تبیان، دستیار زندگی

پروفسور حسابی

سیدمحمودحسابی درسال1281(ه .ش)ازپدرومادری تفریشی درتهران زاده شدند.پس ازسپری نمودن چهارسال ازدوران کودکی درتهران،به همراه خانواده(پدر،مادر،وبرادر)،عازم شامات گردیدند.درهفت سالگی،تحصیلات ابتدایی خودرا،دربیروت، باتنگدستی ومرارت های دوراز وطن،درمدرسه ی کشیش های فرانسوی،آغازکردند،وهمزمان،توسط مادرفداکار،متدین وفاضله ی خود(خانم گوهرشادحسابی)،تحت آموزش تعلیمات مذهبی وادبیات فارسی،قرار گرفتند.

استاد ،قرآن کریم را،حفظ وبه آن اعتقادی ژرف داشتند.دیوان حافظ رانیزازبرداشته،وبه بوستان وگلستان سعدی،شاهنامه فردوسی،مثنوی مولوی ومنشات قائم مقام،اشراف کامل داشتند.

شروع تحصیلات متوسطه ی ایشان،مصادف باآغازجنگ جهانی اول وتعطیلی مدارس فرانسوی زبان بیروت.بود.
ازاین رو،پس ازدوسال تحصیل درمنزل،برای ادامه،به کالج آمریکایی بیروت رفتند،ودرسن17سالگی ،لیسا نس ادبیات،در
نوزده سالگی لیسا نس بیولوژی،وپس ازآن مدرک مهندسی راه وساختمان را،اخذنمودند.

درآن زمان،بانقشه کشی وراه سازی به امرارمعاش خانواده کمک می کردند.
استاد همچنین،دررشته های پزشکی ،ریاضیات وستاره شناسی،به تحصیلات آکا دمیک پرداختند.شرکت راه سازی فرانسوی که ،ایشان درآن مشغول به کار بودند،به پاس قدردا نی از زحماتشان ،استادرابرای ادامه تحصیل،به کشورفرانسه اعزام کرد وبدین ترتیب،درسال،1924(م)به مدرسه عالیه برق پاریس وارد،ودرسال1925(م) فارغ التحصیل شدند وهمزمان باتحصیل دررشته معدن،درراه آهن برقی فرانسه،مشغول به کارگردیدند،وپس ازپایان تحصیل دراین رشته ،کارخود را در معادن آهن شمال فرانسه،ومعادن زغال سنگ ایالات(سار)،آغاز کردند. سپس به دلیل وجود روحیه علمی ،به تحصیل وتحقیق دردانشگاه سورون،دررشته فیزیک پرداختند،ودرسال 1927(م)درسن25،دا نشنامه دکترای فیزیک خودرا با ارائه رساله یی تحت عنوان حساسیت سلول های فتوالکتریک ،بادرجه عالی،ازدست بزرگترین دانشمند روز جهان،
پروفسورفابری ،دریافت کردند، ...

استاد باشعر و موسیقی سنتی ایران و موسیقی کلاسیک غرب به خوبی آشنا بودند ، و در نواختن نی، سازدهنی،ویولن وپیانو،تبحرداشتند.
ایشان درچندرشته ورزشی،مانند:کوهنوردی ،دوچرخه سواری،دومیدانی وچوب پا،موفقیت هایی کسب نمودند،ودرشنادارای دیپلم نجات غریق شدند..

ازجمله دست آوردهای عمرپربار استاد،ومشاغلی که درمسند آ ن خدمات علمی وفرهنگی شایان توجهی ارائه نمودند،می توان به چند نمونه ی زیر،اشاره کرد.: راه اندازی اولین ژنراتوربرق کشور،به وسیله ی نصب تجهیزات بر روی یک آسیاب آبی(آشتیان،نزدیک تفرش1305ه .ش)،ایجاداولین کارگاه های تجربی در علوم کاربردی در ایران(1306ه.ش)،ماموریت وزارت راه ترابری(طرق وشوارع عامه)،برای تهیه ی اولین نقشه برداری علمی،فنی ومهندسی کشور(تهیه ی نقشه نوین راه ساحلی سراسری،میان بنادرخلیج فارس،بندر لنگه به بوشهر1306ه.ش)، تاسیس مدرسه ی مهندسی وزارت راه وتدریس درآن(1307ه.ش)،تاسیس دارالمعلمین عالی وتدریس درآن(1307ه.ش)،ساخت اولین رادیو درکشور(1307ه.ش)،ایجاد اولین آزمایشگاه علوم پایه درایران(1307ه.ش)،آغازواژه گزینی فارسی وبرابرسازی علمی (1307هوش) ،تاسیس دا نشسرای عالی وتدریس در(1308ه.ش)،تاسیس اولین کارگاه ساخت قطعات دست سازی برای اتومبیل های ایران(1309ه.ش)،ساخت وراه اندازی اولین آنتن فرستنده در کشور(1309ه.ش)،تاسیس اولین بیمارستان خصوصی درایران،به نام(بیمارستان گوهرشاد)(به یاد مادر گرامیشان1309ه.ش)،ایجاد اولین ایستگاه هواشناسی درایران (1310ه.ش)،ایجاد انجمن زبان فارسی وبنیا ن گذاری فرهنگستان زبان ایران وعضویت پیوسته درآن(1310ه.ش) ،طراحی ، نصب وراه اندازی اولین دستگاه رادیو لوژی در کشور(1311ه.ش)،تاسیس وریاست انجمن فیزیک ایران(1311ه.ش)، تعیین ساعت ایران(1311ه.ش)،تدوین اصول اندازه گیری ومقیاس گذاری وایجاد اداره اوزان ومقیاس(موسسه ستاندارد) (1311ه.ش)،ماموروزارت راه،برای ساخت راه تهران به شمشک،جهت معادن ذغال سنگ(1312ه.ش)،پیشهاد وتدوین قانون تأسیس دا نشگاه تهران ،و تاسیس دانشکده فنی وریا ست آن دانشکده(1313ه.ش)،وتدریس در آ ن،شرکت در کنفرانس بین المللی لایه ی ازن(1315ه.ش)، تاسیس دانشکده ی علوم و ریاست آن دانشکده از(1321تا1327 واز 1330تا 1336ه.ش)و تدریس درگروه فیزیک آن دانشکده،تا واپسین روزها ی عمر،تاسیس بخش آکوستیک دردانشکده --ی علوم، واندازی بخش تحقیقات اندازه گیری فواصل وتنظیم گام های موسیقی ایران ومطالعات علمی روی نت های ایرانی(1325ه.ش)،راه اندازی اولین مرکز زلزله شناسی کشور(1328ه.ش)،ماموریت خلع ید ازشرکت نفت انگلیس،در دولت دکتر مصدق(1330ه.ش)،پابه گذاری مدارس عشایری وتاسیس اولین مدرسه ی عشایری ایران (1330ه.ش)،مخالفت با طرح قرارداد ننگین کنسر سیوم وکاپیتولاسیون در مجلس،مخالفت با عضویت دولت ایران در قرارداد سنتو(پاکت بغداد)در مجلس،پایه گذاری موسسه ی ژئو فیزیک دانشگاه تهران (1330ه.ش)،پایه گذاری مرکز تحقیات وتاسیس اولین راکتوراتمی کشور در تهران،تاسیس سازمان انرژی اتمی وعضو هیئت دائمی درکمیته ی بین المللی هسته ای (1330،1349ه.ش)،تدوین قانون استاندار دوتاسیس موسسه ی استاندارد ایران(1333ه.ش)،تاسیس اولین رصد خانه ی نوین درایران،تاسیس مرکز عدسی سازی-دیدگانی-اپتیک کاربردی،در دانشکده ی علوم دانشگاه تهران(1335ه.ش) 

،تاسیس اولین مرکز مدرن تعقیب ماهواه ها در شیراز(1335ه.ش)،پایه گذاری مرکز مخابرات اسدآباد همدان(1338ه.ش) ،عضو دائمی درکمیته ی بین المللی فضا و ریاست گروه مما لک جهان سوم،درکنفرانس بین المللی فضا(1347-1341ه.ش) ،راه اندازی اولین لیزرایران (1345ه.ش)،خریدن زمین در کره ی مریخ(1346ه.ش)،اولین هولوگرام ایران(گروه فیزیک دانشکده ی علوم،دانشگاه تهران1347ه.ش)،تاسیس انجمن موسیقی ایران،درزیر زمینی با تجهیزات روز جهان ،دربلوار کشاورز(1350ه.ش)،بنیان گذاری واحد پژوهشی صنعتی فیاوری خان ومان(پژوهش وصنعت درمکانیک هیدرود ینامیک،انرژی های نو ونامحدود 1359ه.ش)،تشکیل وریا ست کمیته ی پژوهشی فضای ایران (1360ه.ش)، استفاده از انرژی خورشیدی برای اولین بار در ایران(1360ه.ش)،تاسیس واحد تحقیقاتی صنعتی سغدائی(پژوهش وصنعت در فیزیک ، الکترونیک،اپتیک فیزیک،وسیستم های هوش مصنوعی1362ه.ش)
فعالیت در3نسل کاری وآموزش7نسل استاد ودانشجو،از خدمات ارزنده پروفسور حسابی می رود،ودر همین راستا،ایشان ازسال (1350ه.ش)،به عنوان استاد ممتاز دانشگاه تهران شناخته شدند.

ستاد،به چهار زبان زنده ی دنیا : فرانسه ،انگلیسی، آلمانی وعربی مسلط بودند وبه زبانهای:سانسکریت،لاتین،یونانی،پهلوی،اوستایی،ترکی،ایتالیایی وروسی اشراف داشتند ، وزبانهای باستانی را،در تحقیقات علمی خود،به خصوص درامر واژه گزینی فارسی،در برابر لغات بیگانه، به کارمی بردند .پروفسور حسابی،به ایران،فرهنگ وادب وادب واعتقادات سنتی ومذهبی این سرزمین،عشق میورزیدند،وگذشته ازسفربه کشورهای متعدد عالم،به سراسر ایران سفرکرده بودند وازسفرهای پر بار داخلی وخارجی خویش،یاداشت ها وسفرنامه ها ی بسیاری به جای نهادند.در زمینه ی تحقیق علمی:25مقاله،رساله وکتاب،از ایشان به چاپ رسیده است.تئوری(بی نهایت بودن ذرات)استاد درمیان دانشمندان وفیزیک دانان جهان شناخته شده است.نشان(اوفیسیه دولالژیون دونور)وهمچنین نشان(کوماندوردولالوژیون دونو)،بزرگترین نشان های کشور،فرانسه،به ایشان اهدا گردیده است.

استاد،تنها شاگرد ایرانی پروفسور انیشتن بوده،ودرطول زندگی،با دانشمندان تراز اول جهان،نظیر:شرودینگر،بورن،فرمی،دیراک،بوهر.....وبا فلاسفه وادبایی همچون:آندرهژید،برتراندراسل ،....تبادل نظر داشته اند.ایشان ازسوی جامعه علمی جهانی به عنوان(مرد اول علمی جهان)(1990م)برگزیده شدند،ودر کنگره(60سال فیزیک ایران)(1366ه.ش)،ملقب به(پدر علم فیزیک ومهندسی نوین ایران)گردیدند.

پروفسور حسابی،در12شهریور1371ه.ش،در بیمارستان دانشگاه ژنو،به هنگام معالجه قلبی،بدرود حیات گفتند.مقبره ی استاد،بنا به خواسته ی ایشان،درزادگاه خانوادگی،در شهردانشگاهی تفرش،قرار دارد.       
یادشان گرامی وراهشان پررهروباد.