تبیان، دستیار زندگی

زبان زَرگَری یکی از انواع زبان‌های ساختگی است که در زبان فارسی رایج است. زبان مخصوصی که بین اصناف بازار رایج بوده‌است. منظور از زبان ساختگی زبانی است که بین گروهی از اهالی یک زبان (لهجه یا گویش) بوجود می‌آید و وسیله‌ای است برای ارتباط افراد آن گروه در موقعیتها و محیطهای خاص. اساس ساختن آن همان زبانی است که مردم یک آبادی یا یک شهر با آن صحبت می‌کنند ولی کلمات را طوری دستکاری می‌کنند که غیر از خود آن گروه آن را نمی‌فهمند. این نوع زبانها بین اصناف و پیشه‌وران و گاهی اقلیتهای ایران مانند یهودیان یا گروههای کوچکی مثل کولی‌ها رواج دارد. قدمت زبانهای ساختگی در ایران حداقل به نخستین سند موجود که در سال ۳۷۲ قمری نوشته شده‌است برمی‌گردد. در لغت نامه دهخدا از این زبان‌ها به عنوان لوتر یا لوترا نیز نام برده شده‌است. زبان مرغی، زبان سیدی، زبان لامی، زبان گنجشکی و مانند آن نیز از همین خانواده‌اند.

در این زبان پس از هر یک از حروف کلمات، حرف ز می‌آورند؛ چنانکه جمله «من می‌آیم» را چنین می‌گویند: «مزن میزی‌آزایزم». این زبان در دروز و احساء و دمشق نیز رواج دارد و زقزقة و لسان‌العصافیر نامیده می‌شود. زبانی است غیر معمول که دو کس با هم قرار دهند و چون با یکدیگر سخن گویند دیگران نفهـمند. در این زبان عادت بر آن است که حرفی مخصوص را در همه کلمات تبدیل به حرف دیگر (مخصوصأ «ز») کنند.

دکتر هاینریش بروگش در سفرنامه جامع و انتقادی خود که در سالهای ۱۸۵۹-۱۸۶۰ میلادی درباره اوضاع اجتماعی-سیاسی ایران در زمان ناصرالدین شاه قاجار تألیف نموده‌است، راجع به زبان زرگری چنین توضیح می‌دهد:

• 
  
  در کوشک موقعیت خوبی را که آرزو می‌کردم نصیبم شد و آن آشنائی با مردی از طایفه زرگرها بود که قبلأ از اروپائیان مقیم تهران در وصف آنها داستان‌های باور نکردنی بسیار شنیده بودم. بارها برای من تعریف کرده بودند که زرگرها به اصل و نصب خود که گویا از نواده گان اسکندر گجستک هستند افتخار می‌کنند و زبان آنها گرچه فارسی است ولی بسیاری از اصطلاحات یونانی را مخصوصأ در شمارش اعداد حفظ نموده‌اند. من نه تنها چنین ادعای سستی را به هیچ وجه و در هیچ یک از موارد، مستند و قابل اعتماد نیافتم بلکه پی بردم که در این زبان با تلاشی نافرجام سعی می‌شود زبان فارسی را به طرز خودسرانه‌ای دولا پهنا ادا کند. مرد زرگر را که در کوشک ملاقات کردیم از اهالی و متولد همدان بود.
  
  

کلمات فارسی زیر نمونه‌ای از بیانات آن مرد با لهجه خودش است:

فارسی ----------- لهجه زرگری

یک ------------------ یزه کیزه

دو ------------------ دوزو تازه

سه ----------------- سه زه تازه

بیست --------------- بیزیستازه

صد ------------------ صزد تازه

هزار ------------------ هزارتازه

د ِه ----------------------- د ِزه

بزرگ ------------------ بزرگه زه

البته واژه‌های بالا با توجه به قاعده زبان زرگری است چندان دقیق نیست.

قاعده

زبان زرگری در حقیقت یک زبان نیست. بلکه اعمال کدگذاری روی آواهای واژگان است. با این تفسیر بسیاری زبان‌ها را می‌توان بصورت زرگری بیان کرد اگرچه این قاعده تاکنون تنها روی زبان فارسی انجام شده‌است. برای بیان یک واژه در زبان زرگری واژه به سیلاب‌های تشکلیل دهنده آن تقسیم می‌شود. هر سیلاب زبان فارسی شامل با یک صامت (حرف بی صدا) و یک مصوت (حرف صدادار) شروع می‌شود. در زبان زرگری هر سیلاب دوبار ادا می‌شود با این تفاوت که در سیلاب دوم حرف ز جایگزین صامت اول می‌شود و بقیه سیلاب به به همان صورت تلفظ می‌شود.

به مثال‌های زیر توجه کنید:

پل = پ + ُ + ل = صامت + مصوت + صامت = پُزُل pozol

بابا = با + با = بازا + بازا = بازابازا baazaabaazaa

تو = توزو! tozo

من = مزن mazan (در این مثال حرف ” ن ” جزء سیلاب اول است و “ز” نمی‌گیرد. همونطور تلفظ می‌شود)

او = اوزو oozoo

دب (مثل دب اکبر) = دزب dozob

خر = خزر khazar

شما = ش + ما = شز مازا shozo mazaa

چرا = چٍ + را = چز رازا chezeraazaa

تنی = ت + نی = تز نیزی taza nizi

کیو (به معنی ”چه کسی را”) = کی + یو = کیزی یوزو kizi yozo

بیا = بی + یا = بیزی یازا bizi yaza

چطوری = چ + طو + ر ی = چزطوزو ریزی cheze tozo rizi

مثال = م + ثال = مزثازال meze saazaal

می‌تونی = می‌+ تو + نی = میزی توزو نیزی mizi toozoo nizi

کتاب = ک + تاب = کزتازاب keze taazaab (در این مثال حرف ” ب ” جزء سیلاب دوم است و “ز” نمی‌گیرد. همونطور تلفظ می‌شود)

ویکی‌پدیا = وی + کی + پ + دی + یا = ویزی کیزی پیزی دیزی یازا wizi kizi pizi dizi yaazaa

موبایل = مو + بایل = موزو بازایل mozobaazaail

مبل = موزبل mozobl

بازار = با + زار = بازا زازار baazaa zaazaar

اصول کلی ساخت سیلاب دوم به شکل زیر است. حرف Z نشان دهنده همخوان ز است.

اموزش زبان زرگری

برای هر سیلاب و هر حرف ” ز ” اضافه کنید. اون هم با رعایت چند قانون ساده. مثلاً برای گفتن کلمه ای مثل ” تو ” شما باید بدونید که یک بخش (سیلاب) داره. و جزء واژه های 2 حرفیه. نحوه ی تغییر واژه های 2 حرفی به زرگری:
تو = توزو ! tozo
مثال دیگه:
من = مزن mazan
یک مثال دیگه:
او = اوزو oozoo
باز هم مثال:
دب (مثل دب اکبر)= دزب dozob
باز هم:
خر = خزر khazar
پس معلوم شد که کلمه های 2 حرفی را به چه سادگی میشه تبدیل به زبان زرگری کرد. حرفهای صدادار ” ز ” میگیرن و حروف ساکن نه! روش کار اینه:
حرف اول + ز + حرف دوم
حالا میرسیم به 3 حرفی ها. اونا هم ساده هستن. از این 3 حرفی ها به بعد میشه گفت که کلمات طولانی هم همین قواعد ساده را دنبال میکنن. پس باید رابطه ی توضیح پایینم را به همه ی کلماتی که در ذهنتون میاد، یکسان تلقی کنید. روش کار هم ساده است. به بخش ها (سیلاب های) هر کلمه دقت کنید و مثل همون سیلابی با ” ز ” و همون طور صدای یکسان بسازید. حالا متوجه میشید :
شما = ش + ما زرگریش میشه: شز مازا shozomazaa
یادتون باشه گفتم همونطور باید سیلاب بسازید. یعنی وقتی میگید ” شما shomaa ” پس لطفن با هوش باشید و نگید "شوزومزا shoozoomeza” یا چیزی مثل این و در حقیقت اشتباه. پس همون که گفتم: شزمازا shozomaazaa
(تذکر مهم: راستی از علایم کسره، فتحه و ضمه استفاده نکردم چون فونت های خوانایی نداشتم. به همین سبب از فینگیلیش نویسی بهره بردم. و یادتون باشه من برای تلفظ صدای ” فتحه ” در انگلیسی یک A میزارم و برای حرف ” آ ” دو تا AA میزارم. پس در خوندن تلفظ ها دچار اشکال نشید. همینطور برای ” ضمه ” یک O میزارم و برای ” و ” که صدای "او” میده دو تا OO)
یک مثال دیگه:
چرا = چ + را زرگریش میشه: چز رازا chezeraazaa
مثال تازه:
تنی = ت + نی زرگری: تز نیزی tazanizi
حالا یک کلمه ی 3 حرفی کمی سخت:
کیو (منظورم همون ” چه کسی را ” هستش) = کی + یو که میشه کیزی یوزو kiziyozo
مثال دیگه:
بیا = بی + یا زرگری: بیزی یازا biziyaza
حالا تمرین کلمات بیشتر از 3 حرف:
چطوری = چ + طو + ر ی زرگری: چزطوزو ریزی chezetozo rizi
دیدید چه راحت بود. بازم مثال:
مثال = م + ثا ل زرگری: مزثازال mezesaazaal
حالا دو مثال پشت هم با یک یادآوری که بعدش میگم:
میتونی = می + تو + نی زرگری: میزی توزو نیزی mizitoozoo nizi
کتاب = ک + تا ب زرگری: کزتازاب kezetaazaab
(حرف ” ب ” ساکن است و "ز” نمیگیره. همونطور تلفظ میشه)
یاد آوری: ببینید باید یادتون باشه که حروف را با همون صدایی که میگید تبدیل به زرگری کنید. در مثال بالا وقتی میخواهید یک واژه ای مثل ” کتاب” را به زرگری بیان کنید لطفن مثل همیشه که میگید ketaab همونطور هم به زرگری بگید keze taazaab. پس نباید صداهای اشتباه تولید کنید و بگید kaze taazaab!!! یا با کسره و ضمه های زاید به اشتباه بگید: keze tozaab!!! به همان راحتی که به فارسی میگید کتاب باید به زرگری هم بیان کنید.
حالا چند تا مثال پشت هم:
کی = کی + ی زرگری: کیزی kizi
میگه = می + گه زرگری: میزی گزه mizigezeh
زندون = زن + دو + ن زرگری: ززن دوزون zezendoozoon
بده = ب + ده زرگری: بز دزه bazadeze
کیزی میزی گزه ززن دوزون بز دزه!؟
چند تا مثال دیگه و پشت هم:
هرگز = ه + ر+ گ + ز زرگری: هزر گزز hazargezez
از = ا ز زرگری: ازز azaz
مرگ = م + رگ زرگری: مزرگ mazarg
نهراسیدم = ن + ه + را + سی + د م زرگری: نز هز رازا سیزی دزم
naza haza raazaa sizi dazamهزر گزز ازز مزرگ نزهزرازاسیزیدزم
باز هم:
میای بریم سینما؟ زرگری: میزی یازای بز ریزیم سیزی نزمازا miziyaazaay bezerizimsizinazamaazaa
چرا حرف نمیزنی؟ زرگری: چزرازا حزرف نزمیزی ززنیزی؟ chezeraazaa hazarf nezemizizazanizi
شماره ی کارت ملی زرگری: شزمازاره زه یزه کازارتزه مزللیزی shozomaazaarezeyeze mezellizi

سلام