تبیان، دستیار زندگی

بربط ساز ایرانی که از قدیمیترین اعصار نواختن آن در ایران رواج داشته، سر منشا گیتار است

هنری جرج مایر مستشرق و موسیقی شناس معروف انگلیسی می‌گوید: باربی توس همان عود قدیم ایران، یعنی بربط می‌باشد و آن را به این سبب بربط نام نهادند که کاسه‌اش به شکل سینه (بر) مرغابی (بط) است

در قرن ۱۱ میلادی به واسطه تصرف اعراب بر خاک اسپانیا العود به اروپای جنوبی برده شد. عود شاید مهمترین ساز موسیقی است که شرق به غرب داده است. العود که در زبان انگلیسی با حفظ حرف تعریف اول کلمه لوت خوانده شد انواع بسیاری از آن مشتق گردید.

اینگرید ذهبی در مقاله‌ای تحت عنوان پیدایش گیتار می‌نویسد: در سال ۱۴۹۲ هنگامی‌که اعراب و یهودی‌ها مجبور به ترک خاک اسپانیا شدند، نواختن گیتار یا عود در اسپانیا و مخصوصاً در جنوب این کشور چنان رواج یافت که مردم آن را به چشم ساز محلی خود می‌نگریستند. البته در اندازه گیتار تغییراتی داده شد، آن را کمی کوچکتر کردند و روی آن تزئیناتی نیز نقش کردند و آنگاه آنرا ویولا نام نهادند.

از ماخذ دیگری که برای گیتار آورده شده موریس جی سامرفیلد در کتاب گیتار کلاسیک از ۱۸۰۰ تا امروز چهارتار ایرانی را منشا اصلی گیتار ذکر کرده‌اند و همچنین هنری جرج فایر در مقاله‌ای می‌گوید شیخ حیدرکه در سال ۸۹۸ هجری وفات یافت و یکی از مؤسسین سلسله صفوی است، چهارتار را اختراع کرد.

همچنین در دائره‌المعارف آمریکا چاپ ۵ – ۱۹۷۴ آورده شده: گیتار، سازی است که در قرن ۱۲ میلادی توسط اعراب از ایران به اسپانیا برده شده است. مراجع گوناگون دیگر نیز همه حاکی از این است که گیتار سازی است با اصالت و ریشه ایرانی.

گیتار از جمله سازهایی است که امروزه به طور وسیعی در انواع موسیقی – از کلاسیک گرفته تا جز و راک – به کار می‌رود. انواع این ساز، با طنین صداهای منحصر به خود، طیف وسیعی از علاقمندان سبک‌های موسیقی را ارضا می‌نماید که این موضوع گیتار را پر طرفدارترین ساز معاصر نموده است.

کسانی که برای اولین بار تصمیم به خرید یک گیتار دارند همواره با این سؤال روبرو هستند که چه نوع گیتاری انتخاب کنند. بنا بر این اگر تصمیم دارید برای اولین بار، گیتار را به عنوان یکی از سازهای خود انتخاب کنید بسیار مهم است که در وهله اول بدانید علاقمند به فراگیری چه سبکی از نوازندگی هستید و باید چه نوع سازی انتخاب کنید. این آگاهی شما را در فراگیری موسیقی علاقمندتر و هدفمندتر می‌سازد.

انواع گیتار

Classic guitar:

گیتار کلاسیک که با اسامی(Nylon string acoustic guitar) نیز شناخته می‌شود از معروفترین و مرسوم‌ترین نوع گیتار در ایران است.

ساختار گیتار کلاسیک از ۳ سیم نایلونی و ۳ سیم ابریشمی که با سیم پیچ فلزی پیچیده شده است تشکیل گردیده است. به همین دلیل طنین صدای آن نسبت به انواع دیگر نرم تر و لطیف تر بوده و به خاطر نوع سیمهای آن نوازندگی با آن و انگشت گذاری روی فرتها، نسبتاً راحت‌تر است.

هر چند دسته گیتار کلاسیک از انواع دیگر پهن‌تر است و تکنیک‌هایی مثل باره گرفتن روی دسته آن نیاز به تمرین بیشتری دارد.

Cutaway guitar:

طنین صدای این ساز (بسته به جنس بدنه و سیم‌ها) مناسب برای موسیقی کلاسیک، فلامنکو و بعضاً موسیقی پاپ است. بنابر این اگر علاقمند به نوازندگی به سبک کلاسیک یا فلامنکو هستید یا تصمیم دارید برای اولین بار گیتار یاد بگیرید، این نوع گیتار برای شما مناسب‌تر است.

جنس صدای گیتار فلامنکو خشن تر و تیز تر است در حالیکه صدای گیتار کلاسیک آرام، شفاف و لطیف تر است. تفاوت صدای این دو گیتار (با وجود ظاهر و ساختار یکسان) در جنس چوب و سیم به کار رفته است. بدنه گیتار فلامنکو معمولاً از چوب اقاقیای کانادایی و رویه آنها از چوب صنوبر است که باعث ایجاد صدایی کاملاً خشک و منحصر به فلامنکو می‌شود.

در نوعی از گیتارها موسوم به Cutaway بدنه دارای انحنائی در یک طرف است که به نوازنده اجازه می دهد تا از فرت‌های پایین برای اجرای ملودی استفاده نماید. این نوع گیتار کلاسیک در موسیقی پاپ و برخی اجراهای موسیقی جز به کار می رود و معمولاً دارای پیکاپ است.

Acoustic guitar:

 ظاهر گیتار آکوستیک شبیه به گیتار کلاسیک است. سیم‌های این گیتار فلزی است و کاسه صدای آن بزرگتر می‌باشد. به همین دلیل صدای گیتار آکوستیک دارای یک زنگ خاص است و به دلیل همین طنین زنگدار بیشتر در آهنگ‌های بلوز، کانتری، فولک و راک به کار می رود. اما اگر از طرفداران موسیقی بلوز، کانتری یا فولک هستید بهتر است این نوع گیتار را انتخاب کنید.

دسته گیتار آکوستیک نسبت به گیتار کلاسیک باریکتر است و سیم‌ها به یکدیگر نزدیک ترند. لذا تکنیک‌هایی مثل باره گرفتن روی این ساز راحت تر است و حتی بعضاً تکنیک‌هایی روی این ساز قابل اجرا است که با گیتار کلاسیک امکان پذیر نیستند.

مثلاً بعضی از نوازندگان آکوستیک، از انگشت شست دست چپ خود برای گرفتن سیم‌های بالاتر استفاده می کنند. البته اجرای صحیح و شفاف نتها با این ساز قدرت بیشتری لازم دارد. چرا که سیم‌های این ساز فلزی هستند و حتی در سازهای با اکشن پایین، نسبتاً به نیروی بیشتری برای نواختن نت یا بند کردن احتیاج دارند.

جنس این نوع ساز، در انواع مرغوب از جنس Rosewood یا چوب افرا است و دسته آن معمولاً دارای ۱۴ فرت تا لبه بدنه و ۲۰ فرت تا سوراخ صدا است. انواع پیکاپ دار این ساز نیز در بازار وجود دارد

String Acoustic guitar:

گیتار آکوستیک ۱۲ سیم کاملاً شبیه به گیتار آکوستیک است. با این تفاوت که دارای ۱۲ سیم بوده، اما هر ۲ سیم دارای یک کوک می‌باشند و با هم نواخته می‌شوند، لذا حجم صدای تولید شده آن بالاتر از آکوستیک است.

به همین دلیل مناسب اجرای ریتم در موسیقی هستند و از آنها برای نواختن سولو استفاده نمی کنند. نواختن این نوع گیتار نیاز به قدرت زیاد و تمرین فراوان دارد.