تبیان، دستیار زندگی

یکی از مسائل عمده در امر درمان بیماران روانی ، عصبی در جامعه ما آنست که بسیاری از بیماران پس از بهبودی نسبی مجدداٌ به حالت اول برمی گردند .

بخشی از مسائل تاثیر گذار  در این فرایند به سطوح فرهنگی و عوامل اجتماعی و برخی دیگر در بعد تخصصی به روند فکری مسلط بر درمانهای روانشناسی و روانپزشکی کشور مربوط می شود .

عقیده عامه  مردم نسبت به بیماریهای روانی و برخورد عمومی با بیماران از زمان جنگ جهانی دوم بطور قابل ملاحظه ای تغییر یافته است .به طوری که در حال حاضر برای اکثر مردم کشورهای پیشرفته و درحال توسعه  مشکل بیماریهای روانی مانند سایر مشکلات پزشکی کاملاٌ جنبه طبی دارد و بیمار روانی بعنوان فردی بیمار شناخته می شود و برای بیمارانی که اختلال روانی آنان شدید بوده نیاز به بستری شدن دارند ، بخشهای روانی در بیمارستانهای عمومی یا تخصصی به طور روز افزون در حال افزایش است و بیماران روانی بخوبی توسط اجتماع تحمل می شوند .

ولی در کشورهای درحال توسعه و عقب نگهداشته شده این طرز تفکر در مورد بیماران روانی هنوز عمومیت کامل نیافته و در این جوامع گاه به افرادی برمی خوریم که به بیمار روانی همانند فرد بیمار نمی نگرند و اورا بخوبی تحمل نمی کنند و این خود از مسائلی است که بر مشکلات درمان در این جوامع می افزاید .

به علت پایین بودن سطوح آگاهی مردم در خصوص بیماریهای روانی ، عصبی ( در عصر تکنولوژی ) غالباٌ از مراجعه به روانپزشک / روانشناس اکراه دارند در حالی که همینها با کمال میل وبدون اندک تردید به یک چشم پزشک یا دندانپزشک یا هر پزشک متخصص دیگری رجوع می کنند.این طرز تفکر غلط موجب شده است که بسیاری از ناراحتیهای خفیف روانی سرانجام به اختلال کامل روانی تبدیل شود.

در مواردی بسیاری از افراد بیمار بعد از آنکه به فالگیر ،کف بین ، همسایه،داروفروش وسایر اشخاص بی صلاحیت مراجعه کرده واظهار چاره جویی کرده اند،به سراغ روانشناس یا روانپزشک می روند. چه بسا که در این مدت ناراحتی آنها شدت می یابد.

مردم بستگانشان را که دچار ناراحتیهای روانی هستند از دیگران پنهان میکنند وهنگامی که رازشان فاش شود خود را در انظارخوار وخفیف می پندارند. درصورتی که بیمار روانی بودن ننگی بیش ازبیمار جسمی بودن ندارد وچنان که ما کسی را برای اینکه دچار میکروبهای مولد بیماری شده سرزنش نمی کنیم نمی توانیم کسی را به دلیل تسلیم در مقابل عوامل وفشارهایی که سازش روانی وی را مشکل یا ناممکن ساخته ملامت کنیم .

جا نیفتادن علم روانشناسی وروانپزشکی علمی در بین مردم وپایین بودن آگاهی افراد جامعه دراین زمینه است. عده زیادی از افراد بیمار نگرانیها وناراحتیهای روحی وروانی خود را ناراحتی اعصاب تلقی می کنند ،وبه همین خاطر اکثرا برای درمان نگرانیهای روحی وبیماریهای خفیف روانی به جای مراجعه به روانپزشک وروانشناس به علت همین طرزتلقی غلط به همکاران نورولوژیست (متخصص مغز واعصاب)مراجعه می کنند

درزمینه تخصصی مسئله درمان به روند فکری مسلط بر روانشناسی وروانپزشکی حاکم بر جامعه مربوط است،چون دیدگاه روانشناسی درجامعه ایران یک دیدگاه فرد گرایانه است وگرایش به جهان غرب دارد. به همین جهت بیشتر درمانها ،درمانهای فردی است.از آنجایی که سلامت جسم وروان از سلامت اجتماع تفکیک ناپذیر است ،در بسیاری از روندهای درمانی به این بعد مهم پرداخته نمی شود .متاسفانه بسیاری از بیماران ، تحت درمان علامتی قرار می گیرندوتسکین نسبی می یابند.
از سوی دیگر چون جامعه دارای مشکلات فراگیر وگسترده است .وقتی فرد دچار مشکل ودارای شخصیت مستعد قبلی با این مسائلی که حتی انسانهای سالم هم از پس آن برنمی آیندمواجه می شود مجددا به حالت اولیه بر می گردد.

بیمارستانهای روانی وآسایشگاههای کنونی برای پذیرش ودرمان سیل عظیم بیماران روانی آمادگی لازم را ندارند ،واین موسسات نیز معمولا بیماران را در محیط واوضاع واحوالی که از زندگی واقعی بر کنار ومتفاوت است ،قرار می دهند .از این روبیمار وضع خود را با وضع جامعه یکسان نمی بینداحساس تنهایی وواماندگی می کند.مسلما چنین احساسی برای کسی که به علت ناهماهنگی خود با جامعه بیمار شده است زیان بخش است .

در صورتی که بیمارستانها وآسایشگاهای روانی باید به صورت جامعه ای کوچک وسازنده درآیندکه ازهر حیث به جامعه بزرگ شبیه باشندوبیماران را از همه مجالهای اجتماعی بهره ور نمایند .ولی متاسفانه اکثر مراکز مربوط به نگهداری وبستری بیماران روانی جای مناسب ومفیدی برای بیماران روانی نبوده ونیست.چرا که برخی از محیطها ازحداقل امکانات رفاهی ودرمانی برخوردار است ،وبیماران نه تنها بهبود نمی یابندبلکه بر مسائل ومشکلات بیماریزای آنان در چنین محیطی افزوده می شود.

یکی دیگر از مشکلات عمده در روند درمان ،مشکل عدم همکاری بین روانپزشکان وروانشناسان در اموردرمان بیماران روانی است.از آنجایی که در درمان اکثربیماران روانی درمان ترکیبی دارو درمانی ورواندرمانی ضرورت کامل دارد،متاسفانه دراکثر مواردصرفا به دارودرمانی بسنده می شود وبه روان درمانی وسایر شیوه های مشابه توجهی نمی شود.علاوه بر آن وقت بسیار کمی جهت معاینه وویزیت بیمار صرف می شود.

این عدم همکاری بین روانپزشکان وروانشناسان درامور درمان به علت دیدگاههای ناهمگن به ضرر بیماران تمام می شود وبه روند درمان ضربه وارد می کند.البته در این بین ،  همکاران روانپزشکی هستند که به روان درمانی در امور درمان توجه کامل داشته وضرورت آن رااحساس می کنند.

مشکل دیگر می تواند تشخیص باشد ،چون ابعاد روحی وروانشناختی وشخصیتی انسانها گسترده است ، بنابراین شناخت این ابعاد بسیار مبهم تر از ابعاد جسمانی انسانهاست.

به همین سبب تشخیص دربیماران روانی جنبه نسبی دارد وبه همان دید درمان هم نسبی خواهد بود.این فرآیند گاه سبب اظهار نظرهای تشخیصی مختلف از طرف روانپزشکان ، روانشناسان و سایردرمانگران در مورد بیماران شده که خود رونددرمانی خاصی رابه همراه دارد.درمانگر باید ضمن آنکه برای از بین بردن علائم مرضی کوشش می کند منظورش برقراری سازش طبیعی واجتماعی بیمار باشد ، جای تاسف است که هنوز علامتی ازبین نرفته علامتی دیگر راجانشین آن کنیم وتاسف انگیزتر آنکه بیمار ما ازچنگ کلیه علائم رهایی یافته ولی در پایان معالجات ، فردی وابسته،هیپو کندریاک(خود بیمار انگار) درون بین وازلحاظ اجتماعی فردی با ارزش باشد .

در جریان درمان بیماران روانی به جای آرزوی یک وضع روانی ایده ال برای بیمار باید به بهبودی وبازگشت ظرفیت تطابق وی بامحیط راضی بودوهدف کلی درمان هماهنگی زندگی روانی بیمار از راه تعدیل انرژیهای نامرتبط ونامتعادل ورهایی اوازبار ناملایمات ناشی ازتجارب گذشته زندگی است.از طرفی اگر درمانگر دربرخورد بابیمارانی که نگران سلامت روانی خود هستند،اصول درمان را رعایت نکندو مواظب گفته های خود نباشد ،خود سبب به وجود آوردن حالت مرضی(یا تروژنیازیس )(حالتی مرضی که درمانگر یا پزشک دربیمار خودبه وجود می آورد)درفرد بیمار می شود.

همواره باید به خاطر داشت که بیشتر بیماران به مطالبی که درمانگر درمورد تشخیص وپیش آگهی بیماریشان اظهار می دارند خیلی دقیق گوش می دهند و از آنها برداشتهای شخصی واغلب نادرست می کنند که خود مولد ضربه روحی است.درپایان مطالب لازم به تذکر است که از جمله هدفهای اساسی علوم بهداشت روانی آشنا نمودن مردم به بیماریهای روانی است .می دانیم که بیماری روانی درا ثر تاثیر وتاثر عوامل بیولوژیکی،روانی،فرهنگی واجتماعی درفرد ایجاد می شود.

به این ترتیب باید این حقیقت رابه همه مردم یاد دادکه اختلال روانی نیز نوعی بیماری است واز ابتلای به آن همانند سایر بیماریها می توان بموقع جلوگیری نمود.بیمار روانی مانند هر بیمار دیگردر صورت اقدام بهنگام می تواند بهبودی خود را بدست آوردو به میزان سازگاری یا توانائی  اولیه خود نزدیک گردد.

نگارش  : محمودرضا هاشم ورزی – کارشناس ارشد روانشناسی بالینی – MPH بهداشت روان و اعتیاد – مدرس دانشگاه  /   سایت پزشکان بدون مرز