تبیان، دستیار زندگی

مردم عادت دارند با فشار به انگشتان دست یا حرکات سریع گردن یا فشار پا بر روی ستون فقرات کمری، باعث ایجاد این صدا‌ها شوند و به عبارتی قولنج آن را رفع کنند و با این حرکت، نوعی احساس راحتی به آن‌ها دست می‌دهد.

در یک تقسیم بندی ساده می‌توان این صدا‌ها را به دو دسته تقسیم کرد:

یک دسته صداهای حاصل از حرکات مفصلی است و دسته دیگر صدای حاصل از قولنج کردن مفاصل است که طی یک فشار شدید در انتهای دامنه حرکتی ایجاد می‌شود.

تا زمانی که این صدا‌ها با درد و التهاب همراه نباشد، نگرانی زیادی در مورد ایجاد این صدا‌ها وجود ندارد. ولی در صورتی که تولید این صدا‌ها، همراه با درد و التهاب باشد، می‌بایستی برای درمان و مشکل موجود، به پزشک مراجعه کرد.

در اصطلاحات علمی به این صداهای مفصلی، grating cracking، clicking یا popping گفته می‌شود. این صدا‌ها در شرایط فیزیولوژیک و نرمال حرکات مفصلی یا در حین انجام درمان و مانیپولاسیون مفاصل نیز ایجاد می‌شوند.

همچنین مفاصل ممکن است لرزش‌هایی ایجاد کنند که قابل شنیدن نباشد و فقط احساس شوند، این موارد را لرزش‌های «subsonic» یا «زیر آستانه شنوایی» می‌گویند و در موارد بالینی به عنوان «کریپتاسیون» گفته می‌شود.

علاقه محققین به این مسائل، منجر به انجام مطالعات مختلف، ولی محدود شده است که بخشی از تحقیقات توسط همکاران دندانپزشک و روی مفصل فکی گیجگاهی صورت گرفته است.

در حالی که همکاران ارتوپد و فیزیوتراپیست بیشتر روی صدای مفاصل انگشتان و کمی روی گردن کار کرده‌اند.

● چگونگی ایجاد صدا‌ها
اولین بار در سال ۱۹۷۱ دو دانشمند آلمانی، یک نیروی کششی را به مفصل سوم بین انگشت و کف دست اعمال نمودند و شکل‌گیری حباب‌های گاز که عمدتاً CO۲ بود را ثابت کردند.

اعمال کشش بین سطوح مفصلی در طی فعالیت‌های روزمره، باعث افزایش حجم مفصل و کاهش فشار مایع مفصلی می‌شود که منجر به خروج گاز درون مفصلی و ایجاد حباب گاز می‌شود.

جریان مایع به سمت ناحیهٔ با فشار کمتر، باعث خوابیدن (ترکیدن) حباب گاز و ایجاد یک صدای قابل شنیدن می‌شود.
فرد با فشار به مفاصل انگشتان دست و پا و یا حرکت سریع گردن و کمر باعث ترکیدن حباب و ایجاد این صدا و کاهش فشار داخل مفصل می‌شود.

اخیراً هم دانشمندان با استفاده از عملکرد رادیوگرافی قبل و بعد از حرکت درمانی در مفصل انگشتان سوم، ایجاد گاز را که منجر به ایجاد صدای کراکینگ می‌شود به اثبات ‌رسانده‌اند.

همچنین مطالعات نشان داده است که این روند، ایجاد و ترکیدن حباب دامنه غیر فعال مفصل را به شکل قابل ملاحظه‌ای زیاد می‌کند.

این مسئله، غیر از مشکلات و عوارض فشار بر مفاصل، وابستگی‌هایی را برای فرد ایجاد می‌کند که بعد‌ها با وجود رفع تشکیل حباب‌های گاز، همچنان فرد را مجاب به در آوردن این صدا‌ها و حل فشارهای روحی خود از راه غیرمعقول می‌کند.
این صدا‌ها ممکن است در طی اجرای حرکات درمانی بر روی ستون فقرات (مانیپولاسیون) نیز ایجاد شود.

هر یک از مفاصل بدن ما دارای تعدادی گیرنده عصبی از انواع مختلف هستند که وظیفه آن‌ها ارسال پیام به مغز و گزارش وضعیت مفصل از نظر موقعیت فیزیکی، تحریکات، صدمات یا فشارهای نامعقول است.

این گیرنده‌ها در هر لحظه وضعیت مفصل را به مغز گزارش می‌کنند و مغز بر حسب این گزارش تصمیم‌گیری می‌نماید که باید چه عکس‌العملی را در مقابل حرکت، نیرو یا فشار داخل مفصل نشان دهد.

گفتیم ایجاد حباب‌ها باعث افزایش فشار داخل مفصل خواهد شد. افزایش فشار داخل مفصل به لحاظ ایجاد حباب‌های گاز، باعث تحریک گیرنده‌های داخل مفصل می‌شود. تحریک گیرنده‌های داخل مفصل، مغز را از ایجاد یک شرایط غیرطبیعی با خبر می‌کند.

به دنبال این خبر، تصمیم‌گیری برای رفع این فشار غیرطبیعی اتخاذ می‌شود. لذا فرد با فشار به مفصل در دامنه انتهایی حرکت، باعث ترکیدن حباب و کاهش فشار داخل مفصل می‌شود. به این ترتیب، حس ناخوشایند مفصل قطع خواهد شد و فرد احساس راحتی می‌کند.

اما مسئله این است که به مرور و بعد از سال‌ها تکرار این وضعیت، این کار برای فرد عادت شده و یک نوع وابستگی برای او ایجاد می‌کند، به شکلی که حتی بدون وجود حباب‌ها نیز در شرایط عصبی خاص فرد با حداکثر فشار به مفصل، برای ایجاد این صدا‌ها و کاهش فشار روحی خود تلاش می‌کند.

این مسئله، غیر از مشکلات و عوارض فشار بر مفاصل، وابستگی‌هایی را برای فرد ایجاد می‌کند که بعد‌ها با وجود رفع تشکیل حباب‌ها، همچنان فرد را مجاب به در آوردن این صدا‌ها و حل فشارهای روحی خود از راه غیرمعقول می‌کند.
یک جمله معروف می‌گوید: بهترین عادت این است که به چیزی عادت نداشته باشیم.