغاز شد.
از دیگر نکات مهم و موفقیت آمیز والیبال در سال های اخیر، پیشرفت های سریع والیبال ساحلی است که به سبب اهمیت آن و با درایت و مدیریت دکتر اگوستا، کمیته بین المللی المپیک تصویب نمود و مسابقات آن در المپیک 1996 میلادی در آتلانتا آغاز گردید.
تاریخچه والیبال درجهان
والیبال در سال 1895 میلادی مطابق با سال 1274 شمسی یعنی 105 سال قبل توسط ویلیام ج مورگان مدیر Y. M.c.a در هولیوک ایالت ماساچوست امریکا ابداع شد در ابتدا این ورزش منیتونت نامگذاری شده بود و دلیل انتخاب این نام برای همگان ، نامعلوم بود تحت تاثیر محبوبیت فراوان بسکتبال در بین عامه ، مورگان تصمیم گرفت برای دانشجویان خود ، ورزشی را به وجود آورد که بازی از روی تور انجامگیرد و از لذتبخش باشد مورگان با استفاده از توئی توپ بسکتبال که بدلیل سبکی وزن به دستها آسیب نمی رساند ، بازی را شروع کرد با توجه به اینکه بطور آهسته و کندy. M.c.a آغاز شد ولی طولی نکشید که در کلیه شهر های ماسا چوست و نیو انگلاند عمومیت یافت .
در اسپرینگ فیلد ، دکتر ت آ هالاستید با مشاهده بازی ، مینی تونت را به والیبال تغییر نام داد : زیرا قصد اساسی او از بازی کردن فرستادن و برگشت دادن ( رد و بدل کردن ) توپ از روی توراست که کلمه والیبال در معنا این نیت را مشخص می سازد با اینکه در آغاز ورزش سالنی بود و در محلهای سر پوشیده بازی آن انجام می شد و اساسا برای فعالیتهای سر گرم کننده پیشه ورا ن و تجار اختصاص یافته بود ولی کم کم به زمین های رو باز کشیده شد و به عنوان یک ی از فعالیت های جالب توجه تابستانی در آمد و بشدت تعقیب می شد در آغا برای بازی والیبال قوانین خاصی تدوین نشده بود هر فرد و در هر کشوری بر میل خود و به طریق مختلف با توپ بازی می کردند رفته رفته والیبال د رمناطق و نواخی مختلف جهان گسترش می یافت
همچنان که هرابداع و اختراعی د رآغاز با نواقص همراه بود به مرور زمان تکمیل و رفع نواقص می شد . ، والیبال نیز از این قاعده مستثنی نبود وکم کم قوانین برای این بازی وضع شد وروشها و حرکات تکنیکی جایگزین حرکات قبلی گردید
درسال 1900 پذیرفته شد که امتیازات هر ست بازی 21 پوان باشد
در سال 1912 سیستم چرخش به تصویب رسید .
درسال 1917 پذیرفته شد که ست بازی 15 پوان (امتیاز) باشد
درسال 1981 تعداد بازیکنان هر طرف زمین 6 نفر پیشنهاد شد که مورد قبول عامه قرار گرفت
در سال 1921 موافقت شد که هرتیم با سه ضربه توپ را به طرف دیگر بفرستد درسال 1923 اندازه زمین بازی 9*18متر تعیین شد .
به مرور در سالهای بعد، قوانین فراوانی برای این بازی وضع شدوبسیاری از قوانین قبلی نیز تغییراتی حاصل شد که هنوز هم این تغییرات (سال0 200) ادامه دارد و هر چهر سال یکبار در کنگره بین المللی والیبال تغییراتی در قوانین بازی به تصویب می رسد ودر آخرین کنگره جهانی که در سال 1998 میلادی (سال 1377شمسی ) همزمان با برگزاری چهاردهمین دوره مسابقات والیبال جهانی مردان وسیزدهمین دوره زنان در ژاپن برگزار شد با تصویب وتغییر قوانین مانند روش امتیاز گیری با بردرالی ، امتیازات 25 برای ست های اول ، دوم ، سوم و چهارم و امتیازات 15 برای تست پنجم و همچنین تصویب بازیکن دفاعی لیبرو ، به کاربردن روش جدید مجازات ها وتصویب با پازدن توپ در کنگره قبلی که همه این قوانین جدید دگرگونی و هیجان فراوانی دربازی والیبال بوجود آورده است.
اولین کشور خارجی که والیبال را پذیرفت کشور کاناد ابه سال 1905 کوبا ، 1909 به پورتریکو ، 1910 به فیلیپین ، 1912 به اوروگوئیه ، 1913به چلین و 1917 به ژاپن وبه تدریج از سال 1914 به بعد توسط سربازان قوای آمریکاو مستشاران و اشخاص دیگر ، به کشورهای اروپایی از قبیل فرانسه ، چکسلواکی ، لهستان ، شوروی وبلغارستان وسایر کشورهای معرفی شد و تعمیم یافت ولی به سبب بیگانه بودن این ورزش برای اروپائیان ، درابتدا امر قبول آن به کندی صورت می پذیرفت.
فرانسه ، چکسلواکی و لهستان سه کشوری بودند که قبل از دیگران اقدام به تشکیل فدراسیون ملی والیبال در کشور خود نمودند .
تاریخچه والیبال ایران
ورزش والیبال حدود 1299 شمسی یعنی 80 سال قبل ، (درسال 1379 توسط آقای میر مهدی ورزنده استاد بزرگ ورزش ، به ایران آورده شد واز دارالمعلمین ورزش آغاز به تعلیم گردید بازی والیبال درایران ابتدای امر دارای قواعد خاصی نبود وبه اشکال مختلف آن را بازی می کردند . فنون وتاکتیک های والیبال نیز مانند قوانین آن پایه واساس اصولی نداشت وهر بازیکن به ابتکار شخصی و اختصاصی خود که حداکثر با مشت یا سمبه زدن همراه بود با توپ باز یمی کرد لیکن در سال 1302 شمسی با استفاده از ترجمه مجلات خارجی قوانینی که درآن زمان در کشورهای دیگر اجرا م یشود درایران نیز تا حدودی از آن پیروی می
گردید طول و عرض زمین در آن موقع 10*20 متر بود ودر هر طرف زمین 9تا 11 نفر با استفاده از سر ودست با توپ بازی می کردند گردش یا چرخش بازیکنان به صورت جدی وجود نداشت و هر کس در هر محلی که بیشتر تخصص داشت به طور ثابت درآن محل بازی می کرد از سال 1304 توجه بیشتری ازجانب علاقمندان به این ورز ش معطوف گردید و ظرف مدت کمی عده زیادی جذب این ورزش شدند به طوریکه تمرینات والیبال در سه محل به شکل جدی و مستمر دنبال شد این سه محل عبارتند از :
د1- دارالمعلمین ورزش 2- کلوپ شایسته یا اجتماعیون 3- کلوپ ورزش کالج البرز محل سوم دارای امکانات و زمین هیا زیادتری بود ودر نتیجه جوانان بیشتری به تمرینات اشتغال داشتند پس از چند مان تمرین اولین مسابقه والیبال در سال 1304 بین دو تیم دارلمعلمین ورز ش و کلوپ شایسته انجام گرفت که با هیجان فراوان توام بود .
چون مسابقه برا ی مردم تازگی داشت لذا حضور آنان باعث شد که رقابت بیشتری بین دو تیم مسابقه دهنده بوجود آمده وبر هیجانش افزوده شود این مسابقه مقدمه ای برای توسعه روز افزون این ورزش گردید برای تمرینات و آماده نمودن افراد کلوپ شایسته اجتماعیون ، مرحوم شمس الدین شایسته که سالیان دراز خدمات ارزنده ای در ورز ش کشور انجام داده اند ، تلاش بسیاری می نمود و خود نیز یکی از بازیکنان ورزیده آن دوره محسوب می شد .
فرمت تیمها
1- تعدادبازیکنان یک تیم 12 نفر است .
به همراه 12 بازیکن یک مربی (سرمربی) ؛ یک کمک مربی (مربی) یک فیزیوتراپ (بدنساز) ویک پزشک می باشد.
2- یکی ازاعضای تیم به عنوان بازیکن آزاد(لیبرو) مشخص میشود (بارنگ پیراهن متفاوت ).
3- فقط افرادمذکور مجازند درجریان بازی برروی نیمکت ذخیره ها بنشینند.
4- یکی ازاعضای تیم (بغیرازلیبرو) بایستی به عنوان کاپیتان تیم ازسوی مربی تعیین شود.(دربرگه مسابقه ثبت می گردد).
5- تجهیزات بازیکنان شامل پیراهن ها ، شورت ها ، جوراب ها ، کفش های مخصوص است (بایستی همگی متحدالشکل باشند- پیراهن بازیکن آزادبادیگران متفاوت است)
6- شماره پیراهن ها میتواند از عدد1 تا 18 شماره گذاری شود .
7- شماره ها بایستی دروسط جلو ووسط پشت پیراهن منظورشوند.
8- شماره روی سینه باید حداقل 15 سانتیمتر بلندی وشماره پشت حداقل 20 سانتیمتر بلندی داشته باشد (درمسابقات جهانی شماره بازیکن بایستی درقسمت پای سمت راست شورت به بلندای 4 تا 6 سانتیمتر وپهنای حداقل یک سانتمتر نصب شود).
9- کاپیتان تیم با یک نوار 2×8 سانتیمتری درزیرشماره جلوی پیراهن مشخص می شود.
10- بازیکنان مجازنیستند هیچگونه وسایلی که سبب مجروح شدن دیگران شود یا امتیاز وتفع ساختگی برای بازیکن بوجود آوردهمراه داشته باشد(بامسئولیت خودشان میتوانند ازعینک ویالنز استفاده نمایند).
11- کاپیتان ومربی تیم ، هردومسئول رفتاروانضباط اعضاء تیم خود هستند.
12- کاپیتان ومربی باید قبل از شروع بازی برگه ثبت مسابقه راامضاء نمایند.
13- کاپیتان ومربی میتوانند تقاضای تایم اوت استراحت ویاتویض بازیکن نمایند.
