تبیان، دستیار زندگی

خواب کودکان دغدغه والدین

بعضی والدین از پرخوابی کودکانشان نگرانند که می‌گویند بچه من تا سرش روی بالش می‌رود می‌خوابد و به سختی او را بیدار می‌کنم و بعضی والدین از .... بعضی والدین از پرخوابی کودکانشان نگرانند که می‌گویند بچه من تا سرش روی بالش می‌رود می‌خوابد و به سختی او را بیدار می‌کنم و بعضی والدین از کم خوابی کودکانشان نگرانند و می‌گویند وروجک من که اصلا خواب ندارد و نمی‌گذارد ما یک نفس راحت بکشیم. اما در پاسخ به این والدین نگران می‌توان گفت:

اخیرا دانشمندان سوئیسی به این نگرانی پاسخ دادند: آنها با تحقیق روی سه تا پنج کودک 1 تا 10 ساله متوجه شدند کودکان از نظر میزان خواب با یکدیگر تفاوت قابل توجهی دارند و اگر کودکی کم خواب یا پرخواب باشد در سراسردوران کودکی به همان صورت باقی می‌ماند. نکته جالبتر این تحقیق آن است که مشخص شده بعد از 10 سالگی نیز عادت خواب دراکثر بچه‌ها ثابت باقی می‌ماند. به این ترتیب ساختار بیولوژیک (ساعت درونی) در کودک در تعیین مقدار خواب مورد نیاز کودکان نقش مهمی‌ایفا می‌کند و میزان خواب طبیعی از کودکی به کودک دیگر متفاوت است. البته احتمالا عوامل دیگری از قبیل محیط کودک، ژنتیک و عادت اطرافیان نیز بی تاثیر نیست.

در واقع والدین بایستی میزان خواب کودک خود را ارزیابی کنند و آن را بپذیرند زیرا همانطور که گفتیم میزان خواب کودک با کودک دیگر متفاوت است.

مشکلات خواب

معمولاً کودکان زیر 5  سال بیش از بقیه دچار مشکلات خواب می شوند ، ولی این مشکلات در کودکان بزرگتر نیز دیده می شود . مشکلاتی که در این مبحث به آنها اشاره می شود ، اغلب گذرا هستند . این اختلالات بندرت ممکن است علامت اضطراب و در مواردی نشانه ای از یک مشکل جدی رفتاری باشند .

* بی خوابی شبانه

اغلب کودکان در سن یکسالگی شب ها به طور طبیعی می خوابند ، اگر کودکی بعد از سن یکسالگی ، نتواند شب ها بخوابد و یا در طول شب از خواب بیدار شود ، باید علت آن را مشخص نمود . علل احتمالی این مشکل ممکن است ، نداشتن زمان معین برای خواب ، زود به تختخواب بردن کودک و همچنین ترس از تاریکی باشد .

تعیین زمان مشخص برای خواب و سخت گیری و جدیت نسبت به آن ،‌ در رفع این مشکل مؤثر است . اگر کودک از تاریکی می ترسد ، استفاده از چراغ خواب مفید است . در مورد کودکان بزرگتر استفاده از تشویق و جایزه دادن مؤثر است .

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد ؟

در صورتی که بی خوابی کودک غیرقابل تحمل شده ، به پزشک کودک خود مراجعه نمائید . او از شما می خواهد تا الگوهای خواب و زمان های معمول خواب کودک را کنترل نموده و سپس تغییراتی در جهت تنظیم الگوی خواب کودک ایجاد نمائید . با به کار بردن این روش ، در خلال چند هفته ، خواب کودک به حال طبیعی برمی گردد .

*‌ کابوس های شبانه

دیدن خواب های ترسناک در کودکان سنین 5 تا 6 سال شایع است . این کابوس ها اغلب ناشی از تجربیات ناخوشایند کودک در طول روز نظیر دیدن فیلم های ترسناک ویدیویی است . گاهی اوقات ، کابوس شبانه ناشی از اضطراب است .

توصیه های لازم

هنگامی که کودک در اثر یک کابوس شبانه از خواب می پرد ، او را آرام کنید تا دوباره بخوابد . گاهی اوقات برای جلوگیری از ایجاد کابوس لازم است کودک را از تماشای تلویزیون منع کرد . باز گذاشتن در اتاق خواب و یا روشن گذاشتن چراغ نیز ممکن است به حل این مشکل کمک نماید . در بعضی از کودکان ، بحث و گفتگو در مورد کابوس مؤثر است . در صورتی که کابوس های کودک به طور مرتب و دایمی بروز می کند ، او باید توسط پزشک مورد معاینه قرار گیرد . بعد از سن 6  سالگی ، کودکان کمتر دچار کابوس شبانه می شوند ، ولی همه افراد در تمام سنین ، گاهی دچار کابوس می شوند .

* وحشت شبانه

کودکان سنین 4 تا 7 سال ، بیش از سایرین مستعد این اختلال هستند . وحشت شبانه معمولاً دو ساعت بعد از خوابیدن ایجاد می شود . پیش از ایجاد آن کودک بتدریج و به صورت پیشرونده دچار بی قراری می شود . در خلال وحشت شبانه ، کودک بیدار و وحشت زده بنظر می رسد و ممکن است فریاد بزند و یا ناله کند . لازم به ذکر است که کودک در این حالت بیدار نیست و به راحتی نیز بیدار نمی شود و به آرام کردن نیز پاسخی نمی دهد .

اگر زمان بروز این اختلال را نمی دانید ، سعی کنید کودک را در مرحله بی قراری اولیه که  15 دقیقه پیش از بروز وحشت شبانه ایجاد می شود ،‌از خواب بیدار کنید . در صورتی که وحشت شبانه ایجاد شده باشد ، کار زیادی از شما ساخته نیست و فقط می توانید در کنار او بمانید .

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد ؟

اگر وحشت شبانه چندین نوبت در هفته تکرار می شود . به پزشک مراجعه کنید . پزشک ممکن است برای مدتی کوتاه ، داروهای خواب آور برای کودک تجویز کند تا عمق خواب کودک تغییر نماید . با استفاده از این روش ، بعد از مدتی این مشکل برطرف خواهد شد .

* راه رفتن درخواب

این مشکل معمولاً در کودکان سنین  6 تا 12 سال دیده می شود . کودک در حین خواب از رختخواب خارج می شود و در اطراف راه می رود و اغلب بعد از چند دقیقه به رختخواب خود برمی گردد . در این موارد اقدامی جز اطمینان از سلامت کودک و رعایت مسائل ایمنی ضرورت ندارد . سعی نکنید تا او را از خواب بیدار نمائید . در صورت نیاز ، فقط او را به آرامی به رختخواب خود هدایت کنید .

راه رفتن در خواب در اغلب کودکان بعد از رسیدن به سن بلوغ برطرف می شود و فقط در عده کمی این مشکل در تمام طول زندگی باقی خواهد ماند .

خواب كودكان را تنظیم كنید

اگر قبل از خواب ، ساعتی را به بازی آرامی اختصاص دهید ، برنامه خواب منظم به بهترین نحوه انجام خواهد شد . این عمل باعث پایین آوردن سطح فعالیت كودكتان شده و سیستم عصبی او را آرام می سازد .

بازی های پر تحرك ، بدو بدو ، غلغلك دادن و حتی تماشای فیلمی پر تحرك ، باعث تأخیر در عمل خوابیدن  و ایجاد بد خوابی می شود  . مثال های زیر ،  باعث ایجاد نظم در جریان خوابیدن شده و نه تنها برای كودكتان ، بلكه برای شما نیز مفید خواهد بود :

1 - تنظیم زمان خواب و پیروی از آن
 اگر برنامه منظم خواب از الگویی طبیعی و مستحكم پیروی كند ، ساعت بدن كودك به سرعت خود را با آن برنامه سازگـار می سازد .

2 – هشدار قبل از خواب
 درست قبل از ساعت خواب ، توجه كودكتان را به این مسأله جلب كنید كه روز در حال تمام شدن است . ممكن است كودك شما هنوز برای قضاوت خیلی كوچك باشد .  بنا بر این به طور مثال اگر بگویید5 دقیقه بیشتر به زمان خواب نمانده ، احتمالاً برایش قابل درك نخواهد بود . در عوض با ربط  دادن موارد گوناگون به یكدیگر ،  می توانید زمان را به كودكتان بیاموزید . برای شروع اولین قسمت از برنامه منظم خواب  ، اسباب بازی ها را جمع كنید ، و به این ترتیب برنامه منظمتان را با علامتی كه حاكی از تمام شدن روز باشد شروع  می كنید .
برخی از والدین ، نزدیك شدن به زمان خواب را با استفاده از زنگ ساعت گاز آشپزخانه نشان می دهند . به این ترتیب كودك یاد می گیرد كه صدای زنگ  به معنی زمان خواب است . از آنجا كه كودك می داند شما نمی توانید با گاز و دستگاه هایی از این قبیل بحث كنید ، متعاقباً به شی ء سوم شخص اجازه داده می شود تا زمان را اعلام كرده و میل به اعتراض را كاهش دهد .

3 – پیشنهاد تنقلات
 تنقلات سبكی كه شامل پروتئین و كربوهیدرات است ، مانند تكه كوچكی  پنیر و كمی نان گندم ، باعث خواب شده و كمك می كند تا كودك ، تمام شب را بخوابد . كربوهیدرات ، باعث خواب آلودگی شده و پروتئین ، مقدار قند خون را تا زمان صبحانه ثابت نگه می دارد . حتماً بعد از خوردن نان و پنیر ، دندان های كودك را مسواك بزنید .

4 – حمام آب گرم قبل از خواب
با افزایش تدریجی دمای بدن كودكتان ، او را آماده خوابیدن كنید . همچنین بازی با اسباب بازی هایش در حمام به او آرامــــش می دهد .

5 – پوشیدن لباس خواب
 لباس های راحت و بدون بند انتخاب كنید كه نه زیاد گرم و نه نازك باشد .

6 – خواندن داستان مورد علاقه كودكان
 خواندن داستان برای كودك نوپایتان ، برنامه فوق العاده آرامش بخشی است . به خصوص اگر داستان مورد علاقه اش را انتخاب كرده باشید ، مانند داستان شنگول و منگول . توجه داشته باشید كه كودك شما ، با بزرگتر شدن ،  داستان های بیشتر و متنوع تری از شما می خواهد .

7– اطمینان از تنها نبودن كودك
 خرس اسباب بازی یا عروسك مورد علاقه اش ، باعث راحتی و آرامش ، هنگام خوابیدن می شود .

 8 – حذف یا محدود كردن محتویات شیشه شیر
 اگر كودك شما هنگام خوابیدن نیاز به شیشه دارد اطمینان حاصل كنید كه درون شیشه فقط آب است . شیر ، غذای كمكی ،  یا آب میوه  اطراف  دندان های  كودك جمع شده و باعث كرم خوردگی دندان حتی در نوزادان می شود .