تبیان، دستیار زندگی

در دوره های مختلف تاریخی مردم ایران دشمنانی داشتند که بخاطر قدرت جنگی و دفاعی این دیار زیبا توانایی نفوذ به آن را نداشتند،  یکی از مهمترین سازمان های جنگی و نظامی قلعه ها بودند که بصورت شبکه بیکدیگر وصل بودند. در همه تاریخ استحکامات را در دور افتاده ترین و مرتفع ترین نقطه بنا می کردند تا به سبب وجود شیب های تند یا کوه،  دستیابی به آن دشوار باشد و مدافعان نیز در بالا قرار گیرند و از لحاظ دید مسلط باشد ضمن آنکه از خطر نقب زدن مهاجمان نیز محفوظ مانده و حمل ادوات محاصره ای به پای دیوار را دشوار نمایند،  از آغاز دوران پیش از تاریخ در هزاره اول پیش از میلاد پیرامون دهکده ها نیز حصار کشیده می شد،  اینکار نخست برای مصون ماندن از حمله راهزنان وجانوران وحشی بود ولی بعدها عمدتا برای دفاع متقابل در برابر هجوم دشمنان صورت می گرفت،  در سراسر سرزمین ایران حصار های محکم،  دهکده ها و قلعه های مسکونی را می توان یافت که متعلق به هزاره سوم پیش از میلاد است.  هر جای این سرزمین نگاه کنید، قلعه، برج، بارو، ارگ، کهندژ، دربند، خندق و دروازه و نظایر آنها از ناامنی محیط زندگی و توجه و تدبیر آگاهانه ایرانیان به ملاحظات دفاعی حکایت می کند،  البته انوش راوید بیشتر شبکه دفاعی ملی و مردمی برای باز دارندگی می داند.  ساخت بناهای گروهی حصار دار در ایران با طرح ها و نفشه های گوناگون از سه هزار سال پیش شناخته شده است،  حصار سیلک در کاشان،  قلعه حسنلو در ارومیه، بلورآباد در شهرستان خوی و ... از نمونه های آن می باشد، از سایر قلاع مشهور می توان قلعه فلک الفلاک  در خرم آباد احداث شده در عهد ساسانیان نام برد، حسن صباح بلند آوازه ترین رهبراسماعلیان  نیز جهت مقابله با بی عدالتی اجتماعی سلجوقیان،  الموت در نزدیکی قزوین را پایگاه خود قرار داد و 35 قلعه در اطراف آن بنا نمود و در فومن و قهستان70 قلعه دفاعی داشت.

آشنایی با قلعه ایرج - تهران

قلعه ایرج در نزدیکی دهکده جعفرآباد، در شمال شرقی ورامین و در استان تهران قرا دارد


این قلعه که به شکل مستطیل است و ساختمان آن با خشت و گل ساخته شده، یکی از بزرگ.ترین قلعه.های ایران به حساب می.آید.

قلعه ایرج یکی از بی.نظیرترین قلعه.های خشتی جهان است و با ارتفاع 50 فوت با وسعت 200 هکتار در دوران ساسانی ساخته شده اما به علت عدم حفاظت. از آن به شدت آسیب دیده است.

کلایس، باستان.شناس اروپایی در مورد قلعه ایرج گفته: ابعاد داخلی شمال - جنوب قلعه ایرج ورامین 1214 متر و ابعاد شرقی - غربی آن 1150 متر است که با هیچ یک از قلعه.های خشتی و تاریخی جهان قابل مقایسه نیست.

این قلعه مستطیلی در ابعاد 1440متر در 1280 متر ساخته شده است. مصالح به کار رفته در آن خشت و گل است و به بزرگترین قلعه خشتی و گلی دفاعی ایران معروف است.

این قلعه در سمت شمال جاده ارتباطی ورامین به پیشوا قرار دارد و در 4 جهت بنا، دروازه.هایی به منظور فراهم ساختن امکان ورود و خروج به درون آن ساخته شده است. از چهار دروازه تنها دروازه اصلی که در شمال شرقی واقع شده، باقی مانده است.

از این قلعه بزرگ تنها حصار آن با چهار دروازه باقی مانده که این حصار دارای ضخامتی بین ۱۷ تا ۲۲ متر و بیشترین ارتفاع آن ۱۶ متر است. نمای بیرونی حصار در چهار طرف ۱۴۶ برج و نیم دایره ای دارد که حد فاصل هر دو برج با چهار طاق.نما تزئین شده که این طاق.نما در بعضی قسمت.ها به صورت دو طبقه است.

درون دیوارهای قطور قلعه ایرج راهروهایی تعبیه شده که برجک.های دیده.بانی را به هم وصل می.کرده است. ملات دیوارها از خشت و آجر است. در بیرون محوطه قلعه نیز سنگرهایی قرار دارد.

آشنایی با قلعه دختر روستای دوان - فارس

قلعه. دختر در ارتفاعات کوه.های دوان و مشرف به روستای دوان قرار دارد. روستای دوان در 12 کیلومتری شمال کازرون و در دامنه کوهی از رشته کوه.های زاگرس واقع است

در مورد این قلعه کمتر در متون منتشر شده یادی شده است و در فهرست آثار ملی ایران نیز ثبت نشده است.

این قلعه روی یکی از ارتفاعات بلند رشته کوه.های شمالی کازرون و مشرف به دشت وسیع این شهرستان واقع شده است.

بیان دقیق قدمت آن نیازمند حضور کارشناسان میراث.فرهنگی و حفاری دقیق منطقه است، اما با در نظر گرفتن شواهد حداقلی که از مدفون شدن در خاک در امان مانده.اند (مانند دیواره.های دور قلعه، خورده سفال.های درون آن، دیواره.ها و نوع بناهای ساخته شده درون قلعه، ملات به کار رفته در بنا و...) می.توان فرض اولیه را بر ساسانی بودن آن قرار داد.

یکی از نظریه.هایی که پیرامون نامگذاری قلعه.های دختر در ایران مطرح می.شود، مربوط به دید فرهنگی ایرانیان به دخترهاست.

همانطور که می.دانیم دختر در فرهنگ ایرانی به عنوان موجودی بکر و دست.نیافتنی قلمداد می.شود. قلعه و یا دژهایی را هم که روی کوه.ها و یا تپه.ها بنا شده و دسترسی به آنها به هر نحو با مشکل امکانپذیر بوده به نام قلعه دختر نامگذاری می.شده. است.

آشنایی با قلعه ایزدخواست - فارس

شهر تاریخی ایزدخواست در بخش مرکزی شهرستان آباده و در شمال استان فارس قرار دارد و دارای آثار تاریخی از دوران و اعصار مختلف تمدنی ایران است



قلعه و پل ایزدخواست، کاروانسرا و خانه.های قدیمی روستایی از جمله آثار تاریخی شهر ایزدخواست به شمار می.روند که هرکدام به نوبه خود می تواند گردشگران را در این شهر متوقف کند.



قلعه ایزدخواست متعلق به دوران ساسانیان را می.توان یکی از شاخص.ترین آثار این منطقه توصیف کرد که با سبک معماری خود یکی از عجایب و نمونه های چشمگیر شهرسازی و مهندسی زمان قدیم ایران است.

درابتدای دشت وسیع آباده درآخرین نقطه غربی به فاصله ۶۰ کیلومتر از آباده به طرف اصفهان هر مسافری به شهر ایزدخواست می رسد. این شهر با قلعه تاریخی خود با توجه به قدمت بیش از۲۰۰۰ سال می.تواند چند روز برای تماشا و گردشگری، هر مسافری را متوقف کند.

با کمترین هزینه امنیت قلعه و ساکنان داخل آن تأمین می.شده است چون از سه طرف با پرتگاهی تقریباً بر حالت عمود نسبت به کف زمین با ارتفاعات مختلف از۶ تا ۱۵متر، حتی با کمک ادوات جنگی برای سربازان دشمن غیر قابل نفوذ بوده است.

فقط از یک طرف به قلعه دسترسی بوده که آن هم با حفر زمین حدود ۳۰ متر طول و۴ متر عرض با عمق ۴ متر عملاً نفوذ به داخل قلعه غیر ممکن بوده است.

در داخل قلعه منازل حیاط نداشته اند و پشت بام طبقه اول، حیاط طبقه دوم بوده است و همه در یک همزیستی قوی در قلعه سکونت داشته.اند و با استفاده از اضافی چوب سقفها برای خانه.های اطراف حصار قلعه، بالکن ایجاد کرده.اند. دیوارها در پایین به صورت سنگ چین هستند که مانع از پوسیدگی خشت ها می.شده و در بالا از خشت خام استفاده شده است.

سقف های بعضی مکان ها مخصوصا طویله ها که در اولین طبقه قرار دارند و سقف طاقچه های داخل اتاق ها به صورت هلالی و بعضا جناقی است که مطابق با سبک دوره ساسانیان می باشد.

وجود آتشکده در تقریبا وسط قلعه کمی بیشتر به سمت شمال یادگار زندگی پررونق آنها در زمان قبل از اسلام است. بودن آتشکده در آن زمان نشان از وجود موبد یا موبدان و طبقه اشراف و درباریان در قلعه ایزدخواست بوده است.

سردر قلعه به علت نامعلومی تخریب شده و با همان مصالح بجای مانده از سردر قبلی مجددا به صورت فعلی بازسازی شده است و فقط درب چوبی آن عوض شده است.

در حدود دو قرن پیش به علت تخریب حمام قلعه، شخصی با هزینه سفر حج خود یک باب حمام با کلیه امکانات و تزئینات آن زمان به سبک حمام های دوره صفوی می سازد که یکی از زیباترین بنا های داخل قلعه محسوب می شده است.

خانه سازی در قلعه نیز در حد بی نظیری بوده که ضمن استفاده کردن از مصالح چوب و گل به صورت خشت کمترین سنگینی را بر کف قلعه ایجاد کرده و همچنین توانسته اند ساختمانهایی را در 5 طبقه بسازند که با امکانات آن زمان در یک فضای محدود بسیار قابل تامل است که هم جواب ازدیاد جمعیت را می داده و هم با استفاده از ارتفاع طبقات، چشم اندازی بسیار زیبا به وجود می.آمده که مردم هم می توانستند زمینهای کشاورزی خود را از داخل خانه تماشا کنند و هم در دل طبیعت باشند.

اما آنچه امروز از این قلعه و خانه های روستایی تاریخی اطراف آن باقیمانده ویرانه هایی از دیوارهایی بوده که بر فراز تپه ای واقع شده و کوچکترین اثری از نگهداری نیز در آن دیده نمی.شود.

قلعه.ای که روزی دشمنان هیچ راه نفوذی را در آن نمی.توانستند پیدا کنند امروز زوال و فرسایش به خوبی راه تسخیر آن را پیدا کرده و مرتب نیز در خود فرو می برند و گویی برای متولیان امر رسیدگی به این قلعه هیچ جذابیتی ندارد.

آشنایی با قلعه هزار درب - ایلام

قلعه هزار درب در شرق شهرستان دره شهر در استان ایلام قرار دارد


قدمت این قلعه به دوره ساسانی می.رسد. نمای اصلی این اثر، طاق.های هلالی شکل می.باشد و با توجه به ساختار معماری، اثر احتمالاً قلعه یا پادگان نظامی بوده است.

مصالح به کار رفته در ساخت این قلعه شامل سنگ.های تراشیده و قلوه سنگ.هایی است که از گچ پخته به عنوان ملات استفاده شده است.

پلان اصلی این قلعه مستطیل شکل و راهروهایی طولانی در چهار جهت قرار گرفته و به وسیله درگاه.هایی به اتاق.های داخل مرتبط می.شود.

قلعه هزار درب دارای زیر.زمین، طبقه همکف و طبقه بالا می.باشد و نور و تهویه آن از طریق دریچه.هایی به قطر یک متر در سقف و دالان و اتاق.ها تامین می.شده است.

آشنایی با قلعه پالنگان - کردستان

قلعه پالنگان در نزدیکی روستایی به همین نام از توابع شهرستان کامیاران در استان کردستان قرار دارد

این قلعه در فاصله ۸۰۰ متری جنوب شرقی روستای پالنگان در دره تنگیور و در محل چشمه.های پرآب قرار دارد که آثار و بقایای اتاق.ها، آتشکده.ها و پل.های قدیمی آن نمایان است.

آثار و یادمان.های به دست آمده از این قلعه نشان می.دهد که قدمت تاریخی پالنگان به دوران.های کهن می.رسد. این آثار شامل یک لنگه دروازه از یک تخته سنگ بزرگ و پل.های ساخته شده روی رودخانه است که هنوز به جای مانده.اند.

وجود قلعه پالنگان قبل از حکمرانی اردلان.ها و حتی امرای کلهر مسلم است. اما از چگونگی و تاریخ ساخت آن اطلاعی در دست نیست.

بدون شک به دلیل موقعیت استراتژیکی این قلعه، از خیلی قرن.ها پیش از قلاع مهم و غیرقابل دسترس بوده است. در دوران حکومت اردلان.ها بر کردستان چند قلعه موجود بوده است که این قلعه ها در فصلی خاص مورد استفاده حکام وقت قرار گرفته اند.

قلعه زلم برای زمستان، قلعه مریوان برای پائیز، قلعه حسن آباد در تابستان و قلعه پالنگان در بهار میهماندار حکومتیان بوده.اند.

بدین ترتیب قلعه پالنگان که از زمان خسروخان اردلان در ۵۹۴ هجری شمسی به تصرف خاندان اردلان درآمد و در سال ۱۰۶۶ هجری شمسی پس از حدود ۴۷۲ سال میهمانداری حکام اردلان ویران می.شود.

آشنایی با قلعه تاریخی زیویه - کردستان

قلعه تاریخی زیویه در شمال روستایی به همین نام در 55 کیلومتری شهرستان سقز در استان کردستان با 40 هکتار وسعت قرار دارد


این قلعه تاریخی و باستانی 3500 ساله، یکی از شاهکارهای معماری بشریت در سده نهم تا ششم پیش از میلاد است و به دلیل عدم توجه مناسب مسئولان در آستانه تخریب و نابودی قرار دارد.

این قلعه بر روی تپه.ای بنا شده که بر نواحی پیرامون آن مشرف بوده و تسلط کامل داشته است که امروزه از نظر گردشگری نیز چشم انداز بسیار زیبایی دارد.

زیویه هم از نظر معماری و هم از نظر آثار هنری یکی از شاخص.ترین مکان.های دوره تاریخی محسوب می شود و احتمالاً مربوط به اقوام مانایی است که محل حکومت آنها شمال غرب ایران بوده است.

موقعیت خاص طبیعی تپه زیویه در یک چشم انداز، علت اصلی و اساسی برای بنای چنین دژی را مسجل و مستدل می.نماید به عبارت دیگر وضعیت تپه نسبت به ارتفاعات مجاور از نظر استراتژیک دارای اهمیت خاصی است.

برای نخستین بار از این بنای تاریخی در سالنامه.های آشوری ذکری به میان آمده است و بیان شده که به دنبال شورش و طغیان اقوام مانایی (سده نهم تا ششم پیش از میلاد) از طریق قلعه این تپه عملیات.های جنگی صورت گرفته است.

اعتبار و شهرت جهانی زیویه به سال 1325 باز می گردد که در اثر عوامل جوی و ریزش برف و باران قسمتی از راس تپه تخریب و آثار و اشیاء به صورت اتفاقی کشف شدند. اولین عملیات باستان شناسی در این منطقه توسط رابرت رایسون آمریکای در سال 1945 انجام گرفت.

در فاصله سال های 1325 تا 1323 یک یهودی به نام ایوب رب نوع به مدت 8 سال اقدام به کاووش کرد که متاسفانه در طول این 8 سال صدمات جبران ناپذیری متوجه این اثر باستانی شد. بیش از 80 درصد تپه زیویه مورد اکتشاف قرار گرفت و هدف این گروه تنها پیدا کردن اشیاء و آثار تاریخی برای فروش و تجارت بود.

در سال 1354 نصرالله معتمدی کاووش و بررسی اشیاء کشف شده در تپه باستانی زیویه را آغاز کرد و فعالیت وی در دو فاصله زمانی تا سال 1373 ادامه یافت. در دور دوم فعالیت های باستان شناسی معتمدی که 6 سال به طول انجامید آثار بسیار ارزشمندی در آن کشف شد.

فعالیتهای باستان شناسی در تپه باستانی زیویه از سال 1378 و توسط سیمین لک پور ادامه پیدا کرد و وی نیز حدود 11 فصل در این منطقه فعالیتهای باستان شناسی و کاووش خود را ادامه داد. در این مدت راه پله های سنگی، فضاهای جانبی و تالار ستون دار که از شاخص ترین بخش های آن است نیز کشف شد.

تالار ستون دار تپه باستانی زیویه دارای 16 ستون در دو ردیف 8 عددی است که پایه ستون.ها سنگ و خود ستون.ها نیز از خشت بوده اند که متاسفانه هم اکنون از ستونها هیچگونه اثری باقی نمانده است.

کلیه فعالیت.های باستان شناسی و محافظتی این اثر باستانی در سال 82 متوقف و پس از وقفه.ای 4 ساله دوباره از اواخر سال 86 از سر گرفته شد.

آشنایی با قلعه گویجه - آذربایجان.شرقی


قلعه گویجه در 45 کیلومتری جنوب شرقی مراغه و در کنار رودخانه قوری چای قرار دارد. نام قلعه گویجه برگرفته از سنگ.های سبزرنگی است که در منطقه وجود دارد


این قلعه از لحاظ ابعاد کوچک است و به دست انسان ساخته نشده است و حاصل توده.ای طبیعی می.باشد و انسان.ها با استفاده از لاشه سنگ.ها سوراخ.ها و راه.های آن را به بیرون بسته.اند.

در این قلعه یک در بزرگ ایجاد کرده.اند که این ورودی بزرگ تونل مانند احتمالا به انواع آغول استفاده می.شده و در بالای قلعه آب انباری وجود دارد که چشمه.ای در آن هست که با برداشت آب از آن آب رفته جای گزین می.شود.

در اطراف قلعه بقایای دیواردورتا دور باقی مانده است و تاریخ بنا نیز از هزاره قبل از میلاد تا اوایل دوران اسلامی تخمین زده شده است.این قلعه در صخره.های طبیعی ضلع شرقی ارتفاعات کوه.های گویجه قلعه مراغه واقع شده است و از نادرترین قلعه.های تاریخی کشور با معماری صخره.ای محسوب می.شود.

تمامی گویجه قلعه در دل کوه حجاری شده به طوری که محوطه آن روی صفه.ای از سنگ قرارگرفته و دارای قسمت.های مختلف شامل آب انبار،راه پله.های دسترسی، سکوهای اقامت،دخمه و تالار اصلی است.

این قلعه در دوره.های مختلف تاریخی به ویژه دوره سلجوقی هنوز کارآئی داشته و بناهائی به آن افزوده شده و گورستانی هم مربوط به دوره سلجوقی در ضلع جنوب شرقی قلعه وجود دارد.

گویجه قلعه در 45 کیلومتری جنوب شرقی مراغه و در دهستان قوری چای، بخش سراجوی این شهرستان واقع شده و در سال 82 با شماره 10471 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.

مراغه با حدود 300 اثر تاریخی و تپه.های باستانی جزء 10 شهرستان تاریخی و فرهنگی کشور محسوب می.شود که از این تعداد حدود 200 اثر تاریخی این شهرستان در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

آشنایی با قلعه اژدها پیکر - فارس

قلعه اژدها پیکر در شهر لار در استان فارس قرار دارد

با توجه به یافته.های موجود، قدمت قلعه اژدها پیکر به دوره پیش از اسلام می.رسد و تا یک قرن پیش این قلعه مسکونی بوده است.

قلعه اژدها پیکر روی یک سطح مرتفع در باختر شهر شیراز قرار گرفته و طول آن 700 و پهنای آن 170 متر است.

این قلعه از 3 بخش دیوار سنگی محاطی، قلعه بالایی و میانی تشکیل شده است. به جز قلعه بالایی و بنای مشهور به قبر مادر نادرشاه، بقیه قسمت.های قلعه ویران شده است.

بقایای این قلعه روی تپه.ای در شمال شهر لار نمایان است.

بین این تپه و تپه.ای که قلعهٔ نارین روی آن ساخته شده بوده.است، دره.ای تنگ وجود دارد که مسیر رودخانهٔ خشکی (رودخانه فصلی) به نام رودخانه (وروند) در آن قرار دارد.


قلعه اژدها پیکر یکی از قلاع قدیمی لار است و چون به شکل اژدها می.باشد به این نام معروف شده است.

در بالای آن کوه آثار عمارات قدیم از قبیل سرداب و مسجد و حمام و مقبره و چاه و دولاب و آب انبار موجود است و آثار برج و بارو و قلعه و حصار آن هم هنوز ظاهر می.باشد.

قدمت آثار و بقایای این قلعه به دورهُ ساسانی می.رسد. استحکامات و تأسیسات داخلی آن چنان محکم و استوار بوده.است که در قدیم آن را طلسم کیانی می.نامیده.اند.

برفراز این کوه چاهی از دل سنگ تراشیده شده که به دولاب مشهور است.

آشنایی با میمون قلعه - قزوین

میمون قلعه در جنوب شهر قزوین قرار دارد

این قلعه در دو طبقه با دهلیزهای عمود بر هم و اتاق.های جانبی ساخته شده است که گنبد میانیش فرو ریخته و بقایایی از 8 برج آن باقی است.

این قلعه بنایی است مربع شکل به ابعاد تقریبی 70 در 70 متر که از خشت.های 30 در 30 سانتیمتر با ملاط شفته ساخته شده است.

طبقه زیرین میمون قلعه از خاورتپه با سه تونل به باختر تپه منتهی می.شود و یک تونل شمالی - جنوبی این تونل.ها را به هم متصل می.سازد.

برخی از سفالینه.های به دست آمده در قلعه نشان از کاربرد آن تا دوره آل بویه دارد.

در این قلعه هیچ اثری از میمون نیست. درباره اسم این قلعه می.گویند در دوره بنی عباس، هارون.الرشید - که بعد از برادرش به خلافت رسید - در راه سفر به خراسان وارد قزوین شد و دستور داد مسجدی در آن شهر بسازند و دیواری هم به دور شهر بکشند.

بعد از آن، مبارک ترک - که یکی از غلامان آزاد شده توسط مامون یا معتصم بود - در آنجا قلعه.ای ساخت و این قلعه به مبارک قلعه مشهور شد و چون مبارک و میمون مترادف هستند، در طول زمان به میمون قلعه تغییر پیدا کرده.

این قلعه 2 طبقه است و بررسی.های باستان.شناسی نشان می.دهد که از طبقه پایینی - که زیر زمین است - به عنوان زندان استفاده می.شده است. تصور زندانی.شدن در چنین مکانی هم انسان را به وحشت می.اندازد.

آشنایی با قلعه عاشوراگاه - یزد

:
قلعه عاشوراگاه یا آشورگاه از معروفترین بناهای دوره زردشت در نزدیکی شهر نایین در استان یزد است

این قلعه که به شکل مستطیل است و ساختمان آن با خشت و گل ساخته شده، یکی از بزرگ‌ترین قلعه‌های ایران به حساب می‌آید.

قلعه ایرج یکی از بی‌نظیرترین قلعه‌های خشتی جهان است و با ارتفاع 50 فوت با وسعت 200 هکتار در دوران ساسانی ساخته شده اما به علت عدم حفاظت‌ از آن به شدت آسیب دیده است.

کلایس، باستان‌شناس اروپایی در مورد قلعه ایرج گفته: ابعاد داخلی شمال - جنوب قلعه ایرج ورامین 1214 متر و ابعاد شرقی - غربی آن 1150 متر است که با هیچ یک از قلعه‌های خشتی و تاریخی جهان قابل مقایسه نیست.

این قلعه مستطیلی در ابعاد 1440متر در 1280 متر ساخته شده است. مصالح به کار رفته در آن خشت و گل است و به بزرگترین قلعه خشتی و گلی دفاعی ایران معروف است.

این قلعه در سمت شمال جاده ارتباطی ورامین به پیشوا قرار دارد و در 4 جهت بنا، دروازه‌هایی به منظور فراهم ساختن امکان ورود و خروج به درون آن ساخته شده است. از چهار دروازه تنها دروازه اصلی که در شمال شرقی واقع شده، باقی مانده است.

از این قلعه بزرگ تنها حصار آن با چهار دروازه باقی مانده که این حصار دارای ضخامتی بین ۱۷ تا ۲۲ متر و بیشترین ارتفاع آن ۱۶ متر است. نمای بیرونی حصار در چهار طرف ۱۴۶ برج و نیم دایره ای دارد که حد فاصل هر دو برج با چهار طاق‌نما تزئین شده که این طاق‌نما در بعضی قسمت‌ها به صورت دو طبقه است.

درون دیوارهای قطور قلعه ایرج راهروهایی تعبیه شده که برجک‌های دیده‌بانی را به هم وصل می‌کرده است. ملات دیوارها از خشت و آجر است. در بیرون محوطه قلعه نیز سنگرهایی قرار دارد.