تبیان، دستیار زندگی

كما حالتی از ناهشیاری است كه طی آن فرد با دردناك‌ترین محرك‌های فیزیكی هم به هوش نیاید و به همان حالت تا مدتی پایدار بماند. كما، یك مریضی نیست، بلكه علامتی از یك مریضی یا واكنشی به یك حادثه است كه برای بدن فرد اتفاق افتاده است؛ مثل یك ضربه شدید و سخت به سر كه باعث ایجاد شوك عصبی و كما می‌شود. اكثر كماهایی كه به این دلیل ایجاد می‌شود، بیشتر از 4 هفته طول نمی‌كشد. بعضی از كسانی كه به كما می‌روند، پس از این مدت به سمت زندگی نباتی پیش می‌روند. زندگی نباتی یعنی فرد نفس می‌كشد، فشار خون نرمال دارد و حتی دستگاه گوارش آن‌ها درست كار می‌كند، بدون آنكه بدن بیمار نسبت به این كار‌ها آگاهی داشته باشد. زندگی نباتی ممكن است سال‌ها و حتی دهه های متمادی طول بكشد.

مهم‌ترین علامت مشخصه كما، ناتوانی در هوشیار شدن است یعنی خود فرد نمی تواند توسط محركها هوشیاری‌اش را به‌دست آورد. البته علامتهای دیگری هم وجود دارند كه از میان آنها می‌توان به نبود خود آگاهی، فقدان چرخه خواب و بیداری، نداشتن حركت هدفمند و نداشتن كنترل بر روی تنفس اشاره كرد.

آمار

هر 10 دقیقه یك نفر بر اثر آسیب سر به حالت كما می‌رود. بد نیست بدانید آسیب‌های وارد به سر اولین علت به كما رفتن، مرگ و یا معلولیت افراد 1 تا 44 سال محسوب می‌شود. بین 5 تا 10 درصد از كسانی كه به كما می روند، قادر به باز گردان حالت هوشیاری خود نیستند و در نهایت به زندگی نباتی كه تنها علائم حیات در آنها وجود خواهد داشت، منجر می‌شوند. بسیاری از مردم فكر می‌كنند كه این حالت همچنان كما نامیده می شود اما به این حالت مرگ مغزی گفته می‌شود.

باتوجه به عوامل ایجادکننده اغما، ممکن است این حالت بین چند روز تا چند هفته طول بکشد و باتوجه به اینکه چه میزان طول بکشد عاقبت و پیش آگهی اغما مشخص می شود. به این صورت که هر چه اغما بیشتر طول بکشد، احتمال برگشت بیمار کمتر است. حالت دیگری هم داریم به نام حالت نباتی و این حالتی است که اگر اغما بیش از ۴ هفته طول بکشد، معمولا بیمار دیگر به هوش نمی آید. حالت نباتی، حالتی است که فرد چشم هایش را باز می کند ولی آگاهی ندارد، نمی تواند پاسخ بدهد، کنترل ادرار و مدفوعش را ندارد و قادر به حرکت ارادی نیست. افرادی هم هستند که به نیمکره مغزشان صدمه وارد شده است اما ساقه مغزشان سالم است. این افراد دچار حالت نباتی پایدار می شوند و اغمایشان طولانی می شود.

آیا فردی که از اغما خارج می شود کاملا بهبود می یابد؟

افرادی که دچار اغما می شوند چند حالت پیش رو دارند؛ یا ممکن است از دنیا بروند یا ممکن است کاملا خوب بشوند. بین این دو حالت هم حالتی وجود دارد که اغما یادگارهایی برای فرد باقی می گذارد مانند اختلال حافظه و اختلالات حرکتی. حالت دیگری هم وجود دارد و آن اینکه بیمار هیچ گاه از حالت کما بیرون نمی آید و یک حالت نباتی پیدا می کند که ممکن است سال ها طول بکشد. به این حالت، «شبه اغما» می گویند.

مرگ مغزی یک حالت شبه اغماست و زمانی رخ می دهد که هم دو نیمکره مغز تخریب شده باشد هم ساقه مغز و بیمار فقط با قسمت تحتانی ساقه مغز زندگی می کند. مرگ مغزی یک حالت برگشت ناپذیر است. ممکن است بیمار تا چند هفته در این حالت، زنده بماند ولی درنهایت هیچ برگشتی به زندگی طبیعی نخواهد داشت. این افراد کاندیدای پیوند اعضا هستند.

وضعیت كما با مرگ مغزی بسیار متفاوت است به گونه ای كه فردی كه به كما رفته، می‌تواند دوباره به زندگی عادی خود بازگردد؛ البته این وضعیت را باید متخصصان مغز و اعصاب تایید كنند. به طوری كه اگر مغز هنوز زنده باشد، فرد دچار كما شده و احتمال برگشت آن حتی بعد از مدت طولانی و گذشت چندین سال هم وجود دارد. زیرا بیمار خودش به صورت طبیعی نفس می كشد و فقط مغز برای مدتی هوشیاری ندارد اما عمق مغز زنده است.
در مرگ مغزی، فرد به صورت طبیعی نفس نمی كشد و تنفس خود را از طریق دستگاه انجام می دهد كه با قطع كردن دستگاه، می میرد بنابراین زنده ماندن نباتی فرد دچار مرگ مغزی، به دستگاه وابسته است چون تنفس وابسته به مغز است. اما قلب با مغز تفاوت دارد.
اگر مغز فردی بمیرد، قلب فعالیت دارد، البته به شرطی كه اكسیژن از طریق دستگاه به فرد برسد و در صورت قطع دستگاه فردمی میرد، اما بازهم با وجود دستگاه هم بازنمی توان مدت زیادی چنین افرادی را زنده نگه داشت.

برچسب:کما و اغما هر دو به یک حالت اطلاق می شوند.
برچسب:همیشه فرق بین کما و مرگ مغزی را بدانید .
برچسب:هیچگاه شخص فرو رفته در کما را مرده نپندارید.
برچسب:دارویی بنام معجزه الهی وجود دارد که باید با دعا خرید.

طولانی ترین زمانی که فردی در کما به سر برده چقدر بوده است؟

گفته می شود مرحوم علی اکبر دهخدا بعد از یک سکته مغزی حدود چند سال در حالت نباتی پایدار به سر برده است ولی من افرادی را می شناسم که به دنبال ضربه تصادف دچار اغما شده و بعد به هوش آمده اند. معمولا خود اغما یک ماه طول می کشد ولی حالت نباتی پایدار ممکن است تا سال ها ادامه داشته باشد. بسیاری از اطرافیان بیمار هزینه می کنند و بیمارشان را در این حالت نگه می دارند به امید اینکه روزی درمانی برای این حالت نباتی پایدار پیدا شود و بتوانند مغز را پیوند بزنند که البته هنوز راهی برای آن پیدا نشده است.

اولین اقدام بررسی راه هوایی است. زیرا تنها موادی که مغز می تواند از آنها استفاده کند اکسیژن و قند است. اگر حدود ۳ تا ۵ دقیقه خون حاوی اکسیژن و قند به مغز نرسد، تخریب می شود و از بین می رود بنابراین اگر با فردی که هوشیاری خود را از دست داده، مواجه شدید؛ اولین کاری که باید بکنید این است که داخل دهانش را بررسی کنید تا مطمئن شوید جسم خارجی، دندان مصنوعی، استفراغ و... در دهانش نباشد و راه هوایی او کاملا باز باشد. دومین اقدام این است که اگر بیمار نفس نمی کشد به او تنفس مصنوعی یا تنفس دهان به دهان بدهید. سومین کار برقراری جریان خون است. اگر خونریزی دارد، اگر قلبش کار نمی کند و نبض ندارد، یک فشار روی سینه اش وارد کنید تا قلب حرکت کند و بتواند خون را سریعا به مغز برساند.

تغذیه افرادی که مدت ها در حالت کما هستند به چه صورت است؟

در ابتدا معمولا برای این افراد یک رگ گرفته می شود تا مواد قندی و مواد مورد نیاز دیگر از طریق سرم به بیمار برسد. چنانچه اغما بیش از ۲۴ ساعت طول بکشد، یک لوله از راه دهان به معده تعبیه می شود و مواد خوراکی که معمولا به صورت مایعات و پوره هستند از طریق این لوله وارد معده بیمار می شود. این حالت می تواند ۲ تا ۳ هفته ادامه داشته باشد اما اگر اغما بیش از این طول بکشد از دستگاهی به نام «پگ» استفاده می کنند که از طریق آن معده را سوراخ و غذا را مستقیما وارد معده می کنند زیرا استفاده طولانی مدت از لوله ممکن است عفونت ایجاد کند.