تبیان، دستیار زندگی

بگزین ره سلامت، ترک ره بلاکن!

داشتن فرزند آرزوی هر پدر و مادری است.کودک نعمتی است که شادی و نشاط را با وجود کودکانه خود برای والدین به ارمغان می‌آورد.

مادر شدن از زیباترین دوران زندگی هر زنی به شمار می رود اما ترس از دردهای زایمان و گاهی مشكلات پس از آن در سالهای اخیر بسیاری از مادران را بر آن واداشته كه به انجام عمل سزارین تن در دهند.

دوران بارداری برای هر مادری سخت، اما مقدس و شیرین است. دغدغه همه مادران به‌ویژه مادرانِ جوان و آنانی که تولد اولین کودک خود را تجربه می‌کنند، در ماه‌های آخر بارداری فرایند زایمان و وضع حمل است. برخی از مادران جوان ماه‌های آخر بارداری خود را با ترس بی‌مورد از زایمان و با ناراحتی و کابوس سپری می‌کنند.

حاضر نیستیم زنده زنده شكنجه شویم. این تصوری است كه در میان نسل جدیدی از زنان رایج شده است كه زایمان به شیوه طبیعی را انتخاب نمی كنند. در یك كلینیك مراقبت های قبل و بعد از بارداری در خیابانی در شمال شهر تهران ، زن جوانی در انتظار به دنیا آمدن نخستین فرزندش، می گوید: «از زایمان طبیعی فقط صحنه های جیغ و فریاد زن ، و دردی كه می كشد در خاطرم هست. واقعاً زایمان طبیعی مثل شكنجه است.»

دیری نمی‌پاید که رؤیای شیرین مادر شدن جای خود را به ترس‌های ناشی از خرافات و تلقین‌های بعضا غلط اطرافیان می‌دهد و دیگر زایمان نه آن ارتباط نزدیک و معنوی با خدا، بلکه رویدادی دلهره‌آور است که ترجیح می‌دهند در بی‌هوشی سپری شود. آمارها نشان می‌دهد که میزان کلی سزارین در غرب که در سال1980 به 25 درصد رسیده بود، با راهکارهای دولت‌ها بسیار کاهش یافته و هم اکنون در بعضی کشورها به کمتر از 10 درصد رسیده است. میانگین این آمار در غرب، هم اکنون چیزی نزدیک به 20 درصد است، حال آنکه در ایران این رقم به 35 درصد (‌60 درصد در شهرها و نزدیک به 100 درصد در بعضی از بیمارستان‌های خصوصی تهران) رسیده است. ۷۵ درصد سزارین‌هایی که در کشور ایران انجام شده، غیرضروری و به‌صورت انتخابی بوده است.

حالا او با انتخاب زایمان به شیوه سزارین از تصور روزی كه وضع حمل خواهد كرد، خوشحال و هیجان زده است: «این طوری نه خودم اذیت می شوم و درد می كشم و نه اطرافیانم به زحمت می افتند. با پای خودم به بیمارستان می روم و مثل زایمان طبیعی به بچه هم فشار نمی آید.»

از ایران چه خبر؟

آمارهای سزارین در سالهای اخیر در کشور ما روند صعودی این شاخص مهم را در بسیاری از نقاط کشور، بویژه شهرهای بزرگ نشان می‌دهد. در حالی که طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت در کشورهای پیشرفته تنها 5 تا 15درصد زایمان‌ها به طریق سزارین انجام می‌شود، در کشور ما آمار رسمی سزارین در سال‌های اخیر حدود 30 درصد بوده است، هر چند برخی متخصصان معتقدند آمارهای واقعی بالاتر از این حد است.

در حالی که در اروپا، زایمان با روش سزارین 10 تا 30 درصد زایمان‌ها را شامل می‌‌شود، این وضعیت در ایران، افزایش و رشد قابل ملاحظه‌‌ای نسبت به زایمان طبیعی دارد، به طوری که 40 تا 60 درصد زایمان­ها در کشور، امروزه با روش سزارین انجام می­شوند که از آمار استاندارد جهانی خیلی بیشتر است.

شاید تعجب کنید اگر بشنوید آمار بیمارستان­های کشور، نشان می‌دهد حدود 75درصد زایمان­های سزارین، غیرضروری و انتخابی بوده است. ترس از بین رفتن سلولهای مغزی بر اثر فشار زایمان، ترس از به هم ریختگی اندام مادران و مهم‌تر از همه ترس از درد غیرقابل تحمل، موجبات این گرایش را در بین مادران جوان فراهم کرده است.

آمار می گوید در ایران در سال ۷۹ حدود ۳۵ درصد از كل زایمان ها به روش سزارین بود. در سال های بعد این رقم سیر صعودی پیدا كرد و در سال ۸۲ آمار سزارین در بیمارستان های دولتی دانشگاهی ۲۹ درصد ، در بیمارستان های دولتی غیر دانشگاهی ۴۴ درصد و بیمارستان های خصوصی ۸۸ درصد شد.
مدیر انجمن مامایی كشور هم اعلام كرده: « ۶۰ درصد زایمان های زنان ایرانی سزارین است.» « ناهید خداكرمی» افزوده است: « در حالی كه به طور طبیعی فقط باید ۱۰ تا ۱۵ درصد زایمان ها به صورت سزارین انجام شود، اما متأسفانه عمل های سزارین در برخی بیمارستان های خصوصی به ۱۰۰ درصد رسیده و در بیمارستان های دولتی در تهران و در شهرستان ها این عمل ۶۰ تا ۷۰ درصد كل زایمان هاست.»
فاصله ما از این لحاظ هم با كشورهای دیگر عجیب و باور نكردنی است:
«۸۵ درصد زایمان ها در ایرلند به طور طبیعی انجام می شود. در سوئد ۴۰ درصد زایمان ها طبیعی است و در منزل به وسیله ماما صورت می گیرد و در امارات متحده ۸۹ درصد زایمان ها به شكل طبیعی انجام می شود.»

بسیاری ‌از مادران باردار تصور می­کنند که در عمل سزارین کمتر درد کشیده و زایمانی راحت­تر دارند، در صورتی که سزارین یک جراحی کامل بوده و عوارض همه اعمال جراحی از جمله درد پس از عمل، عفونت، چسبندگی و لخته شدن خون در رگ‌ها را دارد. آن طور که تحقیقات در ایران و جهان نشان می­دهد، در مقایسه زایمان طبیعی و سزارین انتخابی یا همان الکتیو، کفه ترازوی زایمان طبیعی، سنگین­تر است و سزارین انتخابی نه تنها مزیتی بر زایمان طبیعی نداشته بلکه عوارض بیشتری هم به دنبال دارد.

میزان سزارین در ایران بیش از ۳ برابر نرخ جهانی است! آمار بالای سزارین‌های غیرضروری در کشور ایران زنگ خطری برای متولیان بهداشت و درمان است و نشان می‌دهد که مادران، به‌ویژه مادران جوان به انجام مشاوره‌های دقیق برای آگاهی از عوارض زایمان سزارین نیاز دارند. به گفته محققان، افزایش نرخ زایمان سزارین به‌ویژه در سال‌های اخیر به عوامل گوناگونی بستگی داشته که ناآگاهی بیماران، محرک‌های مالی، ترجیح پزشکان و فلسفه آموزش و تمرین در پزشکی با نگرش پاتولوژیک نسبت به زایمان برخی از دلایل آن است.

گفته می‌شود سزارین در هر کشور یکی از شاخص‌های بررسی عملکرد برنامه‌های سلامت مادران است و افزایش سزارین‌های غیرضروری نشان‌دهنده عملکرد نامناسب نظام سلامت کشور است.

تعریف

سزارین، رُستَم‌زایی یا رُستَمینه یک نوع زایمان غیرطبیعی است که در آن نوزاد با ایجاد برشی در دیواره شکم و رحم مادر خارج می‌گردد. در شرایط ویژه‌ای که زن باردار به دلایل پزشکی توانایی یک زایمان طبیعی را نداشته باشد از روش سزارین که نوعی عمل جراحی است استفاده می‌شود تا زایمان میسر گردد.

تاریخچه
در این زمینه اطلاع دقیقی در دست نیست، اما وجود داستانی در شاهنامهٔ فردوسی مشخص می‌سازد که این شیوهٔ زایمان در ایران قدمتی هزاران ساله دارد. در شاهنامهٔ فردوسی، هنگامی که رودابه، همسر زال و مادر رستم قصد زایمان و به دنیا آوردن رستم را دارد به علت درشتی هیکل رستم با مشکل مواجه شده و درد بسیاری را متحمل می‌شود. زال برای حل این مشکل و نجات جان همسر و فرزندش از سیمرغ کمک می‌خواهد و این پرندهٔ افسانه‌ای روشی که امروز به سزارین شهرت دارد را به زال آموزش می‌دهد.

در فرهنگ ایران این عمل نخستین بار برای زایش رستم انجام شده و ریشهٔ نام «رستم‌زایی» یا «رستمانه» از آن داستان است.

در اروپا مشابه این روایت برای تولد سزار نقل می‌شود و ریشهٔ نام سزارین نیز از آن است.

سزارین یک جراحی بزرگ است که با شکافتن پوست روی شکم ، عضلات زیر آن و جدار رحم همراه است به طورمتوسط، ۱۰ درصد زایمان ها در جهان به روش سزارین انجام می شود،طبق آمار رسمی در ایران حدود ۲۵ تا ۳۵ درصد زایمانها به صورت عمل جراحی یعنی سزارین صورت می گیرند، در حالی که طبق آمار غیر رسمی در ایران سزارین ۵ برابر سایر نقاط جهان است.  امروزه در برخی از بیمارستان های ایران این آمار حتی  ۱۰۰ در صد نیز گزارش شده است برخی متخصصین علت افزایش گرایش زنان به انتخاب سزارین، فرار از درد زایمان است. اما عمل سزارین خود با درد فراوان همراه است و عواقب منفی متعددی نیز به همراه دارد.

از آنجا که زایمان به صورت سزارین با درد کمتری برای زن باردار همراه است، این گونه زایمان بسیار شایع شده و تعداد زیادی از زنان باردار مایل به استفاده از این روش هستند. اگر چه سازمان بهداشت جهانی توصیه می‌کند که حداکثر ۱۵ درصد از تولدها به روش سزارین انجام شوند، اما شیوع عمل سزارین در بسیاری کشورها بیش از این مقدار است، چنان که حدود ۳۰ درصد از تولدها در آمریکا و ۴۶ درصد تولدها در چین به روش سزارین انجام می‌گیرد. در ایران نیز گرایش زیادی به تولد نوزاد به روش سزارین وجود دارد.

سزارین یک حسن دارد و هزار عیب

تنها مزایای زایمان سزارین انتخابی، اطلاع مادر از چگونگی زایمان و عامل دیگر راحتی آن برای جراح است. اما خانم‌ها باید بدانند که جراحی سزارین یک جراحی بزرگ شکمی و بسیار جدی است و از شروع سزارین تا حین عمل و پس از آن سه تا چهار ساعت طول می‌کشد.

حتی بسیاری از خانم‌های باردار در مورد انجام زایمان واژینال یا همان طبیعی بعد از زایمان سزارین مطلع نیستند و در واقع بسیاری از پزشکان این اجازه را به زنان نمی‌دهند تا بعد از سزارین، طبیعی زایمان کنند.

افزایش خطر خونریزی در سزارین

خونریزی‌ به دنبال سزارین و عفونت‌های محل عمل و رحم تقریبا دو برابر بیشتر از زایمان طبیعی است و برخلاف تصور عموم افراد، سلامت مادر در سزارین بیشتر در معرض خطر قرار می‌گیرد.

شاید باورتان نشود اما خونی که مادر در سزارین از دست می­دهد، دو برابر مقدار خونی است که در زایمان طبیعی از دست می­رود. به طوری‌که 3درصد خانم­ها بعد از عمل سزارین نیاز به تزریق خون پیدا می­کنند.

علاوه بر این محققان کلینیک مایو معتقدند هرچه تعداد سزارین­هایی که انجام داده­اید بیشتر باشد احتمال چسبندگی جفت به دیواره رحم (پلاسنتا آکرتا) هم بیشتر بوده و خونریزی حین زایمان تشدید می­شود. متاسفانه گاهی این مشکل چاره­ای جز در آوردن رحم از شکم باقی نمی­گذارد.