تبیان، دستیار زندگی

، محمدرضا حکیمی، اندیشمند و متفکر برجسته اسلامی ـ معروف به «فیلسوف عدالت» و از داعیه ‏داران «مکتب تفکیک» ـ دانش آموخته حوزه علمیه مشهد است و لذا با فضای حوزه‎های علمیه و عالم طلبگی کاملاً آشناست.وی در غالب آثار خود، توجه ویژه‏ای به روحانیت و حوزه‏های علمیه دارد و به کرات، به نقش آنها در جامعه‏سازی قرآنی و برقراری عدالت در جامعه می‏پردازد. از حکیمی کتاب‌های فراوانی منتشر شده است که «هویت صنفی روحانی» از جمله است که متأسفانه سال‌هاست بنا به دلایلی، تجدید چاپ نشده است. ایشان در این کتاب، نکات بسیاری برای طلبه‏ها و روحانیت بیان می‏کنند که مطالعه آن خالی از لطف نیست.

یاسر عسگری فعال فرهنگی و پژوهشگر جامعه المصطفی(ص) العالمیه قم با تورق و بررسی مجموعه آثار محمدرضا حکیمی و بررسی سخنان وی کتاب‌ها پیشنهادی او را استخراج کرده و به صورت یادداشتی در اختیار خبرگزاری فارس قرار داده است. این یادداشت به شرح زیر است:

محمدرضا حکیمی در آثار خود، بسیاری از کتاب‌ها و موضوعات مطالعاتی را نام می‏برد و به صورت مستقیم یا غیرمستقیم، مطالعه آنها را پیشنهاد می‏دهند. به ویژه اینکه مطالعه برخی از آنها را نه تنها برای طلبه و دانشجو، بلکه برای همگان ضروری و حیاتی می‏دانند.

با اندک تورق و تأملی در آثار استاد، کتب و موضوعات پیشنهادی استاد را می‏توان به دو دسته تقسیم کرد: یک دسته معارف الهی و اسلامی اصیل است و دسته دوم، کتاب‌هایی است که درباره این معارف یا زندگانی بزرگان دین نوشته شده است.

در دسته اول، ایشان تأکید بسیار زیادی بر مطالعه و تدبر در قرآن، نهج البلاغه، خطبه حضرت زهرا(س)، خطبه منا امام حسین(ع)، صحیفه سجادیه، ادعیه و احادیث معصومین(ع) دارند و از مهجوریت آنها در جامعه و حتی در حوزه‏های علمیه گله‏مندند. تا جایی که خود به همراه برادران فاضلشان، مجموعه‏ای از آن آیات و احادیث را در قالب مجموعه دائره‏المعارفی «الحیات» تدوین و منتشر کرده‏اند که کار گردآوری و تدوین آن هنوز ادامه دارد.

وی در برخی از کتاب‌ها، مطالعه «الغدیر» علامه امینی، «الحیات» و «مکتب تفکیک» (تألیف خود استاد)، برخی آثار شهید مطهری، علامه جعفری، استاد محمدتقی شریعتی، «امام علی(ع)، صدای عدالت انسانی» جرج جرداق مسیحی و کتابها و مقالات بسیاری را برای مطالعه اهل علم ـ به ویژه جوانان طلبه و دانشجو ـ پیشنهاد می‏کند.

نوشتار حاضر گزیده و گزینشی از نظرات استاد حکیمی درباره کتاب‌ها و موضوعاتی است که همگان به ویژه طلاب و روحانیون را به مطالعه آنها فرا می‏خواند. گردآوری کتب پیشنهادی استاد حکیمی برای طلاب کار بزرگی است که در این مختصر، گوشه‏ای از آن لیست بلند بالا و ارزشمند، ارائه می‏شود و امید است که خود استاد یا شاگردان فاضل ایشان به این کار همت کنند و چنین نیاز طلاب را بی‏پاسخ نگذارند.      

* «قرآن کریم» و احادیث/ از حفظ طوطی‌وار مطالب اجتناب کنید

به دلیل عادی شدن خواندن قرآن کریم و کلمه‏ها و جمله‏ها و آیه‏های قرآن برای ما، عظمت قرآن را  ـ چنان که باید ـ حس نمی‏کنیم و به هنگام خواندن قرآن (یا گوش دادن به آن)، آن گونه که باید در مدار روحانیت قرآن قرار بگیریم و بارش کلمات و آیات را به صحرای عطشناک دل و روح خود نمی‏رسانیم و به مرحله نزول آیات قرآنی بر قلب خویش نمی‏رسیم و قلب خود را با قلب پذیرنده اصلی قرآن؛ یعنی پیامبر اکرم(ص) منطبق نمی‏سازیم، بلکه نزدیک به این مرتبه والا نیز نمی‏شویم... 

البته لازم است که انسان‌ها به هر اندازه که خود استعداد و صلاحیت دارند و درک می‏کنند، مطالب قرآن و حدیث را با فهم اجتهادی و عقلی (فهمی از روی عقل و اندیشه ) درک کنند. در خود قرآن کریم و احادیث، بر تأمل و تعقل و تفکر و تدبر (که عمل خود شخص است) تأکید بسیار شده است. پس ما نباید به این اکتفا کنیم که مطالب دینی را طوطی‏وار حفظ کنیم، بلکه باید آنها را با عقل خداداد خود، فرا گیریم و از روی عقل درک کنیم و پس از تعقل درباره آنها و خوب فهمیدن آنها، هر یک را که «اصل» است، عقیده خود قرار دهیم و هر کدام که «دستور عملی» است، به آن عمل کنیم.

* «نهج‎البلاغه» و «صحیفه سجادیه»/طوفانی که نهج‌البلاغه در جان شهید مطهری ایجاد کرد

«نهج‎البلاغه»، کتاب مظلوم و کتاب مظلوم دیگر، «صحیفه سجادیه»، به صورتی عجیب در حوزه‏های ما ناشناخته‏اند، البته به استثنای افراد یا جریان‌های استثنایی، نهج‏البلاغه، تبلور اعلای تعالیم اسلام است در سطح حاکمیّت و صحیفه سجّادیه، تبلور اعلای تعالیم اسلام است در سطح تربیت.  این دو کتاب باید در حوزه‏های ما هیچگاه از دست طالبان علم به زمین گذاشته نشود. باید بحث و درس و شناخت و تحلیل این دو زبور مقدّس و صحیفه مکرم، یکی از ارکان اصلی تعلیم و تعلّم در حوزه‏ها باشد و با کمال دردمندی و دریغ خوری، اینگونه نیست.

شهید مطهری، پس از پیشامدی که خود شرح داده است، با «نهج‏البلاغه» آشنا می‏شود  و این آشنایی در جان او می‏توفد و او را گرفتار خویش می‏سازد. شهید مطهّری از آن هنگام سر به آستان «نهج‏البلاغه» می‏نهد و به «سیری در نهج‏البلاغه» می‏پردازد و جان جویای خویش را در مطلع انوار آسمانی کلام عظیم به فیض‏طلبی و نورگیری می‎برد. از آن پس، نه تنها کتاب ویژه‏ای درباره نهج‏البلاغه می‏نویسد، بلکه بر نوشته‏ها و سخنرانی‏های او نیز سخنان علی(ع) پرتو می‏افکند و نور می‏پاشد.

* شناخت تحلیلی تاریخ اسلام/ غفلت حوزه‌‌های علمیه شیعه و سنی از کتاب‌های تاریخ تحلیلی اسلام

یکی از رشته‏های بسیار ضروری برای حوزه‏ها، تدریس تاریخ تحلیلی اسلام است به ویژه چهار قرن اول و از آن ویژه‏تر، دو قرن و نیم اول، یعنی دوران امامت (از 211ق تا 260)؛ زیرا در این دوران، نگاهبانان راستین فرهنگ قرآن کریم، در میان مسلمانان می‏زیسته‏اند، از این رو برای حذف تعالیم آنان (که همان فرهنگ جامع علمی و عملی قرآنی است) و ایجاد فاصله میان مردم و آنان، کوشش‏هایی بسیار و گوناگون می‏شده است تا سر حد به زندان افکندن و به شهادت رساندن ایشان...