مواد مخدر ترکیبات سمی هستند که به دو گروه قوی و ضعیف تقسیم می شوند. فرآورده های شاهدانه، از قبیل بنگ، گراس، حشیش و چرس عموماً درگروه مواد مخدر ضعیف قرار دارند و مرفین، هرویین و کوکایین، تریاک، کراک و ترکیبات آن در گروه مواد مخدر قوی جای داده شده اند.
در طبقه بندی دیگری نیز این مواد را به دو گروه تقسیم کرده اند: گروه اول مواد مخدر گیاهی و گروه دوم مواد مخدر شیمیایی. درگروه مواد مخدر گیاهی فرآورده های گیاه شاهدانه و تریاک جای گرفته اند درحالی که مرفین، کوکایین، هروئین، شیره تریاک وکلیه مواد مخدری که در لابراتوارها و با انجام فعل و انفعال های شیمیایی تهیه می شوند جزو مواد مخدر شیمیایی به شمار می آیند.
برخی از مواد مخدرها فقط وابستگی روانی دارد و برخی دیگر هم وابستگی «جسمی» و هم وابستگی «روانی» دارند.
مصرف مواد مخدر شیمیایی خطرها و زیان هایی بیش از مواد مخدر گیاهی دارد. همچنین ترک اعتیاد مواد مخدر شیمیایی نیز بسیار مشکل تر است درحالی که معتادان به مواد مخدر گیاهی با رنج کمتری موفق به ترک آن می شوند. البته درهر دو گروه مدت ابتلا و مقدار دفعات مصرف نیز از عوامل موثر به شمار می آیند.
درمورد مواد مخدر گیاهی لازم به توضیح است که وقتی برگ و سرشاخه ها، گل ها و میوه یا شیره گیاه به همان صورت اصلی مصرف شوند، مواد مخدر گیاهی محسوب می شوند حتی اگر جزو مواد مخدر قوی باشند مانند تریاک که شیره گرز خشخاش است. اما همین مواد در فعل و انفعالات شیمیایی به صورت مواد مخدر شیمیایی در می آیند مانند مرفین و هرویین یا شیره ای که از سوخته تریاک تهیه می شوند.
برخی مواد مخدر شیمیایی نیز وجود دارند که اصولاً ریشه و منشا گیاهی ندارند مانند متادون که مرفین مصنوعی است و غالبا به جای مرفین مورد استفاده قرار می گیرد. مواد مخدر عموما برای سلامت جسم و روح ضررها و زیان های بسیار دارند در میان مواد مخدر رایج در جهان ضرر و زیان های هروئین از همه بیشتر است. درادامه به برخی ازمخدرها و اثرات زیانبار آن اشاره می کنیم.
● تریاک
تریاک ماده ای قهوه ای رنگ است. این مخدر شیره الکالوئید داری است که از تیغ زدن گرز خشخاش و لخته شدن شیره خشخاش نارس به دست می آید. تریاک خام، تریاک پرورده و تریاک پزشکی از انواع آن است که به صورت خوردنی، کشیدنی یا تزریقی مورد مصرف قرارمی گیرد. این ماده تضعیف کننده سلسله اعصاب مرکزی است. مصرف بیش از حد آن موجب اختلالات تنفسی می شود که در نهایت به مرگ می انجامد. مصرف همزمان تریاک با الکل بسیار خطرناک است.
● کوکائین
اعتیاد به کوکائین یکی از بزرگ ترین مشکلات جوامع امروزی است. افراد معتاد به مصرف کوکایین حاضر به انجام هر کاری برای دستیابی به مواد هستند. این مواد مخدر از راه بینی یا تزریق قابل استفاده است. اعتیاد به کوکایین موجب اختلالات جسمی و روحی شدید می شود. آثار مصرف آن بلافاصله ظاهر و ۳۰تا ۶۰ دقیقه بعد رفع می شود. به همین علت افراد وابسته به کوکایین ممکن است هر نیم تا یک ساعت یک بار از محل کار یا جمع خارج شوند. مصرف کنندگان این مخدر به شدت درمعرض سکته مغزی قرار دارند.
● کراک
کراک که گاه راک نیز نامیده می شود، ماده محرکی است که از تصفیه کوکایین به دست می آید و به اشکال مختلف تدخین (استنشاق دود) مصرف می شود. اما کراکی که درایران رایج است از فرآیند شیمیایی قرص های فاسد به دست می آید.
این ماده بی بوست از این رو مصرف آن راحت است و با یک فندک درهر جایی قابل مصرف است. درحال حاضر این ماده شیمیایی خطرناک ترین ماده اعتیادآوری است که تاکنون به بازار آمده و به حدی وابستگی می آورد که یک بار مصرف آن فرد را معتاد می کند.
● شیشه یا کریستال
این ماده مخدر نخستین بار از ماده ای به شکل پودر رختشویی به نام کریستال تولید و به اشکال متفاوت در رنگ های زرد و سفید به دنیا عرضه شد. آثار مضر آن ۶ تا ۱۲ ساعت در بدن پایدار می ماند. این مخدر سیستم ایمنی بدن را مختل می کند و موجب توهم، افسردگی و رفتارهای عجیب همراه با خشونت و تضعیف خاطره کوتاه مدت می شود.
شیشه به تدریج سیستم دفاعی فرد را از کار می اندازد به طوری که پس از چند ماه مصرف، به راحتی به انواع بیماری ها دچار می شود. علاوه بر بروز مرگ های ناگهانی در میان مصرف کنندگان این ماده مخدر، افزایش ضربان قلب و فشار خون، گشادگی مردمک چشم، حواس پرتی و بی ارادگی، افسردگی تا حد خودکشی، عصبانیت زیاد با احتمال مرگ و آلوده شدن به ایدز از عوارض عادی و معمولی مصرف شیشه است.
اگرچه شیشه از نظر جسمی اعتیادآوری بالایی ندارد، اما از نظر روحی و روانی نوع وابستگی همراه با اعتیاد شدید به وجود می آورد.
● حشیش
از شاهدانه هندی به دست می آید و به رنگ سبز مایل به خاکستری یا قهوه ای مایل به سیاه است و به نامهای ماری جوآنا، بنگ و علف نیز معروف است. این ماده مخدر تاثیر به سزایی بر روی مغز و روح دارد و با گذشت زمان اکثر سلول های مغز را می کشد و در نهایت شخص را دیوانه می کند. حشیش فکر و عمل را از شخص می گیرد و بعد از نشئگی او را حیرت زده و غمگین می کند. همچنین موجب تخریب عملکرد ریه ها می شود و بدن را از مولکول های آنتی اکسیدان که نقش مهمی در حفاظت سلول ها در برابر تخریب دارند، محروم می کند.
● ناس
محصول کشور هندوستان است. این ماده مخدر در بسته های سبز رنگ و با طعم انواع میوه ها به جوانان عرضه می شود. اعتیاد، تحریک و سرخوشی، گیجی و احساس خارج شدن بخار سرد از مغز، از دست دادن تعادل روحی و رفتاری از عوارض روانی این ماده مخدر است.
● هروئین
به شکل پودر سفید است که غیر از امراض روحی، در داخل استخوان های بدن رخنه کرده و با گذشت زمان آنها را پوک می کند. مصرف کننده هرویین پس از مصرف در وضعیتی قرار می گیرد که مشاعرش تقریباً از کار می افتد. مصرف کننده آن تنها چند دقیقه و حتی در روش تزریق پس از چند ثانیه به اوج نشئگی می رسد اما با گذشت یکی دو ساعت دوباره سطح نشئگی پایین می آید و در اصطلاح خمار می شود و باید دوباره مصرف کند. به همین دلیل مصرف کنندگان هرویین عمدتاً از ادامه روند زندگی عادی عاجز هستند و تمامی وقت خود را صرف تهیه و مصرف مواد می کنند و زندگی شان به سرعت از هم می پاشد و سر از بیغوله ها درمی آورند.
● آمفتامین
آمفتامین نوعی ماده مخدر است که معمولا به صورت پودر یا قرص قابل حل و یا بلعیدنی مورد استفاده قرار می گیرد و جزء مواد مخدر هیجان آور یا مهیج است که پس از مصرف احساس انرژی به مصرف کننده دست می دهد و احساس ضعف و گرسنگی را سرکوب می کند. آیس، اسپید و متسی بوشی از نامهای آمفتامین است. معمولا به صورت خوراکی و گاهی همراه مشروبات الکلی مصرف می شود. اما تزریق، تدخین نیز از دیگر روشهای مصرف آن است. آثار مصرف این مواد می تواند تا دو روز طول بکشد. خونریزی مغزی، فشارخون، شوک ناشی از افت شدید فشار خون، تشنج و اغما و در نهایت مرگ از علائم مسمومیت با آمفتامین است.
● اکستازی
اکستازی ترکیبی از مواد مخدر آمفتامین و اسید «ال ای دی» است که نام آن «متیلن دی اکسی متامفتامین» یا «ام دی ام دی» است. این ماده تا سال ۱۹۸۰ در انگلستان به عنوان یک داروی عمومی و مجاز مورد استفاده قرار می گرفت و در گروه هیجان زاها دسته بندی می شود مصرف زیاد اکستازی در هوای گرم و بسته باعث بروز سکته قلبی می شود و مصرف آن با مشروبات الکلی نیز مرگبار است. این ماده در شکل های مختلف قرص یا کپسول با پوشش های متنوع به فروش می رسد. مصرف کنندگان بلافاصله پس از استفاده از اکستازی احساس بی حالی و بیماری کرده و دائم دهانشان خشک می شود. اما پس از گذشت چند دقیقه احساس سرمستی و نشاط و راحتی کرده و احساس نزدیکی بیشتر با اطرافیان و دوستان شان می کنند.
استفاده از این ماده باعث ایجاد حس عصبانیت، پرخاشگری، اضطراب و توهم می شود و در صورت مصرف مکرر می تواند به اعصاب بدن که از مغز و نخاع به همه جای بدن گسترش یافته اند آسیب جدی وارد کند.
● ال اس دی
ال اس دی یک مخدر بسیار قوی است. این مخدر دارویی نیمه ترکیبی است که در لابراتوارهای پیشرفته از «اسیدلیزرتیک» به دست می آید. این ماده به طور طبیعی در قارچ زنگ گندم وجود دارد و از مهمترین و قوی ترین داروهای شیمیایی توهم زاست. ال.اس.دی به صورت گرد سفید رنگ، قرص، کپسول و همچنین مایعی صاف و روشن و بدون رنگ و بو که گاه بر روی کاغذ چکانده می شود بفروش می رسد. تشخیص آن با چشم غیرمسلح غیرممکن است و وجود آن را می توان از طریق آزمایش های تحلیل کمی و کیفی مورد تایید قرارداد.
اعتیاد به ال.اس.دی نوعی اتکا روانی به آن است. یکی از مهم ترین عوارض مصرف این ماده تیره شدن مردمک چشم است که به طور کامل در مقابل نور واکنش نشان می دهد. حالت تهوع، استفراغ، سرد شدن بدن و لرزش در بسیاری از اوقات در بدن بیمار مشاهده می شود.
این ماده امراض مغزی ایجاد می کند و عوارض روانی حاصله از آن بیش از همه شباهت به انواع اختلالات روانی از جمله روان گسیختگی یا نوعی از جنون های آنی دارد.
● متادون
متادون از خانواده مواد شبه افیونی است و بیشتر در درمان وابستگی به سایر شبه افیونها نظیر هروئین، کدئین و مورفین کاربرد دارد. بیشتر کسانی که متادون برایشان تجویز می شود، برای وابستگی به مواد افیونی تحت درمان قرار گرفته اند. این مواد مصرف هروئین را کاهش می دهد و جایگزینی مطمئن برای ترک روش های خطرناکی چون استفاده از هروئین است. متادون به صورت قرص، شربت و آمپول مورد استفاده قرار می گیرد و می تواند مصرف خماری و اشتیاق معتادان را تا ۲۴ساعت کنترل کند. بیماران معمولا از نظر فیزیکی به همان اندازه به متادون وابسته می شوند که به هروئین یا هر ماده مخدر دیگری وابسته بوده اند.
● پیامدهای مصرف مواد مخدر
تمامی داروهای مخدر و روانگردان علاوه بر ایجاد توهم، سلول های مغز و نواحی مختلف بدن را تحت تأثیر منفی خود قرار می دهند و تعادل شیمیایی بدن را برهم می زنند. از این رو:
۱ فرد معتاد به هیچ وجه قدرت اندیشیدن ندارد و همچون شبحی از روشنایی ها به سوی تاریکی می خزد و ارزش های اجتماعی را نادیده می گیرد.
۲ فرد معتاد بمب آتش زایی می شود برای تخریب شخصیت خود و رواج انواع انحرافات اجتماعی در جامعه.
۳ از لحاظ جسمی معتاد اولین کسی است که از اعتیاد خود زیان می بیند. زیرا با مصرف مواد مخدر ممکن است دچار ایدز، هپاتیت و انواع عفونت ها و بیماری های تنفسی، قلبی و حتی کبدی شود. برخی از علایم این بیماری ها عبارتند از لاغری، پیری زودرس، ضعف شدید، کاهش فشار خون، کم شدن قدرت بینایی و شنوایی، خواب آلودگی، رعشه دست و پا و اختلال در دستگاه گردش خون و تنفس و سایر اعضای حیاتی.
۴ از لحاظ روانی شخص معتاد مستعد بیماری هایی همچون ترس شدید، دیوانگی تا مرز خودکشی و افسردگی است و ناامیدی و یاس در زندگی او همیشگی است.
۵ از لحاظ رفتاری شخص معتاد ممکن است دچار مشکلاتی همچون ضعف اراده، بی تعادلی در احساس شادی و غم، بی صبری و از دست دادن تعادل جسمی، عصبانی شدن بی مورد، پرحرفی، یاوه گویی، حواس پرتی و دروغگویی شود.
۶ شخص معتاد به علت بی توجهی به نیازهای خانواده مقام و منزلت خود را نزد دوستان، آشنایان، همکاران و همسایگان از دست می دهد.
۷ پرخاشگری های بی مورد و بی موقع، از دست دادن احساس کفایت و امنیت و حسن احترام به خود و اطرافیان و هزاران مشکل روحی و روانی و عاطفی از دیگر پیامدها و عوارض ناشی از اعتیاد است.
علائم و نشانه های مصرف مواد مخدر
تغییر رفتار فرد مثل قفل کردن در اتاق به هنگام خروج از خانه و غیبت یا ترک بی دلیل منزل.
درخواست مکرر پول از افراد به بهانه های مختلف.
خرج کردن پول زیاد در مدت کوتاه و گم شدن پول، طلا و وسایل منزل.
طولانی شدن مدت ماندن در دستشویی.
کم توجهی و بی توجهی به وضع ظاهری تا حد آشفتگی.
تمایل به کناره گیری از بستگان و ایجاد رابطه با دوستان ناباب و مشکوک.
کاهش احساس مسئولیت، وقت شناسی و غیبت و همچنین افت کارایی درخانه، مدرسه و محل کار.
افزایش استفاده سر خود از داروهای آرام بخش و درخواست بی رویه داروهای مسکن.
افزایش ضربان قلب و نبض، افزایش اشتها و نداشتن تعادل هنگام راه رفتن.
روزنامه کیهان
