همسرانی که به جای انتقاد سازنده، با تعریف نابجای خود، مشکل را پیچیدهتر میکنن ، خود نیز در حلقههایی از مشکلات جدید گرفتار میشوند و همسرشان را دچار آفت خود بزرگبینی میکنند.
همزمان با افزایش میزان انتقاد در خانواده ، شادکامی جای خود را به تلخ کامی داده، روابط محبتآمیز به خصومت و دشمنی تبدیل میشود. انتقاد اگر در جای خود و با روش صحیح و مناسب انجام شود، یک شیوه تربیتی کارآمد و موثر خواهد بود ولی انتقاد با روش نادرست و تحریک آمیز ، به یک ضد تربیت مبدل میشود.
طرح موضوع « تغافل» هرگز به این معنا نیست که از ایرادها و عیوب همسر خود ، همیشه چشم بپوشیم، بلکه تغافل در برخی از موارد ، معنا پیدا میکند و در سایر موارد باید با شیوه صحیح و سنجیدهای، به اصلاح رفتار وی پرداخت.
همسرانی که به جای انتقاد سازنده ، با تعریف نابجای خود، مشکل را پیچیدهتر میکنند، خود نیز در حلقههایی از مشکلات جدید گرفتار میشوند و همسرشان را دچار آفت خود بزرگبینی میکنند.
ویژگیهای انتقاد سازنده
از مهمترین خصوصیت انتقاد سازنده میتوان موارد ذیل را برشمرد:
1 - انتقاد سازنده، همیشه با بیان یکی از جنبههای مثبت طرف مقابل آغاز شده و با جلب اطمینان وی، موضوع اصلی مورد انتقاد طرح میشود. چنین عملی موجب میشود که شنونده مقاومت کمتری را در پذیرش انتقاد از خود نشان دهد.
2 - انتقاد سازنده، در قالب جملات و عبارات غیر مستقیم مطرح میشود و جنبه محکومیت و آمرانه و تحریک آمیز ندارد؛ مثلا با این عناوین میتوان انتقاد را به عملی سازنده مبدل نمود: « آیا بهتر نبود ؟» ، « آیا صلاح میدانی ؟ » و ...
3 - انتقاد سازنده ، در خلوت و در غیاب دیگران نسبت به همسر باید انجام شود. در غیر این صورت شنونده انتقاد ، امنیت روحی خود را در معرض تهدید و مخاطره می بیند و در صدد مقابله به مثل برخواهد آمد.
4 - در هر نشست انتقادی ، طرح بیش از یک موضوع ، جایز نیست. اگر از همه جهات همسرمان را مورد انتقاد قرار دهیم ، او را علیه خود برانگیخته ایم و نتیجهای عاید ما نخواهد شد.
5 - چنانچه در مراحل اولیه ، به صورت ایماء و اشاره انجام شود ، رعایت ادب و دوستی نیز برتفاهم زن و شوهر میافزاید.
در سیره نبوی آمده است که وقتی به پیامبر اکرم (ص) درباره رفتار نامناسب شخصی اطلاع میدادند ، پیامبر بدون آنکه از او نام ببرند میفرمودند که چرا بعضیها چنین و چنان میکنند؟ و از این طریق ضمن اصلاح رفتار آن مرد ، آبروی تو نیز محفوظ میماند.
مقایسه انتقاد سازنده و انتقاد مخرب
1 - انتقاد سازنده با نیت خیرخواهانه انجام میشود، انتقاد مخرب با سوءنیت انجام میشود.
2 - انتقاد سازنده لحن انتقاد کننده مشفقانه است، در انتقاد مخرب لحن انتقاد کننده، سرد و بی روح است.
3 - انتقاد سازنده هدف انتقاد ، ارشاد و اصلاح است، در انتقاد مخرب هدف انتقاد، تخریب و تضعیف شخصیت است.
4 - انتقاد سازنده ، در خلوت (تنهایی) انجام میشود، انتقاد مخرب در حضور دیگران انجام میشود.
5 - انتقاد سازنده، باتوجه به ظرفیت روانی همسر انجام میشود ، انتقاد مخرب بیتوجه به ظرفیت روانی همسر انجام میشود.
6 - انتقاد سازنده با عبارات پیشنهادی ارائه میشود، انتقاد مخرب با عباراتی تحکمی و آمرانه ارائه میشود.
7 - انتقاد سازنده ، صرفاً از رفتار و کار خطابه عمل میآید، انتقاد مخرب، متوجه تمام شخصیت خطا کار میگردد.
8 - انتقاد سازنده، بدون توهین و تحریک عصبی انجام می شود ، انتقاد مخرب با توهین و تحریک عصبی همراه است.
9 - در انتقاد سازنده انتقادگر، فرصتی برای جبران به انتقاد شنونده میدهد، در انتقاد مخرب انتقادگر، هیچگونه فرصتی نمیدهد.
10 - انتقاد سازنده ، از یک جنبه مثبت طرف مقابل آغاز میشود، انتقاد مخرب بلافاصله از یک جنبه منفی طرف مقابل آغاز میشود.
11 - در انتقاد سازنده روش انتقادگر، عیب پوشی و راز داری است، در انتقاد مخرب روش انتقادگر ، عیب جویی و افشای راز است.