كلام دیگر :
گفتیم مهر توافق مالی زوجین در هنگام بستن عهده و پیمان نكاح بوده كه بر ذمه داماد نهند و او را با گفتن «یك بله» در پرداخت آن، هر زمان كه عروس خواست، ملزم كنند. این همان مهری است كه سعدی با صداقت كامل بدان اشاره كرده است:
یا به سازی به رنج و راحت دهر
یا به زندان شوی به علت مهر
پسر را نشاندند پیران ده
كه مهرت بر او نیست مهرش بده
گرچه، حدیث «مهریه» در فرهنگ و جامعه ی ما از بدو تصمیم تشكیل ازدواج تا ختم آن، چه در دوره زندگی و حتی پس از مرگ، داستان مفصل و ادامه داری دارد كه گاه، به چند نسل میكشد.
اما باید قدری منصف و واقع بین بود و نسبت به این معضل اجتماعی، فرهنگی و حقوقی كه ما از آن به عنوان «بحران مهریه در ایران» یاد كردیم، با نگاهی مسئولانه و خردمندانه اندیشید و تأمل كرد: باید گوشه و كناری از این وصلتها و فرهنگ عمومی خانوادهها و جامعه عیب و ایرادی داشته باشد كه تا این اندازه سست و بیپایه و متزلزل است.
دامادها در معیت همسران جویای مهر خود دستبند زده در راهروهای دادگاههای خانواده، خجل و سرگردان و یا در گوشه زندانند و تكاپوی بر باد دادن آبرو و حیثیت خویش برای عسر و حرج خود و عروسان سر در گریبانند برای وصول مبلغ یا مبالغ مهریه خود كه كم یا زیاد وصول گشته یا ناگشته و باز، روز از نو و پریشان حالی از نو...؟!
باید فهمید و فهماند بقاء و دوام زندگی خانوادگی در پیوند دلها میسر است كه آن هم جز با محبت و عشق، امكان به هم پیوستن را ندارد. صلح و صفای خانواده با سنگینی مهریه حاصل نمیشود. بلكه عشق و محبت است كه نگهدار آن است و به قول گاندی «هرگاه كه دلها با هم پیوستند. نادرست است كه به خاطر ملاحظات مالی، ازدواج به تأخیر یا منتفی شود... یگانه مناسبات شریف در ازدواج عشق است و رضایت متقابل... »لكن از این آرمان اخلاقی و انسانی تا پدیدههای متعارف جامعه، از جمله «معضل زندانیان مهریه، بحران مهریه و از هم گسیختگی خانوادهها» فرسنگها فاصله است.
در حال حاضر، نمیتوان رابطه بین پسر و دختر و زوجین و خانوادهها را با موعظه و اندرز و یا صدور بخشنامههای بیضمانت و مشكلزا درمان كرد و از بین برد. پس یا حقوق باید آن را نادیده بگیرد و جوانان را به حال خود بگذارد و یا با ساختن قالبهای ویژه و محدودكننده ی حقوقی، بر این معضلات اجتماعی لجام زند.
ناگفته پیداست كه یا باید شاهد وضعیت تأسف بار حاكم بر نوجوانان و جوانان پسر و دخترمان بود و بر انزوای تدریجی و شكنندگی روز افزون اصالت پایدار و هویت استوار آنها و خانوادهها و ظهور نابهنجاریهای متعدد حاصل از آن چشم بیعنایتی دوخت و یا آن كه، به راهكارهای بهینه و مناسب و چند سویه در این ارتباط توسل جست. عمدهترین سازوكارهای پیشنهادی در این زمینه عبارتند از:
1- لزوم بازنگری، تدقیق عینی و متعارف ساختن قوانین و مقررات مربوط به حقوق خانواده و مهریه و به روز كردن آنها.
2- ایجاد صندوق حمایت مالی دولت از مهریه بانوان (صندوق یا بیمه مهریه) نسبت به زوجهای فاقد درآمد یا ناتوان در پرداخت مهریه همسرشان و یا نسبت به عدم امكان دریافت مهریه از سوی زنان به جهت متواری بودن مرد محكوم علیه یا فاقد مال...
3- فرهنگسازی عمومی: اقدام به توسعه ی كمی و كیفی «فرهنگ حقوق شهروندی و خانوادگی» از طریق آموزش همگانی خانوادهها و زوجین و ترویج علمی، اخلاقی و فرهنگی «ازدواج شایسته» در آنها توسط رسانههای جمعی و گروهی (با استفاده از كارشناسان و متخصصان حقوقی، روانشناسی، جامعهشناسی و...)
4- ترویج و توسعه ی طرحهای ملی«شناسایی و پاسداشت خانوادههای شایسته» در رسانهها و محافل علمی، دانشگاهی و اجتماعی
5- ایجاد تسهیلات ویژه ی مالی، حقوقی و فرهنگی متعدد در بین خانوادهها و جوانان در جهت نكوداشت كانون گرم خانوادگی و حصول به تفاهم تجانس روزافزون فیمابین.
6- تشویق و تحریض خانوادهها به جلب مساعدت مالی و حقوقی از زوجین جوان و حمایت از حقوق مالی زنان در هنگام عقد و فراهم ساختن امنیت روانی برای آنها با تخصیص یا پذیرش نسبی یا كلی حقوق مزبور تا حصول تدریجی زوج به توانمندی مالی (ضمانت فرد یا افراد ثالث در پرداخت مهریه و درج آن در سند نكاحیه.)
7- انتخاب و تعیین درست میزان مهریه در بین خانوادهها براساس شاخصهای واقعی و عینی زوجین (توانایی مالی مرد- وضعیت شغلی و اجتماعی وی و...)
8- ایجاد «بانك اطلاعات اموال» و به روز رسانی مستمر آن به منظور تضمین آتی نیل به حقوق زنان و پیشگیری از نقل و انتقال غیرقانونی اموال زوج (با قصد فرار از دین)