تبیان، دستیار زندگی

درحالیکه بیشتر فیلم های تولیدی با هدف سرگرمی و فرار از واقعیت تولید می شوند، فیلم هایی نیز وجود دارند که تاثیر عمیقی بر فرهنگ ما داشته و بر جای گذاشته اند. این فیلم ها چه تعمدانه و چه به طور غیر عمد، سبب شده اند تا مسائل اجتماعی مدّ نظر قرار گیرند، قوانین آسیب دیده بهبود یابند، پیشگام ایدئولوژی های خوب یا بد شوند، و با تاثیرگذاری بر فرهنگ و جامعه، مسیری جدید را به تاریخ نشان دهند. در ادامه به ده فیلمی اشاره خواهیم کرد که چه خوب و چه بد، تاثیری ماندگار در تاریخ داشته اند.

بزرگترین سایز من

اولین مستند مورگان اسپورلاک، سبب شد تا کارگردان تجربه ای را پشت سر بگذراند؛ تجربه ای که به او می فهماند، چه اتفاقی برایش خواهد افتاد، اگر یک ماه کامل، فقط غذاهای ساخت مک دونالد را استفاده کند. هرچند این شیرین کاری سبب شد تا او 10 کیلو وزن اضافه کرده و افسردگی را تجربه نماید، و دچار آسیب کبدی گردد، اما این فیلم همچنین سبب شد تا درباره ساخت و بازاریابی فست فودها بررسی دقیقی صورت گیرد؛ و فرهنگ تغذیه نامناسب و اعتیاد به رستوران های این چنینی که رو به افزایش است نشان داده شود. این فیلم بسیار موفق عمل کرد و سبب شد تا توجه عمومی بار دیگر متوجه اپیدمی رو به گسترش چاقی شود. تنها شش هفته پس از اکران این فیلم، مک دونالد پخش فست فودها با نام "سوپر سایز" را متوقف نمود (هرچند اظهار داشت که این حرکت مثبت، ربطی به پخش این مستند نداشته است). و از آن به بعد، مک دونالد سعی کرد تا غذاهای سالم تری را در منوهای خود بگذارد.

روسِتتا

اگر چه فیلم مشهوری نیست، اما ساخت این فیلم از سوی دو کارگردان با نام های ژان پییر و لوک داردین، سبب شد تا پس از اکران فیلم در سال 1999، بسیار به چشم بیاید. و نخل طلا را برای این دو به ارمغان آورد. این فیلم، داستان زندگی یک دختر نوجوان را به تصویر می کشد که به علت اعتیاد مادرش به الکل، از خانه فرار می کند و هر کاری را انجام می دهد که زنده بماند و بتواند زندگی کند. به تصویر کشیدن چنین زندگی که بسیار واقع گرایانه نشان داده شده بود، سبب شد تا قانونی در بلژیک به تصویب برسد که بر اساس آن یک حداقل دستمزد خاصی برای کارگران نوجوان تعیین شد.

2001- ادیسه فضایی

ممکن است چنین تصوری در حال حاضر بسیار سخت باشد، اما در سال 1961، این فیلم یکی از پیشگامانه ترین، خیال انگیزترین، و یکی از عجیب ترین فیلم هایی است که تاکنون ساخته شده است. این فیلم که بخشی از ماموریت فضایی به زحل را به تصویر کشیده است، به خاطر دقت و توجهی که به جزئیات و واقع گرایی علمی داشته است، بسیار مورد تمجید قرار گرفته است؛ همچنین به خاطر برخی پیشگویی هایی که در این فیلم گفته شده و تحقق یافته است، مانند تلویزیون های تخت و نرم افزار تشخیص صدا. تاثیر این فیلم بر فیلم هایی که بعدش ساخته شده است، غیر قابل اندازه گیری است. اما آنچه که در رابطه با این فیلم از اهمیت برخوردار است، جذب تصورات عمومی در مورد سفر به فضا بود. و سبب شد تا دانشمندان ناسا تصمیم بگیرند که می توانند در مورد فرستادن انسان به فضا فکر کرده و این کار را انجام دهند. با توجه به این موضوع، تعجب آور نبود هنگامی که فضانوردان آپولو 11 بر روی ماه فرود آمدند، آن را کاملا شبیه به فیلم "2001- ادیسه فضایی" توصیف کنند.

منطقه هارلان، ایالات متحده آمریکا

کارگردان این مستند، باربارا کاپیل، بسیار منحصر به فرد است و تولید او از زمان اکرانش تا کنون تاثیری بسیار قابل توجه بر جهان گذاشته است. این فیلم که در ماه های اول دهه هفتاد میلادی ساخته شد، زندگی 180 معدنچی زغال سنگ را در روستای کنتکاکی را به تصویر می کشد که برای شرایط کاری بهتر و حقوق بیشتر، در اعتصاب به سر می برند. و چالش هایی که آنها در رویارویی با کمپانی دوک پاوِر، با آن مواجه می شوند. این اعتصاب طولانی و تلخ بود، و چاشنی خشونت همراه با آن بود، و تنها پس از کشته شدن یکی از معدنچیان به ضرب گلوله بود که مصالحه تا حدودی صورت گرفت. دوربین کاپیل، تمام این مستندات را ضبط و ثبت کرد. و هیچ کس نمی توانست اظهار کند که خشونتی رخ نداده است، زیرا دوربین او و فیلم هایش شاهد این اتفاقات بوده است. این فیلم، جایزه اسکار بهترین مستند را در سال 1976 از آن خود کرد. و کمک قابل توجهی به معدنچیان این منطقه کرد تا از شرایط کاری بهتری برخوردار شوند.

JFK

فیلم اولیور استون درباره ترور جان اف. کندی، بلافاصله به یکی از بحث برانگیزترین فیلم هایی تبدیل شد که تاکنون ساخته شده است. درست از زمانی که این فیلم در سال 1991 اکران شد. حتی پیش از اکران این فیلم، منتقدان و مورخان به نظریه این فیلم درباره توطئه احتمالی دولتی در پشت قتل رئیس جمهور، حمله کردند؛ بسیاری اظهار داشتند که استون این فیلم را به سرعت ساخته است، و به همین دلیل بسیاری از حقایق را نادیده انگاشته است. و می گفتند که این فیلم، میراث کندی را سیاه نشان داده است. استون، تهدید به مرگ های بیشماری را دریافت کرد، و حتی رئیس MPAA، مقاله ای را در این رابطه نوشت و این فیلم را با تبلیغات جنگی نازی ها مقایسه کرد. توجه رسانه ها تنها معطوف به موفقیت این فیلم گشت و سبب شد تا بحث دوباره ای در رابطه با آن چیزی که در سال 1963 در دالاس اتفاق افتاد، صورت بگیرد. در نتیجه، قانون ترور جان اف کندی که در سال 1992 به تصویب رسیده بود، تشکیل شد. تمام موارد ثبت شده در این رابطه در دید عموم قرار گرفت. از آن زمان تاکنون، روند انتشار اطلاعات رو به کاهش بوده و تمام پرونده ها تا سال 2017 منتشر نخواهند شد.

یک حقیقت ناخوشایند

چه با این فرض موافق باشید و چه نباشید، نمی توانید انکار کنید که فیلم معاون رئیس جمهور سابق ال گور، درباره خطرات احتمالی ناشی از گرم شدن کره زمین، به پدیده ای فرهنگی تبدیل شد. علاوه بر اینکه، این فیلم به چهارمین مستند پرفروش ایالات متحده آمریکا تبدیل شد، در جهان نیز سر و صدای زیادی برپا نمود و سبب شد تا بحث در رابطه با گرم شدن کره زمین، در مباحثات سیاسی جهان مطرح گردد. از زمان این فیلم تاکنون، دولت های اروپایی بسیاری این فیلم را مشاهده کرده و در طرح های خود مورد استفاده قرار دادند و هنوز هم مورد استفاده قرار می گیرد- حتی با چالش های زیادی که ایجاد می کند- این فیلم به عنوان بخشی از برنامه درسی علوم، در مدارس آمریکا بکار برده شده و مورد استفاده قرار می گیرد.

نبرد الجزایر

یکی از بهترین فیلم هایی است که خیلی درباره اش شنیده نشده است. این فیلم در سال 1966 درباره نبرد الجزایر ساخته شده است؛ نبردی که جنگ چریکی الجزایر را برای استقلال در سال 1950 به تصویر کشید. هنگامی که سلول های انقلابی برای آزادی الجزایر، رقابتی چریکی را برای رهایی از استعمار فرانسویان آغاز کردند. به دلیل ماهیت آتش افزای این فیلم، اکران این فیلم تا پنج سال در فرانسه ممنوع بود. و توسط برخی از مقامات دولتی محکوم گشت. دهه 60 میلادی، دهه رهایی از استعمار در بسیاری از کشورهای جهان بود. و بسیاری از این فیلم به عنوان الگویی برای جنگ های شهری و چریکی یاد می کنند. گفته می شود که برخی از گروه ها چون یوزپلنگ های سیاه و ارتش آزادیخواه ایرلند از برخی از تاکتیک های مورد استفاده در این فیلم استفاده کردند. تاثیر این فیلم آن چنان زیاد بود که به عنوان فیلمی آموزشی برای تیم های ضد شورش مورد استفاده قرار می گیرد. این فیلم در سال 2003 در پنتاگون به نمایش در آمد و از تاکتیک های آن به عنوان مشکلاتی یاد شد که در جنگ عراق، ارتش آمریکا با آن مواجه می شود.

تولد یک ملّت

هنوز هم به عنوان یکی از تاثیرگذارترین فیلم هایی است که تاکنون در تاریخ سینما ساخته شده است؛ کارگردان این فیلم صامت، دی. دبلیو. گیریفیس می باشد. این فیلم، اولین بار در سال 1915 اکران شد. داستان این فیلم، روایت کننده حوادثی است که در طول جنگ داخلی ایالات متحده آمریکا ساخته شده است. این فیلم درباره ترور آبراهام لینکلن و شکل گیری سازمان ضد سیاه پوستان آمریکا می باشد. موفقیت این فیلم بسیار قابل توجه بود، اما بلافاصله به خاطر اشتباهات تاریخی و نژادپرستی آشکار آن تحت بررسی قرار گرفت. تعدادی از سازمان ها، از جمله NAACP دیدن این فیلم را محکوم کردند، و چندین شهر بزرگ نیز اکران آن را ممنوع نمودند. در شهرهایی که این فیلم به نمایش در آمد، از جمله بوستون و فیلادلفیا، شورش هایی صورت گرفت، و یک فرد سفید پوست پس از دیدن این فیلم، یک نوجوان سیاه پوست را به قتل رساند. مطابق با اظهارات یک روزنامه نگار، فیلم تولد یک ملّت، تا حدّ زیادی به شکل گیری سازمان ضد سیاه پوستان آمریکا در دهه 1920 کمک نمود، و گفته می شود که این سازمان، برای چندین سال از این فیلم برای عضوگیری بهره برداری نموده است. با وجود ایدئولوژی متعصبانه آن، بسیاری از اساتید حوزه سینما، آن را یکی از بزرگ ترین فیلم هایی دانستند که تاکنون در سینما ساخته شده است. پیشرفت های فنی بکار رفته در آن بسیار قابل توجه بود. این فیلم نه تنها سبب شد تا بگوید می توان با ساخت فیلم هایی با بیش از یک ساعت، همچنان مخاطب را جذب کرد، بلکه جهت گیری گیریفیس، سبب گسترش "زبان بصری" در فیلم های مدرن شد. امروز، هنوز از بسیاری از تکنیک های فیلمبرداری و تدوین این فیلم در صنعت سینما استفاده می شود.

خط دفاعی باریک

هرچند نوع تاثیر برخی از فیلم های حاضر در این لیست را نمی توان، دقیقا شرح داد، اما جای هیچ گونه انکار و شکی وجود ندارد که مستند مشهور ایرول موریس، در واقع تفاوتی را ایجاد نموده است؛ حتی اگر این تفاوت در زندگی یک مرد ایجاد شده باشد. این فیلم مستند که در سال 1988 اکران شد، و داستان راندل دِیل آدامز را روایت می کند؛ مردی که اشتباها محکوم به قتل افسر پلیسی در دالاس شده بود. موریس با استفاده از تحقیقات گسترده و بازسازی های لطیف و شگفت انگیز، نشان داد که شواهد اظهار شده در رابطه با این قتل، غیر قابل اعتماد می باشد. و اعلام نمود تعدادی از شاهدان، شهادت دروغ در دادگاه کرده بودند. با توجه به محبوبیت این مستند، به موریس فرصت دوباره ای در دادگاه داده شد و مجددا محاکمه گشت، از اتهام قتل تبرئه شد و در نهایت حکم آزادی اش صادر گشت. این فیلم در ژانر کلاسیک ساخته شده بود و نوع صحنه های بازسازی شده جنایت در آن، در فیلم ها و سریال های زیادی مورد استفاده قرار گرفت.

جوان امروز

پیروزی اراده

فیلم پیروزی اراده، به عنوان فیلم تبلیغاتی اولیه، نمونه برجسته روش هایی محسوب می شود که هنر می تواند برای اهداف شیطانی مورد استفاده قرار گیرد. ظاهرا، مستندی درباره کنگره حزب نازی در سال 1934 در نورنبرگ آلمان می باشد. این مستند در واقع، فیلم تبلیغاتی خوش ساختی است که برای دفاع از ایدئولوژی آدولف هیتلر طراحی و ساخته شده است. این فیلم با ورود دیکتاتور به شهر، در میان موج شادی و جشن طرفداران متعصب حزب آغاز می گردد، و در ادامه شماری از سخنرانی های رهبران نازی، رژه سربازان نیروهای اس اس (SS)، و روش های گوناگون اتحاد مردم کشور آلمان برای حمایت از رایش سوم را نشان می دهد. این فیلم در خارج از کشور آلمان مورد استقبال قرار نگرفت، و عقاید مورخان درباره آن متفاوت بود. این فیلم به خاطر نشان دادن شخصیتی خاص از هیتلر بسیار مورد توجه قرار گرفت. همچنین به خاطر ایجاد توهمی که نسبت به حمایت از سیاست های او در موضوعات مختلف، ایجاد کرده بود، معروف گشت. سبک فنی فیلم بسیار درخشان و پیام فنی آن بسیار شوم بود. و تا به امروز، کارگردان این فیلم، لنی ریفنشتال، را به عنوان یکی از برجسته ترین فیلم سازان قرن بیست و یکم بشمار می آورند.