تبیان، دستیار زندگی

صد حیف‌ که همراهم نیستی

تصدقت شوم، الهی قربانت بروم، در این مدت كه مبتلای به جدایی از آن نور چشم عزیز و قوت قلبم گردیدم،متذكر شما هستم و صورت زیبایت در آیینه قلبم منقوش است. عزیزم، امیدوارم خداوند شما را به سلامت و خوش در پناه خودش حفظ كند.[حال] من با هر شدتی باشد می‌گذرد؛ ولی به حمدالله تاكنون هرچه پیش آمد،خوش بوده و الان در شهر زیبای بیروت هستم(1).حقیقتا جای شما خالی است، فقط برای تماشای شهر و دریا خیلی منظره خوش دارد. صد حیف كه محبوب عزیزم همراهم نیست كه این منظره عالی به دل بچسبد.

در هر حال، امشب، شب دوم است كه منتظر كشتی هستیم. از قرار معلوم و معروف، یك كشتی فردا حركت می كند، ولی ماها كه قدری دیر رسیدیم، باید منتظر كشتی دیگر باشیم. عجالتا تكلیف معلوم نیست، امید است خداوند به عزت اجداد طاهرینم، كه همه حجاج را موفق كند به اتمام عمل. از این حیث قدری نگران هستم، ولی از حیث مزاج بحمدالله به سلامت. بلكه مزاجم بحمدالله مستقیم‌تر و بهتر است. خیلی سفر خوبی است، جای شما خیلی خیلی خالی است. دلم برای پسرت [سیدمصطفی] قدری تنگ شده است. امید است كه هر دو(2) به سلامت و سعادت در تحت مراقبت آن عزیز و محافظت خدای متعال باشند. اگر به آقا [پدر همسر امام] و خانم‌ها [مادر و مادربزرگ همسر امام] كاغذی نوشتید، سلام مرا برسانید. من از قبل همه نایب‌الزیاره هستم. به خانم شمس آفاق [خواهر همسر امام] سلام برسانید و به توسط ایشان به آقای دكتر [علوی] سلام برسانید. به خاور سلطان و ربابه سلطان سلام برسانید.

صفحه مقابل را به آقای شیخ عبدالحسین بگویید برسانند.

ایام عمر و عزت مستدام. تصدقت. قربانت؛ روح‌الله

پی نوشت:

1ـ برای عزیمت با كشتی به عربستان برای انجام اعمال حج.

2ـ اشاره به آقا مصطفی و فرزند دیگرشان كه در آن زمان، هنوز به دنیا نیامده بود و چند روز پس از نگارش این نامه در زمانی كه امام در سفر حج بودند، متولد شد و او را «علی» نام گذاردند. وی در كودكی بر اثر بیماری درگذشت.



نامه امام خمینی(ره) به همسرشان

نبودن‌تو سخت است

خاتون من ، مهناز خانم گلم سلام

بگو كه خوب هستی و از دوری من زیاد بهانه نمی گیری برای من نبودن تو سخت است ولی چه می شه كرد جنگ جنگ است و زن و بچه هم نمی‌شناسد.دلم اینجا گرفته عینكم رو زدم و همـــان طور با لباس پـرواز و پوتین‌هایی كه چند روز واكس نخورده نشستم تا آفتاب كم كم طلوع كنه باد آن روزی افتادم كه آورده بودمت اینجا ، تو رستوران متل ریسكس نمی‌دونم شاید سالگرد ازدواج یكی از بچه ها بود.خیلی فرصت كم می كنم به خونه سر بزنم ، حتی فرصت دوش گرفتن رو هم ندارم. دوش كه پیشكش پوتینهایم را هم دو سه روز یكبار هم وقت نمی كنم از پایم خارج كنم. شده ام شبیه آن درویشی كه هر وقت می رفتیم چهارراه زند آنجا نشسته بود.

بچه های گردان یك شب وقتی من و علی داشت كم كم خوابمون می برد دست و پایمان را گرفتند و انداختند توی حمام آب را هم رویمان بازكردند. اولش كلی بد و بیراه حواله شان كردیم اما بعد فكر كردیم خدا پدر و مادرشان را بیامرزد چون پوتینهایمان را كه در آوردیم دیدیم لای انگشتهایمان كپك زده است.مهناز مواظب خودت باش این حرفها را نزدم كه ناراحت بشی بالاخره جنگ است و وضعیت مملكت غیر عادی. نمی شود توقع داشت چون یك سال است ازدواج كردیم و یا چون ما همدیگر را خیلی دوست داریم جنگ و مردم و كشور را رها كرد و آمد نشست توی خانه. از جیب این مردم برای درس خواندن امثال من خرج شده است پیش از جنگ زندگی راحتی داشتیم و به قدر خودمان خوشی كردیم و خوش بخت بودیم به قول بعضی از بچه های گردان خوب خوردیم و خوابیدیم الان زمان جبران است اگر ما جلوی این پست فطرتها نایستیم چه بر سر زن و بچه و خاكمان می آید. بگذریم .

درباره خودم هم شاید باورت نشه اما تا بحال هر ماموریتی انجام دادم سر زن و بچه های مردم بمب نریختم اگر كسی را هم دیدم دوری زدم تا وقتی آدمی نبوده ادامه دادم.لابد خیلی تعجب كردی كه توی همین مدت كوتاه چطور شوهر ساكت و كم حرفت به یك آدم پر حرف تبدیل شده خودم هم نمی دانم به همه سلام برسان به خانه ما زیاد سر بزن مادرم تورا كه می بیند انگار من را دیده.دوستت دارم خیلی زیاد.مواظب خودت باش.

نامه شهید عباس دوران به همسرش - مهر ماه 1359

عرض می‌شود، بحمدالله تعالی مصطفی با سلامت وارد شد و حال من و ایشان خوب است. و به هیچ وجچه شماها نگران ما نباشید. و هر چه زودتر از حالات خودتان هر یك به خط خود جداگانه مرا مطلع كنید هوای اینجا ملایم و خوب است. امید است به خواست خداوند تعالی شماها هم خوب و سلامت باشید. از سلامت همه بستگان مطلعم نمایید و به همه آنها سلام برسانید. از سلامت حضرت آقای پسندیده و آقای هندی و همشیره مطلعم نمایید و سلام به همه برسانید.واسلام علیكم و رحمه‌الله و بركاته
روح‌الله الموسوی الخمینی
*زمان: 4 فروردین 20.1344 ذی‌القعده 1384

خدمت مخدره محترمه والده مصطفی - ابقاها الله و صبرها - سلام می‌رساند. انشاء‌الله تعالی شماها به سلامت و سعادت به سر برید. اینجانب بحمدالله تعالی سالم هستم. هیچ نگرانی نداشته باشید. خداوند تعالی آنچه مقدر فرموده است صلاح است و واقع خواهد شد. عسی آن تكرهوا شیئا و هو خیرلكم. مصطفی هم بحمدالله سلامت است، جای هیچ نگرانی نیست. فقط از اینكه از شماها بی‌اطلاعم قدری نگران هستم همه را به خدای تبارك و تعالی می‌سپارم. تمام بچه‌ها و متعلقین آنها را سلام می‌رسانم. اگر این كاغذ رسید، جواب زودتر بنویسید و بفرستید خدمت حضرت حجت‌الاسلام حاج آقا فضل‌الله خوانساری، شاید ایشان بتوانند به وسیله‌ای بفرستند. اگر جواب نوشتید تمام بچه‌ها به خط خودشان یكی، دو كلمه بنویسند. به متعلقه مصطفی سلام برسانید. ایشان هم دو كلمه بنویسند به حضرتین آقایان اخوان سلام برسانید.
روح‌الله الموسوی الخمینی

بسمه تعالی
مخدره محترمه عزیزه
مرقوم اولش ما وقتی عازم كربلا بودم رسید. مرقوم دوم امروز واصل شد. دیشب از كربلا مراجعت نمودیم. من و مصطفی رفتیم صغری 13 مریض بود. دیگران نیامدند. حالا خوب شده است لكن بسیار ضعف دارد. دیگران هم بحمدالله سلامت هستیم.
شما كه رفتیدی هوا گرم شد، یك شب هم پایین آمدم ولی عجالتا بد نیست و راحت هستیم. مصطفی برای اول ماه آمدند و حالشان خوب است قبل از نامه شما ، نامه‌ای از فریده جان آمد و جواب دادم، انشاء‌الله رسیده است از قبل شماها همگی در كربلا و نجف زیارت می‌كنم و به همه دعا می‌كنم. خداوند تعالی همه را سالم و سعید قرار دهد. مصطفی شب‌ها مرتبا اینجاست و روزها گاهی حسین می‌آید، امروز حسین و مریم آمدند دیشب هم همگی اینجا بودند، چون از كربلا آمده بودیم. جای شما خالی است.
اقلیما پس از سلام می‌گوید شما زودتر بیایید كه خیلی نبودن شما به ما اثر می‌گذارد و می‌گوید شما مبلغ یكصد تومان از احمد بگیرید و بدهید دخترم شما مطلب اقلیما را عمل كنید یعنی هر دو مطلب را . اقلیم می‌گوید: «امانتی‌ها را كه به وسیله پسر آقا حاج شیخ عبدالعلی فرستادم، دخترم نوشته نرسیده است. شما تحقیق كنید كه رسیده است یا گم شده»
به بچه‌ها سلام برسانید. به احمد و محترمه ایشان هم. احمد نوشته بود: «بچه بی‌نهایت بدگل است» شما هم نوشته بودید شبیه احمد است جای دوری نرفته (لكن در نامه دوم بود كه به فامیل مادر رفته است؛ موجب خوشوقتی است. از سلامت خودتان و سایرین مسرورم كنید. واسلام علیكم.
پدر بچه‌ها
*زمان: 13 شهریور 25.

بسمه تعالی
خانم محترمه معظمه، مرقوم سوم شما واصل شد در جواب دو مرقوم چند روز قبل مصدع شدم، اینك جواب سوم: اولا كلمه‌ای كه راجع به فریده نوشته بودید كه برای مختصر گرفتگی روحی صلاح دیدند او را به مشهد ببرم، اینجانب را مضطرب كرد. علاوه بر اینكه با نوشتن كاغذ از تهران و همراه بودن فریده، یك كلمه او ننوشته؛ علاوه اسمی از فرشته نبود و به نظر آمد كه فرشته همراه نیست اینها مرا مشوش كرده فوری از سلامت او یا اگر دلتنگی خانوادگی دارند، مطلعم كنید. امید است دومی باشد كه سهل است. ثانیا از عمل مینو خانم به طور اجمال نوشته‌اید؛ نمی‌دانم چه عملی بوده، انشا‌ءالله تعالی با سلامت گذشته است. ثالثا هیچ وقت به طور سربسته و اجمال چیزی ننویسید كه موجب اضطراب ما شود. رابعا سفر مشهد انشاء‌الله به خیر بوده و زیارت شما قبول. مصطفی برای اول رجب آمدند كربلا كاغذ هم این چند روز به شما نوشته‌اند. ماها همه بحمدالله تعالی سلامت هستیم فقط صغری ضعف زیاد دارد و رو به بهبودی است. اقلیما و مشهدی حسین سلام دارند. به عموم بستگان خصوصا دخترها سلام برسانید. از خارخازنجون هم مطلعم كنید. از شما امید دعا دارم. هوای اینجا رو به خوبی است، شب‌ها تقریبا خوب است. سلام بر همه شماها
*زمان: 6 مهمر

خانم محترمه!
مرقوم شریف از مشهد مقدس واصل شد. از سلامت شما و خانم‌های دیگر مسرور شدم. لابد تاكنون به قم آمده‌اید. مرقوم شده بود از من كاغذ ندارید. تمام مرقومات شما را جواب داده‌ام به وسیله آقای اعرابی، و به پست داده‌ام. انشاء‌الله تعالی تا رسیدن این كاغذ كارهای برگشتن تمام شده است. از سلامت خودتان مطلعم كنید. به همه دخترها سلام برسانید. برای همه شماها در زیارت كربلا و نجف زیارت می‌ كنم و به همه دعا می‌كنم. ماها بحمدالله تعالی سلامت هستیم. مصطفی شب‌ها و حسین ناهارها اینجاست، و گاهی مریم جمعه هم، همگی واسلام علیكم

خانم محترمه عزیزه‌ام
تاكنون چند كاغذ فرستاده‌ام، نمی‌دانم رسیده است یا نه از شما به وسیله فریده اطلاع پیدا كردم. مرقوم مشهد واصل شد از تهران اطلاعی ندارم امید است همیشه خوش و خرم و مشغول دیدار خویشاوندان باشید، اگر چه ما را فراموش نمایید. وعده مراجعت نزدیك است و ما هم از نبودن شما خسته شدیم. حال همه بحمدالله تعالی خوب استف فقط حسین قریب 10 روز پیش از این مبتلا به آپاندیش شد و در مستشفی نجف عمل شد و حالش خوب است و بخیه‌ها را كشیده‌اند. بقیه هم سالم هستند من كسالت‌ های جزئی گاهی پیدا كردم و خوب شدم.
خدمت همه مخدرات خصوصا خانم سلام می‌رساند. خدمت حضرت حجت‌الاسلام والمسلمین آقای ثقفی و جناب آثای حاج حسن سلام می رسانم. والسلام علیكم

بسمه تعالی
خانم محترمه!
مرقوم مورخ 12 شعبان و مرقوم مورخ 28 شعبان با هم واصل شد. از سلامت شما و دیگران خوشوقت شدم. مدتی بود هیچ اطلاعی از شماها نداشتم تا كاغذ فریده كه چند روز پیش رسید امروز نیز مرقوم شما و صدیقه و فهمیه و احمد هم واصل شد. ماها بحمدالله تعالی سلامت هستیم. حسین هم حالش خوب شد و از بیمارستان بیرون آمد. از آشتی آقا و خانم خوشوقت شدم. واقعا مژده خوبی بود. به هر دو سلام برسانید و تبریك از قبل من بگویید. ما عجالتا در انتظار شما به سر می‌بریم. از قراری كه آقای سید علی خلخالی گفته‌اند بهتر آن است كه با هواپیمای روز شنبه كه می‌رود كویت و از آنجا به بغداد می‌آید و معطلی ندارد بیاید. هواپیماهای دیگر معطلی دارد و صحیح نیست شما در كویت یا شام و بیروت بی‌جهت معطل شوید. من این نامه را به تهران می‌فرستم به حسب قاعده تا رسید آن شما تهران هستید راجع به مطلبی كه مربوط به آقای پنسدیده است شاید به ایشان بنویسم. واسلام علیك
پدر اولاد شما

بسمه تعالی
خانم محترمه
مرقوم شما پس از مدت‌ها انتظار واصل شد. مثل اینكه شما از نجف كه حارج شدید دیگر از فكر ماها بیرون رفتید و خیال نكردید از دیر آمدن كاغذ، ما نگران می‌شویم. در هر حال انشاء‌الله تعالی خوش و سالم باشید. ماها بحمدالله تعالی سلامت هستیم و می‌گذرانیم، به همان نحو كه دیدید، هوای اینجا مختلف است ولی روی هم رفته خوب است. از سلامت خودتان ولو به دو كلمه ما را در هفته یا لااقل در هر دو هفته مطلع كنید. اینجا تازه‌ای نیست، همان مسایل است كه موجب نگرانی است و باز معلوم نیست چه شود. انشاء الله خداوند اصلاح كند.
به همه اقوام و بستگان سلام برسانید، خصوصا صدیقه و فاطی خانم. حسن را می‌بوسم. شما بدانید كه اگر از وقت رجوع بگذرد معلوم نیست ما بتوانیم تقاضا كنیم و آنها بدهند. حتما تعجیل كنید كه وقت نیست ما بتوانیم تقاضا كنیم و آنها بدهند. حتما تعجیل كنید كه وقت نگذرد. به حرف هیچ كس گوش ندهید والا در ایران ماندنی خواهند شد.
21 ج 2 94 - خودم
اقلیم به شما و فریده سلام می‌رساند. از وقتی شما رفتید حالش خوب است
*زمان: 4 مرداد

بسمه تعالی
خانم عزیز
من الان تنها نشسته‌ام و به برادرم كه در این آخر عمر موفق نشدم او را ببینم فكر می‌كنم. مرقوم شما واصل شد. از حال آن مرحوم نوشته بودید. فوری كاغذی نوشتم به وسیله احمد؛ ولی تقدیر آن بود كه حتی كاغذ را نبیند. تقدیر آن است كه من به ملاقات عزیزانم نایل نشوم. از امشب مجلس ختم ر مسجد شیخ منعقد است. مقدر بود كه من به مجلس عزای برادرم بروم؛ زنده باشم و تحمل مصیبت كنم.
تلگرافی به حضرت آقا كردم و تسلیت به فامیل گفتم. آدرس دیگران را نمی‌دانستم شما از قبل من به همه خصوصا خانواده محترم او و فرزندان عزیزش پس از سلام تسلیت بگویید. مصطفی بحمدالله سلامت و غالبا شام و ناهار اینجاست. از سلامت خودتان مطلعم كنید و به همه دخترها و احمد و خانمش سلام برسانید و از قول من تسلیت بدهید. من با حال بسیار افسرده این نامه را نوشتم. از خداوند تعالی سلامت همه شماها را خواهانم.
والسلام علیكم.