تجارب کودکان در اینترنت
امروزه بیشتر کودکان به اینترنت دسترسی دارند . گشت و گذار در وب علاوه بر اینکه تجربه شگفت آوری برای کودکان است ، سرشار از خطر نیز هست. بعضی مربیان و والدین آگاهی ندارند که کودکان در حین استفاده از اینترنت با مطالب نامناسب مواجه می شوند. سوالی که در اینجا مطرح است این است که حین استفاده از اینترنت چه عواملی برای کودکان ایجاد مزاحمت می کند و باعث پریشانی آنها می شود؟ آیا تفاوت سن و جنس در این میان مهم است و از همه مهمتر اینکه کودکان به هنگام رویارویی با اطلاعات مضر و مزاحم چه عکس العملی از خود بروز می دهند؟
معمولترین تجارب مثبت کودکان، بازیهای کامپیوتری ، استفاده از اتاقهای گفتگو می باشد. تقریباً 50 درصد از کودکان ، دارای تجارب منفی، موقع استفاده از اینترنت هستند . کودکان ، رویارویی با نقاشی یا عکسهای محرک احساسات جنسی را به عنوان تجربه منفی گزارش می کنند که این نقاشی یا عکسها که باعث رفتارهای خشونت آمیز در کودکان می شود ، اغلب با ویروسهای کامپیوتری و ... همراه هستند. تقریباً 80 درصد کودکان در مورد تجارب منفی خود با دیگران صحبت می کنند اگر چه انتظار می رود که این افراد مربی یا والدین باشند اما 45 درصد کودکان تجارب منفی خود را با دوستان خود در میان می گذارند .
فقط با شناخت این حقایق است که می توانیم در مورد اینکه چگونه اینترنت را به مکان امنی برای کودکان تبدیل کنیم شروع به تفکر کنیم.
اینترنت درسالهای اخیر به یک رسانه محبوب تبدیل شده است. در عین حال که اینترنت محبوبیت زیادی در میان خانواده ها پیدا کرده اما همچنین می تواند محیطی خطرناک برای کودکان باشد. تحقیقات نشان میدهد که بیشتر از هشتاد درصد از خانواده ها در مورد رویارویی کودکان خود در حین استفاده از اینترنت نگران هستند . 57 درصد از خانواده ها نگرانند که شخص بیگانه ای از طریق اینترنت با کودکان آنها تماس برقرار کنند.
به نظر می رسد که خانواده اغلب اوقات از این موضوع ناآگاهند که کودکان ، چه مدت از وقت خود را به استفاده از اینترنت می گذرانند. شصت و دو درصد از کودکان تمایل دارند که به طور مخفیانه در خانه ، مدرسه ، کتابخانه ها و... از کامپیوتر استفاده کنند.
خانواده ها و مربیان غالباً معتقدند که آنها راجع به آنچه کودکان در هنگام استفاده از اینترنت در حال تجربه کردن هستند آگاهی دارند . برای مثال آنها کامپیوتر را در اتاق نشیمن نصب می کنند تا بتوانند کودک را در حین تماشای تلویزیون یا انجام امور دیگر مشاهده کنند و زیر نظر داشته باشند. اگر چه بچه ها در گمراه کردن والدین خود خیلی باهوش هستند. و این یک حقیقت است که کودکان در بین خانواده ، ماهرترین کاربر شبکه هستند.
در سال 1999Valkenburg و Soeters تجارب کودکان از اینترنت را بررسی کردند. در آن زمان تحقیق روی این موضوع خیلی سخت بود. نتایج نشان داد که بیست و پنج درصد کل کودکان ، رویارویی با موارد ناخوشایند در اینترنت را گزارش کردند[19]. از آن زمان تا اکنون به تعداد کودکانی که از وب استفاده می کنند اضافه شده است، در نتیجه نویسندگان معتقدقند که انجام تحقیقات روی تجارب کودکان از اینترنت امری ضروری است.
هنگام بررسی آثار زیان بار اینترنت بر كودكان در یكی از سایت های علمی به یك بررسی جالب كه در كشور هلند صورت گرفته بود ، برخوردم . این بررسی در بین كودكان هشت تا دوازده ساله که در تابستان 2004 انجام گرفته بود . . این بررسی بر اساس تحقیق Blauw Research, 2004 بود و سه هدف داشت . اولاً کشف این که چرا کودکان از اینترنت استفاده می کنند. دوماً فهمیدن تجارب مثبت کودکان از اینترنت و سرانجام کشف اینکه چقدر کودکان با مطالب مضر و مغشوش کننده در اینترنت مواجه می شوند. یافته های به دست آمده از تحقیق Valkenburg و Soeters در مورد سه هدف مورد نظر جالب بود . بنابراین ما تصمیم گرفتم که سوالی را به مجموعه سوالات تحقیق در مورد تجارب منفی کودکان اضافه کنیم . همچنین علاقه مند بودیم بدانم آیا کودکان راجع به این تجارب با دیگران صحبت می کنند، اگر نه، چرا؟
روش تحقیق در این بررسی به صورت زیر بود :
کودکان بین سنین هشت تا دوازده سال از پنج مدرسه ابتدایی از سراسر هلند در نظر گرفته شدند. نمونه ما شامل بچه هایی با زمینه اجتماعی – اقتصادی گوناگون از مدارس مختلف بودند . از بچه ها سوالاتی شد از قبیل اینکه آیا آنها در خانه به اینترنت دسترسی دارند؟ آیا آنها بیشتر از سه بار از آن استفاده می کنند.محققین این پژوهش علاقه مند بودند که تجارب واقعی بچه ها از اینترنت را بسنجند . ، بنابراین فقط کودکانی را که به این دو سوال پاسخ مثبت داده بودند ، انتخاب کردند . جامعه نمونه نهایی شامل 391 کودک که شامل 193 پسر و 198 دختر بود.
به کودکان در مدرسه پرسشنامه هایی داده شد. در این پرسشنامه، سوالاتی بود از قبیل سن و جنس کودک، دفعات استفاده از اینترنت، انگیزه آنها جهت استفاده از اینترنت، تجارب ناخوشایند و تجارب لذت بخشی که در حین استفاده از این رسانه داشتند . کودکان در مورد شیوه پر کردن پرسشنامه راهنمایی شدند . محققین می خواستند مطمئن شوند که آنها تجارب منفی خود را خواهند گفت. کودکان ممکن بود از گفتن تجربیات خود به ما خودداری کنند. زیرا آنها از نتایجی که ممکن بود بیان تجربیاتشان برای آنها داشته باشد می ترسیدند. بنابراین تاکید شد که اطلاعاتی كه از آنها گرفته می شود ، محرمانه خواهد بود
کودکان باید در مدت 15 دقیقه به سوالات پاسخ می دادند.
نتایج به صورت زیر بود :
انگیزه کودکان برای استفاده از اینترنت:
این تحقیق نشان داد که بیشترین انگیزه کودکان هنگام استفاده از اینترنت شامل مواردی همچون بازیهای کامپیوتری ، اتاقهای گفتگو و بارگذاری موسیقی می باشد. انگیزه دیگری که کودکان جهت استفاده از اینترنت از آن یاد کردند شامل یافتن اطلاعات برای مدرسه و سرگرمی بود.
تفاوت سن و جنس در انگیزه کودکان برای استفاده از اینترنت:
پسرها و دخترها هر دو بازیهای کامپیوتری را دوست دارند. تنها تفاوت اینجا است که آنها انواع متفاوتی از بازیهای کامپیوتری را می پسندند. پسرها کلکها و رمزهای بازیها را به کامپیوتر انتقال می دهند. این بازیها باعث فراهم نمودن شادابی ، توانایی و انرژی بیشتر برای آنها می شود. این بازیها بیشتر خشن هستند و شخصیت اصلی اغلب مجبور است با نزاع راه خود را در مقاطع و حیطه های مختلف پیش ببرد. دختران به ندرت اقدام به انتقال کلکها و رمزها از اینترنت به کامپیوتر خود می کنند ، آنها بازیهای دیگری را می پسندند. این بازیها شامل حل معما یا یافتن گنجینه ها و جواهرات است. آنها بازیهایی را ترجیح می دهند که واقع گرایانه هستند.
تحقیقات همچنین نشان داد که پسران بیشتر از دختران به انتقال موسیقی به کامپیوتر می پردازند. در حالیکه دختران بیشتر از پسران از اتاقهای گفتگو و ایمیل استفاده می کنند. این مطلب توضیحی است برای این حقیقت که دختران ارتباط برقرار کردن با افراد دور را مهمتر از پسران می دانند. . چت کردن از طریق MSN در میان پسران و دختران به یک اندازه اهمیت داشت.
سن نقشی مهمی در انگیزه کودک جهت استفاده از اینترنت بازی می کند . کودکان جوانتر بیشتر به بازی کردن و جستجوی اطلاعات می پردازند و کمتر به ایمیل زدن و چت کردن روی می آورند. توضیح ساده این مطلب می تواند این باشد که کودکان جوانتر اغلب مهارتی جهت استفاده از برنامه ایمیل و چت ندارند.
تجارت مثبت کودکان از اینترنت :
برای تعداد زیادی از کودکان مشکل است که تجارب مثبت خود در هنگام استفاده از اینترنت را بیان کنند، شاید به این دلیل که اینترنت قسمت اصلی از زندگی روزانه آنها شده بود. تقریباً 50 درصد از کودکان مورد سوال، به طور روزانه از اینترنت استفاده می کردند. بعضی کودکان جهت پاسخگویی به سوالات این قسمت پرسشنامه ، داستانها یا تصاویر مضحک و خنده دار را توضیح می دادند.
از موارد دیگری که کودکان در مورد فرصتهای خوشایند و دلپذیر که توسط اینترنت برای آنها فراهم شده ذکر کردند شامل جستجوی اطلاعات راجع به سرگرمیها و علائق آنها، ارتباط با دوستان و آشنا شدن با اشخاص جدید بود . اگر چه بیشتر کودکان اینترنت را به این علت دوست دارند که سرگرم کننده است . خصوصاً به علت بازیهای کامپیوتری که آنها می توانند بوسیله آنها سرگرم شوند. یافتن اطلاعات برای مدرسه نیز به عنوان یک تجربه مثبت ذکر شد.
تجارب منفی کودک از اینترنت:
جهت بررسی و مطالعه تجارب منفی کودکان از اینترنت ، از کودکان خواسته شد تا بعضی چیزهایی که در هنگام استفاده از اینترنت برای آنها ایجاد مزاحمت و اغتشاش می کنند را بنویسند. کودکان اغلب این نوع اطلاعات را به شما نمی دهند زیرا می ترسند این اطلاعات به گوش والدین یا دبیران آنها برسد، بنابراین ما تاکید شد که اطلاعات کاملاً محرمانه خواهد ماند .
در 1999 ، 7/24 درصد از کودکان مورد مطالعه، هنگام استفاده از اینترنت با موارد ناراحت کننده ، ناخوشایند و اضطراب آور روبرو می شدند. اما این رقم در سالهای بعد افزیش یافت ، بطوریکه در سال 2004 به 50 درصد رسید.
تجارب منفی و ناخوشایندی که کودکان به آن اشاره کردند مواردی بود از قبیل : عکسها و نوشته های مستهجن و تحریک کننده احساسات جنسی ، ترس و وحشت ، ویروسها ، تهدید توسط افراد شناخته ( تهدید A) و تهدید توسط افراد ناشناس ( تهدید B) .
Valkenburg و Soeters سه خطر را در هنگام استفاده از اینترنت مطرح کردند: در معرض موارد نامناسب قرار گفتن ، آزارهایی که به هنگام کار با اینترنت با آن مواجه بودند و فشارهایی که متعاقب آن گریبانگیر کودکان می شود.
در 1999 ، یکی از تجارب ناخوشایندی که کودکان ذکر کردند این بود که در حین استفاده از اینترنت ناگهان با یک ویروس برخورد می کردند که به دنبال آن تصاویر پورنوگراف و مستجهن ظاهر می شود. آزارهای اینترنتی توسط 5/2 درصد از کودکان گزارش شد. به طور قابل ملاحظه ، هیچ کدام از بچه ها آزارهایی که بعد از استفاده از اینترنت ممکن بود گریبانگیر آنها شود را گزارش نکردند. ویروس می تواند به میزان زیادی ناخوشایند باشد . اگرچه ویروسها نامرتبط با سه خطر ذکر شده در بالا هستند ، اما دریافتیم که کودکان نه تنها به وسیله خود ویروس اذیت می شوند ، بلکه آنها همچنین از سرزنشها و انتقادهایی که والدین و مربیان به علت آسیبها و خسارتهای ایجاد شده توسط آنها ایجاد می شوند ، هراسانند. چون احتمال می دهند که از استفاده از اینترنت منع شوند.
نتایج نشان داد که کودکان در سال 2004 نسبت به سال 1999 بیشتر در معرض موارد نامناسب قرار گرفتند.
تقریباً 80 درصد کودکان در مورد تجارب منفی خود با دیگران صحبت می کنند اگر چه انتظار می رود که این افراد مربی یا والدین باشند اما 45 درصد کودکان تجارب منفی خود را با دوستان خود در میان می گذارند.
تفاوت سن و جنس در تجارب منفی کودکان برای استفاده از اینترنت:
دخترها بیشتر از پسرها تجربیات ناخوشایند اینترنتی را گزارش می کنند . بیشتر آنها در معرض قرار گرفتن تصاویر مستهجن و تحریک کننده احساسات جنسی را به عنوان یک مسئله آزاردهنده نام می برند. برعکس پسران با سن بیشتر، موقعیتهای سوء استفاده جنسی را موردی هیجان انگیز می دانند. . دختران بزرگتر اغلب بیشتر از جوانترها و پسران تهدید می شوند . توضیح این موضوع می تواند این حقیقت باشد که دختران بزرگتر بیشتر از پسران و دختران جوانتر از طریق اینترنت ارتباط برقرار می کنند. توضیح دیگر اینکه دختران اغلب بیشتر از پسران ترس را تجربه می کنند .
از آنچه نتیجه ی تحقیق این محققین هلندی در پی داشت می توان به این نكته اشاره كرد كه :
همواره امنیت کودکان روی اینترنت از زمانیکه کودکان شروع به استفاده از اینترنت کردند به موضوعی قابل بحث تبدیل شده است. ، حفاظت از کودکان به طور مثال از طریق Children"s Safety Foundation در هلند ، the Children"s Online Protection Act و Cyber Angels در آمریکا ارائه می شود.
علاوه بر این موسسات ، نرم افزارهای فیلتر سایتهای خلاف نیز به تعداد زیادی در دسترس هستند که توسط تهیه کنندگان اینترنت ( کسانی که قول می دهند که محیط امنی برای کودکان فراهم کنند) تهیه می شوند. بیشتر افراد معتقدند که استفاده از اینترنت می تواند یک تجربه تربیتی و فرهنگی برای کودکان باشد ، اما همچنین اینترنت می تواند یک مکان بسیار خطرناکی نیز باشد. والدین ، این مطلب را می دانند ، درنتیجه نرم افزارهای فیلتر را روی کامپیوترها نصب می کنند یا اینکه کامپیوتر را در اتاق نشیمن قرار می دهند تا آنها بتوانند کنترل نزدیکی روی کودکان ، در حین استفاده از اینترنت داشته باشند. با وجود این همه تلاش ، 50 درصد از کودکان مصاحبه شونده هنوز در هنگام استفاده از اینترنت ، در معرض عوامل ناخوشایند و اضطراب آور قرار دارند.چگونه این مسئله احتمال دارد؟
به کودکان باید آموزش دهند که هرگز اطلاعات شخصی خود را به افرادی که در اتاقهای گفتگو ملاقات می کنند ندهند. کودکان معتقدند که شخصی که بیشتر از دو بار در اتاقهای گفتگو با آنها ملاقات میکند ، یک آشنا به حساب می آید. در نتیجه این قابل قبول است که آنها اطلاعات شخصی خود را به آنها بدهند. موقعی که از خانواده ها سوال می شود که آیا آنها در مورد اطلاعات مضری که کودک حین استفاده از اینترنت با آنها روبرو می شود آگاهند ، تقریباً همه آنها جواب مثبت می دهند.
اگر چه نرم افزارهای فیلتر محتوا در دسترس قرار دارند، تاثیر آنها قابل بحث است. کودکانی که ترفندهای استفاده از کامپیوتر را خوب می دانند ، می دانند چگونه این فیلترها را دور بزنند و از کنار آن بگذرند.
در واقع آنها با جنبه های منفی اینترنت دیر یا زود روبرو خواهند شد. علاوه بر آن خانواده ها ، به شدت معتقدند که اینترنت یک ابزار آموزشی موثر است. نه تنها اینترنت یک منبع اصلی برای مدرسه است ، بلکه موادی که در اینترنت یافت می شود ، کودکان را در روشهای دیگری آموزش می دهد. برای مثال اینترنت ایجاد دوستی ها و نفرتها و دانش در مورد موضوعات حساس را فراهم می کند. اینترنت امروزه تبدیل به تفریحگاه کودکان شده است.
تعداد زیادی از کودکان به اینترنت دسترسی دارند.که این به عقیده ما چیز خوبی است. اگر چه این دلیلی است برای نگرانی در مورد افزایش شمار کودکانی که در معرض تجارب منفی اینترنت قرار می گیرند. در چهار سال آینده کمیسیون اروپا 45 میلیون در همکاری با بیست و پنج کشور عضو ، جهت افزایش خطراتی که بوسیله اینترنت ایجاد می شود ، هزینه کرد.
پیشنهاد آخر مجلس اروپا این است که همه وب سایتهایی که مختص کودکان است ، لازم است به جای پسوند .com دارای پسوند .kid باشد مجلس امیدوار است که از این طریق بتواند از کودکان حمایت کند.
باید امیدوار باشیم که بیشتر بودجه صرف کمک به شرکتهای نرم افزار، جهت گسترش یا بهبود نرم افزارهای فیلتر جهت حفاظت کودکان از خطر اینترنت نشود ، بلکه ما امیدواریم که بخش وسیعی از این بودجه صرف برنامه های آموزشی و تعاون و همکاری بین دولت و دیگر آژانسهای عضو اتحادیه اروپا جهت امنیت کودکان روی اینترنت شود . اگر چه ، مهمترین چیز در آینده این است که ما تحقیقات خود را در مورد تجارب و رفتار کودکان روی وب ادامه دهیم. تحقیقات به ما کمک خواهد کرد که اینترنت را به مکان امنی برای کودکان تبدیل کنیم.
اینجانب به عنوان نویسنده ی این مقاله قصد داشتم تحت همین الگو تحقیق مشابهی را در مدارس ایران و بر روی كودكان و نوجوانانی كه در دسترس بودند انجام دهم اما به دلیل اینكه هنوز مساله ی استفاده از اینترنت در ایران ، مثل كشورهای اروپایی همه گیر نشده و دیگر اینكه اكثر سایت های غیر مجاز در ایران خود به خود فیلتر هستند ، این امر غیر ضروری به نظر می رسید . به خصوص كه با وجود اینكه 70 درصد آنها به كامپیوتر دسترسی داشتنند تنها دو یا سه نفر آنهم به صورت خیلی محدود به اینترنت دسترسی داشتند .
این دلیل كه مطمئنا با سرعتی كه ایران در استفاده از تكنولوژی دارد ، به زودی این امر به یك دغدغه ی روز در ایران نیز بدل خواهد شد . ولی با توجه به نتایج تحقیق این محققین هلندی ، برآن شدم تا با بیان آسیب های دنیای سایبر ، آگاهی های لازم را به نوجوانان ناآگاهی كه به عنوان دانش آموزان خودم ، با آنها در ارتباطم بدهم . كما اینكه در كنار دانش آموزان كلاس خودم ، وب سایتی جهت ایجاد ارتباط های چند جانبه با همدیگر را طراحی نمودم كه لازمه ی استفاده از آن ، داشتن اطلاعات در زمینه ی دامهای فراروی آنها ، هنگام گام گذاشتن در دنیای شبكه است .
