تبیان، دستیار زندگی

عرق كردن دست‌ها، دل بهم خوردگی، گیجی در حدی كه نتوانید خوب فكر كنید، تشدید ضربان قلب به آن اندازه كه شما را به رختخواب می‌كشاند و ... اینها نشانه‌های بیماری وحشت‌زدگی هستند؛ بی‌آنكه علتش را بدانید سراغ شما می‌آیند و گاه شدتشان از اضطراب بیشتر است.
این امكان هم وجود دارد كه گرفتار فوبیا شوید. بی‌دلیل از مسافرت با هواپیما می‌ترسید، از سوار شدن در آسانسور وحشت می‌كنید، عبور از پل‌ها هم هراس برانگیز می‌شود. دل بهم خوردگی هم احتمالا به كلیت یا زخم معده منتهی می‌شود و فشار خون زیاد حمله قلبی را تدارك می‌بیند، سرگیجه و سردرد جدی‌تر شده به شكل میگرن درمی‌آید و كمردرد به یك اسپاسم عضلانی ادامه‌دار تبدیل می‌گردد.

فرهنگ لغت وحشت‌زدگی را «ترس بی‌مقدمه و شدید و به‌خصوص وحشت ناگهانی‌ناشی از یك علت بی‌اهمیت و یا یك سوء‌تفاهم از خطر» تعریف می‌كند كه در اثر آن شخص را بدون هر گونه دلیل منطقی راهی جای امن و بست‌نشینی می‌سازد. عجیب است كه میلیونها انسانی كه از اختلال اضطراب رنج می‌برند معتقدند كه نشانه‌های اضطراب ناگهانی آنها جزیی و كم‌اهمیت است. اضطراب و اختلال وحشت‌زدگی یكی از واقعیات زندگی ماست. تازه‌ترین گزارش «موسسه ملی سلامت روان» حاكی از آن است كه در جمع بالغ‌ها از هر نه نفر یكی گرفتار فوبیاست. فوبیا و سایر اختلالات اضطرابی اشخاص را از زندگی طبیعی محروم می‌كند.

از آنجایی كه من شخصا از ناراحتی اگورافوبیا كه بدترین نوع فوبیاست نجات پیدا كردم، نمونه زنده‌ای هستم كه ثابت می‌كنم نه تنها بازگشت به زندگی طبیعی، بلكه رسیدن به یك زندگی بهتر از آن امكان‌پذیر است. خواه اضطراب شما از نوع ساده یا از نوع وحشت‌زدگی پیچیده باشد می‌توانید از روش‌های پیشنهاد شده برای احاطه بر زندگی خود و كنترل آن استفاده كنید.

مشكل من چیست؟
با خواندن فهرست اضطراب زیر و با علامت‌گذاری آنها با «درست» یا «غلط» می‌توانید از اضطراب داشتن یا نداشتن خود مطمئن شوید:
1- با آنكه شب را خوب می‌خوابم اغلب احساس خستگی می‌كنم.
2- گاهی اوقات قلبم بی‌اختیار تپش پیدا می‌كند و پزشك معتقد است كه من ناراحتی قلبی ندارم.
3- اغلب شبها بی‌خواب می‌شوم.
4- بدون دلیل كمردرد پیدا می كنم.
5- به‌خاطر سوءهاضمه، اسهال و سردرد دارم اغلب نمی‌توانم كارهایم را آنطور كه مایلم انجام دهم.
6- می‌توانم بدون اینكه نفس‌های عمیق بكشم یا تنگی نفس پیدا كنم با یك قرص آرام‌بخش یا صرف كمی الكل با موقعیت‌های دشوار روبرو شوم.
7- گاهی اوقات به خاطر روابطم با دیگران احساس عصبیت می‌كنم.
8- اغلب بیش از همكارانم كار می‌كنم و بعضی از كارهای اداره را در منزل انجام می‌دهم.
9- دست‌كم یك عادت بد دارم كه نتوانسته‌ام آن را دفع كنم.
10- معتقدم كه در حد و اندازه دیگران نیستم.

اگر به اغلب عبارات فوق جواب آری داده‌اید ممكن است در مرحله آغازین اختلال اضطراب باشید. به عنوان نخستین قدم برای‌رهانیدن خود باید نیاز به تغییر را باور كنید. در حال حاضر به تنها چیزی كه احتیاج دارید تصمیم‌گیری برای تغییر كردن است.

- آیا حمله اضطراب به‌معنای خل شدن و از دست دادن مشاعیر است؟
به هیچ‌وجه. معنای آن این است كه احتمالا تحت تاثیر بی‌تعادلی شیمیایی در برابر احساسات نگران كننده و دلواپسی‌ها خلع سلاح شده‌اید. هم‌چنین به این معناست كه كنار آمدن با استرس را نمی‌دانید و در نتیجه اضطراب شما به حمله وحشت منتهی می‌شود. می‌توان گفت كه آسیب‌پذیری در برابر حملات اضطراب و امكان ابتلای به آن با طبیعی نبودن حساسیت‌های فیزیولوژیكی ارتباط دارد.
نشانه‌های كم شدن قندخون و یا فروافتادگی دریچه میترال قلب شبیه نشا‌نه‌هایی است كه در حمله وحشت و اضطراب شدید مشاهده می‌شوند، با این بیان می‌توان  نتیجه گرفت كه بدون تردید بسیاری از اشخاصی كه از حملات وحشت رنج می‌برند، هم‌زمان بافروافتادگی دریچه میترال و كمی قندخون روبرو هستند و به همین دلیل احتمالا بهتر است برای هر دو ناراحتی خود تحت درمان قرار گیرند.

روانشناسان مكتب رفتار درمانی‌از سوی دیگر معتقدند كه اختلال وحشت صرفا ناشی از واكنش فراگرفته شده در برخورد با یك ترس غیرمنطقی است. ممكن است شما را چنان تربیت كرده باشند كه شخصیت كمال‌طلب یا مهرطلب داشته باشید و یا اینكه به این معتقد باشید كه باید همه را راضی كنید. خصوصیات شما را در معرض ابتلا به اختلال وحشت قرار می‌دهند.

- با توجه به امكان بی‌تعادلی بیوشیمیایی، آیا این امكان وجود ندارد كه با دارو درمانی حملات اضطراب و سایر نشانه‌های بیماری در ارتباط با استرس را درمان كنیم؟

چرا پزشكان داروهایی‌پیدا كرده‌اند كه می‌تواند مانع از حملات اضطراب شود. با مصرف ایمنی‌پرامین (تفرانیل) كه یكی از داروهای ضدافسردگی از گروه تریسیكلیك است و ناردیل و پارنیت می‌توان از حملات اضطراب جلوگیری كرد. اشكال هر دو گروه از داروهای‌فوق اثرات جانبی و عوارض ناشی از مصرف آنهاست. داروهای قدیمی از خانواده آرام‌بخش‌های بنزودیازپین و نظایر آنها مانع حملات اضطراب نمی شوند بلكه میزان اضطراب قابل پیش‌بینی را كاهش می‌دهند. درمان دارویی اختلالات اضطرابی و اگورافوبیا با به بازار آمدن آل‌پرازولام (زاناكس) به مقدار زیاد بهبود یافت كه به لحاظ بالینی از خاصیت ضدافسردگی برخوردار است. این دارو می‌تواند اضطراب و حمله آنرا كنترل كند. اثرات جانبی زاناكس مشابه اثرات آرام‌بخش‌هاست. زاناكس مانند سایر داروهای آرام‌بخش اعتیاد‌اور است ولی به اعتقاد پزشكان فایده زاناكس به قدری هست كه بیماران عوارض ناخوشایند مصرف دارو را تحمل كنند.
ا

گر بیمار پس از دارو درمانی و پس از ترك دارو مجددا با حمله اضطراب روبرو شد، به توصیه پزشكان مدتی مجددا دارو مصرف می‌كند. بسیاری از درمانگرها با تجویز دارو برای درمان حمله وحشت موافق و بسیاری با آن مخالفند.

قبل از هر كس دیگر بهتر است به یك پزشك عمومی مراجعه كنید تا از علت جسمانی داشتن یا نداشتن نشانه‌های اضطراب خود آگاه گردید. اما این را هم در نظر بگیرید كه برخی از متخصصین در امر درمان با نشانه‌های فوبیا یا اضطراب آشنا نیستند. اگر از اضطراب رنج می‌برید بدانید كه به كجا و چه اشخاصی رجوع می‌كنید. نظر به اینكه بدون مصرف دارو توانسته ام  بر اگورافوبیا بسیار شدید خود پیروز شوم، روشی را به شما  پیشنهاد می كنم كه آنرا « روش كلی‌نگر» می نامم. من به سلامت جسم و ذهن هر دو اعتقاد دارم و معتقدم كه برای‌درمان باید هم به جسم و هم به ذهن توجه نمود. به اعتقاد من برای ممانعت از حمله اضطراب تنها در صورتی باید دارو مصرف كنید كه به خود قول دهید در اسرع وقت مصرف دارو را كنار بگذارید.

تفاوت این دو بر سر شدت آن است. هر دو واكنشی در قبال یك هراس غیرمنطقی هستند. تنها زمانی نشانه‌های اضطراب به فوبیا منجر می شود كه درصدد اجتناب از نقطه‌نظر، موقعیت یا آن شی‌ء بیرونی برآئید كه هراس غیرمنطقی شما متوجه آن است. تا از انجام كاری كه شما را به وحشت می‌اندازد خودداری نكنید، مشمول فوبیا نمی‌شوید. توجه به این نكته مهم است كه اگر از قرار گرفتن در موقعیتی به دلیل مضطرب شدن خودداری می‌كنید كه باید پیش از آنكه شرایط از این حد كه هست دشوارتر شود فكری به حال آن بكنید.