تبیان، دستیار زندگی

دكتر سعید معیدفر، استاد جامعه‌شناسی دانشگاه تهران در ریشه‌یابی این موضوع گفت: در گذشته در جامعه ما هر فردی مسوول رفتار خود بود، به این معنی كه اگر در محله خود دست به هنجارشكنی می‌زد با واكنش اهل محل مواجه می‌شد و به واقع یك احساس مسوولیت بین مردم وجود داشت و كمتر كسی جرات هنجارشكنی به خود می‌داد، اما بتدریج این رفتار مسوولانه مردم كمرنگ و كمرنگ‌تر شد، طوری كه جامعه ما قدرت خودكنترلی خود را از دست داد.

طبیعی است وقتی دولت می‌خواهد همه چیز را راسا كنترل كند كسی احساس مسئولیت فردی نخواهد كرد.

در چنین شرایطی وقتی جمعی در محیطی به‌نام ورزشگاه قرار می‌گیرند زیر همه چیز می‌زنند و تمام آن چیزهایی را كه برای آن جمع مقدس تلقی می‌شود، زیر پا می‌گذارند.

در همین رابطه و برای بررسی روان‌شناختی موضوع سراغ دكتر مجید صفاری‌نیا، رئیس انجمن روان‌شناسی اجتماعی ایران و عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی رفتیم. این استاد دانشگاه هم با تایید صحبت‌های معیدفر، به جام‌جم گفت: رفتارهایی چون فحاشی و پرتاب اشیا در ورزشگاه‌ها و خسارت زدن به اموال عمومی همچون اتوبوس و كیوسك تلفن در واقع تظاهر هیجان و عواطف انسان‌هاست و معنایی جز اوباشگری ندارد. این رفتارها، رفتارهایی هستند كه فرد وقتی تنهاست به‌ندرت دست به انجام آنها می‌زند، اما وقتی در قالب جمعی مثل ورزشگاه قرار می‌گیرد و مكانیسم‌های بازدارنده را ضعیف می‌بیند دست به انجام آنها می‌زند و ریشه آن در عدم تخلیه فرد است.

وی با اشاره به جوان بودن جمعیت كشور گفت: با توجه به این‌كه جامعه ما در حال گذار است و دگرگونی‌های اجتماعی زیادی در آن شكل می‌گیرد، لازم است یك نوع شور و نشاط بر پیكر این جامعه تزریق شده و جوانان برای ابراز خوشحالی، خشم و غم خود بستری مناسب داشته باشند. مثل گذشته كه شهرداری تهران برنامه‌هایی را به نام سامانه شادی در اعیاد مختلف مذهبی و ملی در سطح شهر برگزار می‌كرد و صرف نظر از درست یا اشتباه بودن آن، جوانان در یك محیط سالم هیجان و شور خود را بروز می‌دادند. بنابراین معتقدم برای جلوگیری یا به حداقل رساندن فضای ملتهب و ناهنجار در ورزشگاه‌ها باید شور و نشاط به جامعه تزریق شود.

وی افزود: ما حتی در كشورهای آسیایی چون ژاپن و چین شاهدیم كه آنها در روزهای تعطیل با برگزاری مراسم منطبق بر آداب و رسوم خود نسبت به تخلیه روانی افراد جامعه اقدام می‌كنند، چیزی كه در جامعه ما به شدت كمرنگ است و در این شرایط وقتی جوان در خانه، مدرسه و خارج از این دو محیط، فضایی برای بروز هیجان خود حتی به صورت سالم نمی‌بیند ناخودآگاه یا آگاهانه از عهده كنترل هیجان خود برنیامده و هنجار شكنی در این سطح رخ می‌دهد.

دكتر صفاری‌نیا خاطر نشان كرد: وقتی آمارهای رسمی گویای بین 30 تا 35 درصد اختلالات سازگاری در جامعه است به طور طبیعی در یك محیط یكصد هزار نفری هم شمار قابل‌توجهی دچار اختلال سازگاری هستند و برای آنها باید برنامه داشت.

این استاد دانشگاه پیشنهاد كرد: در این باره اماكنی چون پارك جوان در سطح شهرها با برنامه‌های مفرح فرهنگی سالم در نظر گرفته شود تا انرژی جوانان تخلیه شود، ضمن این‌كه همه اجتماع بزرگ فوتبال به دربی ختم نشود. به‌عنوان مثال در بازی دو تیم دسته دومی هم ضمن در نظر گرفتن جوایز مختصری؛ نوجوانان را به سوت زدن، هورا كشیدن و جیغ زدن و پرهیز از شعار دادن دعوت كنند، این كار نه‌تنها ایرادی ندارد، بلكه انرژی آنها را هم تخلیه می‌كند.

اما امیر قلعه‌نویی دقایقی پس از پایان دربی در این باره به جام‌جم گفت: وقتی بازیكنان دو تیم در اوج رفاقت و دوستی بازی جوانمردانه را به نمایش می‌گذارند و این بازی فقط یك گل كم دارد، جای بسی ناراحتی‌ است كه تماشاگران دو تیم چنین به بازیكنان و همدیگر توهین می‌كنند. واقعا حیف نیست این همه تماشاگر كه با شور و شعف به ورزشگاه می‌آیند به این شكل به توهین بپردازند!؟

سرمربی استقلال در عین حال كه معتقد است استقلال و پرسپولیس را باید به عنوان یك فرصت برای جامعه پنداشت نه تهدید، در این باره افزود: من از این زاویه به قضیه نگاه می‌كنم كه به خاطر این دو تیم چند ساعت این همه تماشاگر در یك محیط ورزشی قرار گرفته و گرفتار ناهنجاری‌های جامعه نمی‌شوند، البته روشن است كه هیچ كس فضای توهین و فحاشی را تایید نمی‌كند.

قلعه‌نویی با اشاره به مسائل فنی بازی، گفت: از نظر فنی این بازی فقط گل كم داشت، اما تاریك‌ترین نقطه بازی جایی بود كه تماشاگران به همدیگر و به بازیكنان توهین می‌كردند، آن هم در شرایطی كه بازیكنان در اوج رفاقت و معرفت بازی می‌كردند واقعا من به سهم خودم از این موضوع ناراحت شدم.

سرمربی استقلال با بیان این‌كه مشكلات سایر حوزه‌ها به نوعی در ورزشگاه نمایان می‌شود، یادآور شد: به هر ترتیب باید پذیرفت مشكلات اقتصادی، آموزشی و اجتماعی جامعه طوری است كه مردم و بویژه تماشاگران را به سمت و سویی می‌برد كه در ورزشگاه چنین رفتاری داشته باشند، امیدوارم این مشكلات به حداقل رسیده و دیگر شاهد چنین جوی نباشیم.

راهكار چیست؟ قلعه‌نویی در پاسخ به این سوال گفت: همه باید دست به دست هم بدهند و این فضا را تعدیل كنند. روز جمعه همه دیدند بازیكنان دو تیم و خود من بارها تماشاگران را به آرامش دعوت كردیم و امیدوارم بقیه هم به سهم خود در این رابطه تمهیدی بیندیشد.

اما حمیدرضا صدر، كارشناس فوتبال این موضوع را از منظر فوتبالی بررسی كرد و به جام‌جم گفت: به طور طبیعی برای جلوگیری از بروز مساله سنگ‌پرانی و پرتاب اشیا ناگزیر باید بحث كنترل تماشاگر جدی تلقی شود، اما وقتی ورزشگاه آزادی متعلق به اداره ورزش و جوانان است، بلیت‌فروشی را سازمان لیگ انجام می‌دهد و تامین امنیت با نیروی انتظامی است. در این شرایط چطور می‌توان گفت فلان تیم میزبان بازی است؟ واقعیت این است چون باشگاه‌های ما نمی‌توانند میزبان باشند در نتیجه كنترلی هم بر تماشاگر خود نداشته و نمی‌توان آنها را مواخذه كرد. این در حالی است كه در تركیه، همسایه شمال غربی ما باشگاه‌ها همه امور میزبانی بازی‌های خود را بر عهده دارند و اگر اخلالی در روند بازی‌ها صورت بگیرد برخورد با باشگاه میزبان طبیعی می‌نماید. در رابطه با پرتاب اشیا در ورزشگاه‌های ما به نظر من مسوولیتی متوجه باشگاه‌ها نیست، در حالی كه اگر خود میزبان باشند می‌توانند نسبت به سالم‌سازی محیط ورزشگاه به طور جدی اقدام كنند.

صدر درباره فحاشی صورت گرفته از سوی تماشاگران، گفت: در كمال تاسف واقعیت این است كه متاسفانه دیالوگ‌ها در جامعه ما در شیب نزولی قرار گرفته و بلد نیستیم خوب با هم حرف بزنیم. به عنوان مثال وقتی در دانشگاه با یك دانشجو صحبت می‌كنید كمتر تفاوتی بین ادبیات او با یك فرد دانشگاه نرفته مشاهده می‌كنید بنابراین معتقدم ریشه ناسزاگویی در ورزشگاه را باید در جامعه پیدا كرد و با یك كار فرهنگی به سمت و سوی اصلاح ادبیات جامعه حركت كرد. كار فرهنگی هم به طور طبیعی زمان‌بر بوده و به این راحتی نمی‌توان آن را نهادینه كرد.