دندان از قسمتهای عاج - مینا و سمان درست شده که به ترتیب توسط سلولهای ادنتوبلاست - آمیلوبلاست و سمنتوبلاست ساخته می شود.
ساختمان دندان تشکیل شده از یک ماده زمینه آلی که الیاف ماتریس بافت همبندی هستند و سپس مواد معدنی روی این ماتریکس آلی. مواد آلی جز» بسیار کمی از دندان را تشکیل می دهند و بیشتر جسم دندان از مواد معدنی تشکیل شده و این ماده معدنی که توسط سلولهای سازنده دندان جمع آوری و ساخته می شوند ترکیبی است بنام هیدروکسی آپاتیت.
هیدروکسی آپاتیت بصورت کریستال 6 وجهی است و حدود 90 تا %92 جسم مینا و عاج را تشکیل میدهد. بلورهای هیدروکسی آپاتیت بصورت میله های باریک 6 وجهی کنار هم قرار گرفته و بافت دندان را تشکیل می دهند.
فلوراید یک عامل شناخته شده در مقابله با پوسیدگی دندان است. پوسیدگی دندان هنگامی رخ میدهد، باکتریهای تولیدکننده اسید مینای سخت محافظتکننده دندانها را حل میکنند.
فلوراید ماده اولیه ی ضد پوسیدگی است که به صورت سیستمیک(داخل بدن) و موضعی عمل می کند و به عنوان یک معیار مطمئن و موثر در جوامع بشری برای کاهش شیوع و وقوع پوسیدگی های دندان است.
در سال های ۱۹۴۶تا ۱۹۷۹ افزودن فلوراید به آب به تنهایی ۴۰ درصد تا ۶۰ درصد موجب کاهش شیوع پوسیدگی در افرادی که از این آب استفاده کرده اند، شد. از سال ۱۹۷۹ تا ۱۹۸۹ ،افزودن فلوراید به آب، ۳۰ درصد شیوع پوسیدگی را کاسته است.
به کارگیری فلوراید روی پیشگیری از پوسیدگی به صورت افزودن فلوراید به آب، خمیر دندان ها و دهان شویه ها، همچنین استفاده ازنوشیدنی هایی با آب دارای فلورید انجام می شود.
فلوراید به تقویت مینا کمک میکند و همچنین میتواند به ترمیم آسیبهایی که قبلا رخ داده است، نیز کمک کند. گرچه فلوراید در آب آشامیدنی شهری یافت میشود یا به آن اضافه میشود، در برخی مناطق ان را به آب اضافه نمیکنند.
اگر در چنین منطقهای زندگی میکنید، دندانپزشکتان ممکن است یک مکمل فلوراید را به شکل قطره، قرص یا ویتامین برای شما تجویز کند.
فلوراید یکی از عناصر معدنی موجود در طبیعت است که در محیط بصورت یون فلوراید باقی نمانده و بصورت فلورین یافت می شود. بی تردید فلوراید یکی از عوامل بسیار مهم در کنترل و پیشگیری از پوسیدگی دندان، هم در کودکان و هم در نوجوانان بوده است. مطالعات وسیع نشان داده است که خواص ضد پوسیدگی فلوراید به روشهای مختلفی اعمال می گردد:
۱- افزایش مقاومت نسج دندان به پوسیدگی
۲- کاهش پتانسیل پوسیدگی زایی پلاک دندان
اگر فلوراید در آب آشامیدنی شهر به میزان مناسب موجود باشد، پوسیدگیهای دندانی را تا حدود ۶۰درصد کاهش میدهد.
روش دیگر دریافت فلوراید، استفاده از خمیردندان، دهانشویهها و ژلهای حاوی فلوراید است. هر دو روش کاربرد فلوراید یعنی سیستمیک (فلوراید موجود در مواد غذایی و آب آشامیدنی) و موضعی (فلورایدی که بر روی دندانها گذاشته میشود) در مقاوم کردن دندانها و پیشگیری از پوسیدگی موثر شناخته شده اند.
در مواد غذایی مصرفی، مقادیری فلوراید وجود دارد که بر حسب انواع آنها، مقدار فلوراید مصرفی نیز متفاوت است. غذاهای دریایی به نسبت سایر غذاها فلوراید بیشتری دارند. چای نسبت به آب آشامیدنی فلوراید بیشتری دارد. در بعضی ترکیبات دارویی نیز فلوراید یافت میشود، بطور کلی مقدار فلورایدی که به بدن میرسد بستگی به این دارد که در چه منطقهای زندگی میکنیم و چه نوع آب و غذایی مصرف مینمائیم.
در هر کشوری متناسب با شرایط آن جدولهایی برای مصرف قرص فلوراید تنظیم کرده اند.
مثلا در بعضی از کشورها مثل هلند و آمریکا اگر لازم باشد از بدو تولد فلوراید تجویز می کنند، در کشورهای دیگر مثل فنلاند و نروژ تجویز فلوراید خوراکی از ۶ ماهگی و در بعضی از کشورها مثل سوئد و کانادا از ۱۸ ماهگی است در ارتباط با مدت مصرف و دریافت آن در تعدادی از کشورها تا ۱۲ سالگی ادامه می دهند و در برخی دیگر تا ۱۶ سالگی ، آنچه مهم است هماهنگ کردن مقدار فلوراید تجویز شده ( خوراکی ) و مقدار فلوئور آب آشامیدنی است.
ذکر این نکته لازم است که اخیرا به علت وجود مقادیری فلوراید در هوا، غذا و نوشابه ها اندازه یا مقدار خوراکی آن را کم کرده اند.
حتی در مورد کودکانی که در موقع مسواک زدن دندانها نمی توانند خمیردندان را از دهان به بیرون بریزند و مقادیری از آن را می خورند هشدار داده اند که از خمیردندانهای بدون فلوراید استفاده کنند.
جوامع دندانپزشکی انگلیس نیز برای مناطقی که آب آشامیدنی آنها کمتر از ۰/۳ میلی گرم در لیتر فلوراید دارند و برای کودکانی که زیاد دچار پوسیدگی می شوند مقدار مصرف فلوراید خوراکی را مطابق جدول شماره ۱ توصیه می کنند.
اگر قرار باشد فلوراید خوراکی تجویز شود معمولا در مناطقی که آب آشامیدنی فاقد آن است توصیه می شود. در مناطقی هم که بیش از ۰/۷ میلی گرم در لیتر فلوراید در آب آشامیدنی است قرصهای خوراکی آن اصلا توصیه نشده است.
در جاهایی که بین ۰/۳ تا ۰/۷ میلی گرم در لیتر فلوراید در آب آشامیدنی است دندانپزشک باید با توجه به شرایط محیط خود مستقلا تصمیم بگیرد.
لازم است دندانپزشکان با توجه به میزان فلوراید آب شهر برای تجویز یا عدم تجویز قرص آن تصمیم بگیرند که البته باید توجه شود که آیا در یک شهر همه از یک منبع آب استفاده می کنند یا از منابع مختلف و چشمه های متعدد که در آن صورت باید هر محله و منطقه ای جداگانه مورد بررسی قرار گیرد.
مصرف قرص فلوراید بستگی به عوامل متعددی همچون سن، بهداشت دهان، میزان پوسیدگیهای موجود در دهان و مقدار فلوراید دریافتی کودک در رژیم غذایی دارد.
قرص فلوراید برای بزرگسالان تجویز نمی شود. اما در کودکان می بایست تحت نظر دندانپزشک و یا پزشک متخصص کودکان باشد. چون تجویز بیش از اندازه موجب بدرنگی و یا ایجاد نقاط رنگی در دندانها می شود.
ذکر این نکته لازم است که هر چند وجود فلوراید در آب آشامیدنی بهترین و بیشترین اثر را در پیشگیری از پوسیدگی دندان دارد معذالک مصرف فلوراید خوراکی آن به صورت قرص یا قطره به دلایل مختلف فرهنگی و اجتماعی در امر تامین بهداشت کلی جامعه چندان اصل با ارزش و با اهمیتی نیست اما برای کسانی که در معرض خطر پوسیدگی قرار دارند مصرف خوراکی فلوراید بصورت قرص یا قطره اگر با برنامه منظمی انجام شود شاید اثر مثبت آن قابل ملاحظه باشد.
ضمنا فراموش نشود که اعداد هر جدول و میزان مصرف هر دارو و ماده ای باید برحسب شرایط محیط و برحسب زمان و با توجه به یافته های جدید علمی به طور مرتب مورد بررسی قرار بگیرد.
تجویز موضعی این ماده در کودکان بصورت فراورده های متنوع با نظر دندانپزشک و در خانه تحت نظارت والدین بلامانع است.
اما به دو نکته مهم باید توجه گردد. اول آنکه باید دقیقا میزان فلوراید هر یک از ترکیبات بوسیله سازمانهای معتبر تعیین و تایید شود و دیگر آنکه در موقع مصرف مخصوصا در کودکان به هیچ وجه بلعیده نشوند و فقط در مدت تعیین شده با دندانها تماس پیدا نماید و سپس به بیرون از دهان ریخته شود.