رسول‌الله(ص) هیچ وضویی را بدون مسواک نگرفتند و هیچ نمازی را بدون مسواک قرائت نفرمودند. چنانچه می‌گویند: هرگز دیده نشد که رسول خدا(ص) از کنیف خارج شوند، مگر آن که وضو گرفتند و وضو را با مسواک شروع کردند.
نماز دارای ابعاد گوناگون و ژرفایی بس عمیق است و چه زیباست که همگان ـ از عامی تا عارف ـ پیوسته و مکرر درباره نماز بیاندیشند تا به قدر وسع و تلاش به بخشی از معارف نماز و اسرار آن واقف یابند، هر چند که این تکرار همانند تکرار خود نماز هیچ‌گاه ایجاد دل‌زدگی نمی‌کند، به یقین در هر مرتبه از اندیشیدن دریچه‌ای فراخ‌تر به باغ سبز نیایش باز می‌شود و رایحه روح و ریحان بهشت نماز، سجاده‌نشینان کوی دوست را به خود طلب می‌کند.
به همین منظور بر آن شدیم که این بار از زاویه دیگر به اثرات شگفت نماز که در کتاب «نماز شناسی» حسن راشدی آمده است، بپردازیم تا با آگاهی بیشتر عشق عارفان الهی را درک کنیم:
*بهداشت دهان و دندان
پیامبر اکرم(ص) فرمودهاند: «الطَّهُورُ شَطْرُ اْلأیِمانِ»؛ پاکی یک نیمه از ایمان است؛ یعنی نیمی از نماز است و فرمودهاند: «اَلسِّوَاکُ شَطْرُ الْوُضُوءِ»؛ مسواک زدن نیمی از وضوست.
آن حضرت هیچ وضویی را بدون مسواک نگرفتند و هیچ نمازی را بدون مسواک قرائت نفرمودند، گفته‌اند: «لَم یُرَ رَسُولَ‌الله(ص) قَطُّ خارجاً من الغائط اِلّا تَوَضّأَ و یَبْتَدیُ بالسّواک»، هرگز دیده نشد که رسول خدا(ص) از کنیف خارج شوند، مگر آن که وضو گرفتند و وضو را با مسواک شروع کردند.
و نیز از آن حضرت روایت شده است که «لِکُلِّ شَیْءٍ طَهُورٌ وَ طَهُورُ الْفَمِ السِّوَاکُ»، برای هر چیزی پاک کننده‌ای است و دهان با مسواک زدن پاک و پاکیزه می‌شود و در جای دیگری فرمودهاند: «مَالِی اَرَاکُمْ تَأتُونِی قُلْحاً؟ اِسْتَاکُوا فَلَوْلا اَنْ اَشُقَّ عَلَی اُمَّتِی لَفَرَضْتُ عَلَیْهِم السّوَاکَ کَمَا فَرَضْتُ عَلَیْهِمُ الصَّلاةَ»، چه شده است که می‌بینم با زردی روی دندان‌ها بر من وارد می‌شوید؟ مسواک بزنید، اگر به دشواری کار بر امتم فکر نمی‌کردم، هر آیینه مسواک زدن را همانند نماز بر آنان واجب می‌کردم.
همچنین درباره مسواک زدن پیش از خواب چنین فرمودند: «لَوْ عَلِمَ النّاسُ مَا فِی السِّواک لَاَبَاتُوهُ مَعَهُمْ فی لَحَافِهِمْ»، اگر مردم می‌دانستند که مسواک زدن چه فایده‌‌هایی دارد، هر آینه با دهان مسواک شده، شب را در بستر خود صبح می‌کردند.
و نیز از آن حضرت گزارش شده است که فرمودند: «لَوْلا اَنْ اشُقَّ علی اُمَّتِی لَأمَرْتُهُمْ بِالسّوَاکِ عِنْدَ وُضُوءِ کُلَّ صَلاةٍ»، اگر برای امتم ایجاد مشقت نمی‌کردم، هر آینه آنان را به مسواک زدن با وضوی هر نماز دستور می‌دادم.
آورده‌اند که فرمود: «أمرْتُ بالسِّواکِ حَتَّی خَشِیْتُ اَنْ یُکْتَبَ عَلَیَّ»، مرا به مسواک زدن دستور دادند تا آنجا که ترسیدم بر من واجب شود و امر به آن، وجوبی باشد.
و از صادقین(ع) روایت شده است که: «صَلَاةُ رَکْعَتَیْنِ بِسِوَاکٍ اَفْضَلُ مِنْ سَبْعِینَ رَکْعَةٍ بِغَیْرٍ سِوَاکٍ»، دو رکعت نماز با مسواک از هفتاد رکعت نماز که بدون مسواک زدن خوانده شود، برتر است، رسول خدا(ص) فرمودند: «بسیاری مضمضه و استنشاق، موجب آمرزش و دور کننده شیطان است».
از مصداق‌های کلمه شیطان در این روایت، میکروب‌های دهان و دندان است، تأثیر استنشاق به ویژه با آب سرد در ایجاد سلامت و نشاط برای کسانی که سینوس‌های سالم دارند، مورد تأیید پزشکان است.
به عنوان مثال به مطالعه‌ای که درباره استنشاق آب به درون بینی توسط گروهی از متخصصین طی سه تحقیق عملی در دانشکده پزشکی قاهره صورت گرفته است، اشاره می‌کنیم:
بینی با وجود داشتن ترکیباتی مانند لیزوریم و بعضی اسیدهای چرب آزاد با اثر ضد باکتریایی مشخص، همواره کانونی از تجمع مواد معلق در هوا و انواع باکتری‌هاست، در مطالعات عدیده‌ای حتی نقش این باکتری‌ها در پیدایش عفونت‌های بیمارستانی بررسی شده است، ضمناً به اهمیت این تجمع باکتریایی در گسترش بیماری‌های التهابی نظیر سینوزیت، اوتیت میانی، لارنژیت و بیماری تنفسی و حتی زخم‌های جلدی و بیماری‌های مجاری ادرار اشاره شده است.
مطالعاتی که در مورد اثر استنشاق به هنگام وضو گرفتن بر روی 200 نفر صورت گرفته است، نشان می‌دهد که این عمل مستحبی تا چه اندازه در کاهش تراکم باکتریایی و کاستن از پیامدهای نامطلوب آن مؤثر است.
از مستحبات دیگر وضو، شستشوی دست و صورت با آب خنک و توصیه به عدم خشک کردن آن با حوله است که صرف‌نظر از این که ممکن است حوله‌‌ها عاری از باکتری‌ها نباشد، آب خنک که حاوی اکسیژن محلول در آب است، می‌تواند در زدودن باکتری‌ها تأثیر مثبت داشته باشد.
بعضی دیگر از آثار فیزیولوژیک وضو این است که شستن قسمت‌هایی از بدن آن هم روزی چند بار با فواصل خاصی از کار و زندگی روزانه، باعث استراحت و آرام‌سازی عضلات و تخفیف تشنجات جسمی و روانی می‌شود.
این سخن شاید بتواند برای این سفارش حضرت رسول اکرم(ص) که فرمودهاند: «به هنگام خشم برای فرونشاندن آن وضو بگیرد»، توضیحی ساده و پذیرفتنی باشد.
امام صادق(ع) فرمودند: «مسواک زدن، پاک کننده دهان، جلا دهنده چشم، خشنود کننده رحمان، سفید کننده دندان‌ها، از میان برنده خوره و حافر دندان، محکم کننده لثه، اشتهاآور، زداینده بلغم، زیاد کننده حافظه، مضاعف‌کننده حسنات و شادمان کننده فرشته‌هاست.»
یکی از بیماری‌های دهان «پیوره» است و آن عبارت از جوش‌های سفید و چرکینی است که در بن دندان‌ها پدید می‌آید و ایجاد عفونت می‌کند، این بثورات علاوه بر آن که دهان را بدبو و لثه‌ها را سست می‌کند، به هنگام جویدن غذا باز می‌شود، و لقمه را آلوده می‌سازد و مشکلات گوارشی زیادی به بار می‌آورد، این بیماری گاهی تا آنجا پیش می‌رود که موجب ریزش دندان‌ها می‌شود و مسواک زدن تنها راه پیشگیری و درمان آن است.
تأکید پیامبر اکرم(ص) بر مسواک زدن به هنگام هر وضو و تمایلی که آن حضرت به واجب کردنش نشان داده‌اند و آنچه در فضیلت و آثار آن گفته شده است، حاکی از عنایت خاص اسلام به بهداشت دهان و دندان است، بهداشتی که مقدمه بهداشت‌های دیگر و بر آنها مقدم است.
