آیا درخواست شفاعت از اولیا مایه ی شرک نیست و نوعی پرستش آنان به حساب نمی آید؟ پرسشی است که حضرت آیت الله العظمی سبحانی به ان در پایگاه خود پاسخ داده اند. متن پاسخ ایشان به این شرح است:
پاسخ: اعتقاد به شفاعت اولیای الهی در روز رستاخیز، از اصولی است كه كسی در آن شك و تردید ندارد و همة فرق اسلامی به شفاعت پیامبران و به ویژه پیامبر خاتم(ص) اعتقاد راسخ دارند. تنها اختلافی كه پس از ظهور ابن تیمیه در قرن هشتم و محمد بن عبدالوهاب در نیمه‌های قرن دوازدهم پیش آمد، این بود كه آیا می‌توان در این جهان نیز از شفیعان واقعی كه شفیع بودن آنها از نظر كتاب و سنت قطعی است، درخواست شفاعت كرد و مثلاً گفت:«ای محبوب درگاه خدا در روز رستاخیز دربارة من شفاعت كن»؟[1]
همة عالمان دین، بر صحت درخواست شفاعت از صاحبان آن، اتفاق نظر دارند، جز دو فرد یاد شده و پیروان آن دو كه می‌گویند: «نمی‌توان از صاحبان شفاعت در این جهان درخواست شفاعت نمود، بلكه باید گفت: خدایا! پیامبر را شفیع من قرار ده».
اكنون این مسأله را بر كتاب خدا و سنت پیامبر عرضه می‌‌کنیم تا پرده از چهره حقیقت برداشته شود.
حقیقت درخواست شفاعت چیست؟
شفاعت پیامبر گرامی(ص) و دیگر شافعان راستین در روز جزا، جز طلب مغفرت از خدا دربارة گنهكاران امت چیز دیگری نیست، در این صورت، طلب شفاعت، در واقع طلب دعا از آنان خواهد بود و دعای آنان، در سایه قرب و مقامی كه نزد خدا دارند، به هدف اجابت می‌رسد و طبعاً گنهكار مشمول مغفرت خدا می‌گردد. از طرفی، درخواست دعا از برادر مؤمن و فراتر از آن، از نبی گرامی كوچك‌ترین اشكالی ندارد، اگر ما می‌گوییم: «یا وجیهاً عند‌اللّه، اشفع لنا عند اللّه»، یعنی «ای كسی كه در پیشگاه خدا جاه و مقامی داری، در نزد خدا درباره ما شفاعت كن (دعا كن خدا گناه ما را ببخشد یا حاجت ما را برآورده كند)».
اصولاً «استشفاع» یعنی طلب شفاعت، در كتاب‌های حدیثی و تفسیری به معنی درخواست دعا وارد شده است؛ مثلاً بخاری، محدث معروف اهل سنت در صحیح خود، بابی را با این عنوان آورده است: «هرگاه مردم در هنگام قحطی از پیشوای خود بخواهند كه برای آنان از خدا باران بطلبد، نباید درخواست آنان را ردّ كند».
با توجه به این اصل، نباید درباره درخواست شفاعت كه حقیقت آن درخواست دعاست، شك و تردید كرد؛ زیرا درخواست دعا از مؤمن از امور پسندیده است، چه رسد به انبیا و اولیا. از این گذشته، برخی از یاران پیامبر از خود آن حضرت در زمان حیات و یا پس از درگذشت ایشان، درخواست شفاعت می‌كردند، اکنون نمونه‌هایی را یادآور می‌شویم:
1.حدیث انس بن مالك
ترمذی یكی از نویسندگان سنن چهارگانه ، از انس بن مالك چنین نقل می‌كند:
«از پیامبر درخواست كردم كه در روز قیامت درباره من شفاعت كند. وی پذیرفت و گفت: من این كار را انجام می‌دهم. به پیامبر گفتم: شما را كجا جستجو كنم؟ فرمود: در كنار صراط».[2]
انس با الهام از فطرت خود كه درخواست شفاعت جز درخواست دعا چیز دیگری نیست، از پیامبر گرامی(ص) درخواست شفاعت می‌كند، وپیامبر نیز به‌او قول مساعد می‌دهد و هرگز تصور نمی‌كند كه درخواست شفاعت، نوعی شرك است، و نیز او را از این درخواست باز نمی‌دارد.
2. حدیث سواد بن قارب
سواد بن قارب از یاران رسول خداست. درباره پیامبر(ص) اشعاری سروده و از او درخواست شفاعت می‌كند و می‌گوید:
وَكُن لی شَفیعاً یومَ لا ذُو شفاعة بمُغن فَتیلاً عن سوادِ بن قارب[3]
ای پیامبر گرامی، در روز قیامت شفیع من باش؛ روزی كه شفاعت دیگران به حال سواد بن قارب به مقدار رشته وسط هسته خرما، سودی نمی‌بخشد.
3. حدیث ابوبكر
وقتی پیامبر گرامی(ص) درگذشت، بدن مبارك او را با پارچه‌ای پوشانیده، منتظر بودند كه مسلمانان در كنار مسجد گرد آیند تا مراسم «تجهیز» وتغسیل و نماز و تدفین انجام گیرد. در این هنگام، وقتی ابوبكر وارد خانه پیامبر(ص) شد، پارچه را از چهره پیامبر برگرفت، خود را روی پیكرش افكند. او را بوسید و چنین گفت: پدر و مادرم فدای تو باد! تو در زندگی و پس از مرگ پاك و پاكیزه هستی. ما را ای محمد نزد خدایت یاد كن و ما را به خاطر داشته باش.[4] جمله‌های «اذكرنا عند ربّك» جز درخواست شفاعت چیزی نیست.
4. حدیث علی(ع)
محدثان نقل می‌كنند آنگاه كه پیامبر(ص) درگذشت، علی(ع) مشغول تغسیل پیامبر گشت، به هنگام غسل دادن چنین گفت: «پدر و مادرم فدای تو باد! ما را نزد خدایت یاد كن و ما را به خاطر داشته باش!».[5]
5. حدیث نوجوان
مصعب بن اسلمی نقل می‌كند: نوجوانی از خاندان ما به سوی پیامبر (ص) آمد و به او گفت: من از تو چیزی می‌خواهم.
پیامبر(ص) : آن چیست؟
نوجوان: «از تو می‌خواهم مرا از كسانی قرار دهی كه در روز قیامت درباره آنان شفاعت می‌كنی».
پیامبر(ص): چه كسی تو را به این كار راهنمایی كرده است؟
نوجوان: هیچ كس. خودم به این فكر افتادم.
پیامبر (ص): من در روز قیامت در حق تو شفاعت می‌كنم.[6]
نمونه‌های این نوع قضایا فراوان است كه نقل بیشترین آنها موجب اطاله سخن می‌گردد.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . یا وجیهاً عند اللّه اشفع لنا عند اللّه.
[2] . سنن ترمذی، ج 4، ص 621، حدیث 2433.
[3] . اصابه ابن حجر، ج2، ص 95، شماره ترجمه3583: این درخواست را با طرق ششگانه نقل كرده است.
[4] . سیره حلبی، ج3، ص 474، چاپ دارالمعرفه، بیروت.
[5] . مجالس مفید، مجلس12، ص 103; نهج البلاغه، خطبه 235.
[6] . مجمع الزوائد، ج10، ص 369، وی در این مورد قضایای زیادی نقل كرده است.
