تبیان، دستیار زندگی

روشهای تربیتی امام سجاد انسان، مستعدّ اتصاف به همهی کمالات است امّا وصول به آنها در گرو تربیت صحیح میباشد و برای رسیدن به هدف والای قرب الیالله باید بهترین شیوهها را انتخاب نمود. به یقین برترین روشها تنها در کلام و سیرهی انسانهای کامل هر عصر و زمان جست و جو میشود و چنین انسانهایی برای همهی عصرها و زمانها جز معصومین: کسی نیست. این مقال در پی آشنایی با اهداف تربیتی امام سجّاد براساس صحیفهی سجادیه، دعای ابوحمزهی ثمالی و سیرهی رفتاری آن حضرت است

  انسان می تواند به سبب تربیتی فطری به كمالات خود دست یابد . اولین گام در تربیت آن است كه انسان خود را بشناسد و برای تربیت خود اراده اختیار كند .آنگاه كه مسیر خود را انتخاب كرد می تواند در مسیر رشد و تربیت گام و به جلو برود تا به مقام خلیفه الهی برسد .

•      تربیت موانع و مقتضیاتی دارد عواملی دارد اصولی دارد و روشهایی دارد روش های تربیتی بسیارند به گونه ای كه به ازاء هر فرد روش تربیتی خاصی وجود دارد . اما مهمترین روش های تربیتی روش الگویی روش محبت ، روش تذكر ، روش عبرت ، روش موعظه ، روش توبه ، روش ابتلا و امتحان ، روش مراقبه و محاسبه ، روش تشویق و تنبیه است. در روش الگویی انسان با سرمشق قرار دادن زندگی پیامبران و اولیاء در مسیر تربیت گام  بر دارد .

•      یكی از روش های تربیتی بزرگان دین ودوستی بود كه به امت خود داشنند.

•      پیامبران و اولیاءالله با تذكر و موعظه و وابتلا و امتحان و مراقبه و محاسبه تشویق و تنبیه سعی در هدایت وراهنمایی وتربیت انسان ها داشتند آن بزرگوارن هیچ وقت از تعلیم و تربیت ، هدایت و ارشاد خسته نمی شوند تا جایی كه پیامبر اكرم (ص) نیزگاهی اوقات به زحمت می افتادند كتب آسمانی از انجیل تا قرآن كریم همه همه مملو از آیات روشن مبین در خصوص تزكیه و تربیت و تهذیب نفس و عبری و پند موعظه وتذكر است آنچه كه در این مقاله می خوانید اهمیت و ضرورت تربیت از دیدگاه امام سجاد (ع) و جایگاه شناخت انسان در تربیت است در باره ی پنج روش تربیتی ، الگویی، محبت ، عبرت ، تذكر و توبه مطالبی از صحیفه ی سجادیه استخراج شده است

اهمیت و ضرورت تربیت از دیدگاه امام سجاد (ع)

تربیت بستر خوشبختی و بدبختی انسان ها و جوامع انسانی است . انسان موجودی است مستعد همه والایی ها و همچنین تباهی ها این گونه شدن یا این گونه شدن به نوع تربیت آدمی به دست خود اوست و در نتیجه ی تربیتی است كه می یابد انسان به سبب تربیت الهی متخلق به اخلاق ربانی می شود و به سبب تربیت نادرست از مسیر به سوی حقیقت انسانی خود باز می ماند ومتخلق به اخلاق نفسانی می گردد .

انسان می تواند به سبب تربیتی فطری به كمالات انسانی دست یابد و بر عكس استعداد های خود را در جهت كمال مطلق بپوشاند و به پایین ترین مراتب خود تنزل نماید واز حقیقت وجود خویش بی بهره ماند و از صورت و سیرت حیوانی سر در آوردو هر گونه شر و بدی را جلوه گر شود روی كردن به تربیت صحیح پرذاختن به امور انسان و جامعه انسانی است و رسالت همه ی پیام آوران الهی و اولیاء الله تربیت انسان ها بوده است . واینكه موانع تربیت فطری را از سر راه آدمیان بر دارند و آنان را از اسارت بت و جاهلیت برهانند وبستر مناسب سیر آنان به سوی كمال مطلق را فراهم نمایند . رسالت پیامبر اكرم (ص) نیز چنین بود : قرآن كریم كتاب تربیت انسان در جهت كمال مطلق است .

نهج البلاغه امیرالمومنین علی (ع) نیز كتاب راه و روش زندگی و مملو از دعاهای عرفانی و ربانی است كه راه و روش  هدایت و تربیت صحیح را به روی ما می گشاید .

•      امام سجاد (ع) در دعای 24 طی عبارت های گهربار 6و7 برای پدر مادرش كه بر آنان درود باد. می فرمایند :

«خدایا صدایم را در محضر آنان ملایم كن ،و گفتارم را بر آنان خوشایند فرما ، وخویم را نسبت به آنان نرم كن و قلبم را بر آنها مهربان ساز و مرا نسبت به هر دو خوش رفتار و دلسوز قرار ده خداوندا به آنها به پاس تربیت من جزای نیكو عنایت فرما و در مقابل آنكه مرا گرامی داشتند جزای خیر را عطا فرما و هر رنجی را در كودكی نسبت به من تحمل كرده اند در حق ایشان منظور فرما.»

•      و همچنین در دعای 25 طی عبارت های گهر بار 2و5 درباره ی فرزندانش كه بر آنان درود باد . می فرمایند :

«خداوندا عمر آنان را برایم طولانی گردان . ایام زندگی شان را برای من بیفزا و خرد سا لشان برایم تربیت كن و ناتوانشان را برایم نیرو ده . بدن ها و دین و اخلاقشان را برایم به سلامت دار و به آنها در جان و اعضا و هر كارشان كه برایم مهم است عافیت بخش و برای من  و به دست من روزی آنان را وسعت ده . مرا در تربیت و خوبی كردن به آنان یاری فرما و با عنایت خود علاوه بر آنان بر من فرزندان ذكور دیگر نیز عطا فرما و در این كار برایم خیر قرارده و آنان را بر آنچه از تو می خواهم یار و یاور قرار ده. »

•