تبیان، دستیار زندگی

مقام و منزلت زن در قرآن آنچه در زیر از نظر می گذرد خلاصه ای است از دیدگاه مكتب رهائی بخش اسلام در مورد جایگاه زن كه با توجه به بخشی از سور و آیات قرآن كریم تنظیم شده است . مقام زن در اسلام چنان است كه در قرآن كریم سومین سوره مفصل به نام "النساء" نامیده شده است و در ده سوره دیگر مسائلی مربوط به حقوق و منزلت زنان است و همه جا در خطابات عام آنان مورد خطابند و همچنین می توان از بسیاری از مفاهیم قرآن می توان نكات مهمی را در این رابطه استنباط كرد و می توان این ادعای دروغ را كه اسلام برای زن ارزشی قائل نیست بدینوسیله بطور كلی منتفی دانست .

اسلام زن را بعنوان مسئله مهم زندگی و متمم حیات انسانی در مسائل اجتماعی ، اخلاقی و قانونی خود جا داده و او را به عنوان عضو موثر جامعه دانسته است . پیامبر اكرم صلوات الله علیه و اله آنگاه كه از زنان بیعت گرفت به آنان اعلام كرد شما از عناصر اصلی اجتماع و اركان بنیادی جامعه هستید و برای حفظ و سلامت آن باید به میزان سهم خود از آن پاسداری نمائید . یا ایها النبی اذا جاءك المومنات یبایعنك .... ای پیامبر اگر زنان مومنه آمدند تا با تو بیعت كنند ، (اینكه) با خداوند شریك نگیرند و دزدی نكنند ، و زنا نكنند ، و فرزندان خود را نكشند (سقط جنین نكنند ) و تهمتی نسازند ، از آنچه میان دست و پای ایشان است ( فرزند غیر را به شوی خود نسبت ندهند ) و در نیكوكاری ها از تو پیروی كنند ، با ایشان بیعت كن و برای ایشان از خداوند آمرزش خواه ، بدرستی كه خداوند آمرزنده و مهربان است .

سوره ممتحنه آیه 12 زن بعنوان موجودی زیبا ، ظریف ، مستقل ، آرامی بخش ، با تقدس دختری ، همسری ، خواهری و مادری در مسیر تكامل جامعه است و تا ارزش خود را نشناسد و یا جامعه از موهبت او محروم باشد، انحطاط قطعی آن جامعه را بدنبال خواهد داشت . و الله جعل لكم من انفسكم ازواجا و جعل لكم من ازواجكم بنین و حفده و رزقكم من الطیبات افبالباطل یؤمنون و بنعمت الله یكفرون سوره نحل آیه 27 بسیاری از تكالیف مشخص شده برای زنان و مردان یكسان بوده و تفاوت های موجود مربوط به نقش ، ظرفیت و لیاقت هریك بوده و حقوق آنان نیز بر این اساس معین شده است . یا ایها الناس اتقوا ربكم الذی خلقكم من نفس واحده و خلق منها زوجها و بثّ منهما رجالا كثیرا و نساء و اتقوا الله الذی تسائلون به و الارحام ان الله كان علیكم رقیبا - نساء آیه 1 ای مردم پروا كنید از خداوندی كه شما را از نفس و ریشه واحد و یگانه آفرید پس از آن از همان ریشه همسرش را آفرید و از آن دو مردان و زنان فراوانی را پدید آورد و پروا كنید از خداوندی كه به او همدیگر را سوگنند می دهید و پروا كنید از خویشاوندان ، بدرستی كه خداوتد بر شما ناظر و رقیب است .

ان فی خلق السموات و الارض و اختلاف اللیل و النهار لایات لاولی الالباب * الذین یذكرون الله قیاما و قعودا و علی جنوبهم و یتفكرون فی خلق السموات و الارض ربنا ما خلقت هذا باطلا سبحانك و قنا عذاب النار * ... فاستجاب لهم ربهم انی لا اضیع عمل عامل منكم من ذكر او انثی بعضكم من بعض فالذین هاجروا و اخرجوا من دیارهم و اوذوا فی سبیلی و قاتلوا و قتلوا لاكفرن الله سئیاتهم و لادخلنهم جنات تجری من تحتها الانهار ثوابا من عند الله و الله عنده حسن الثواب - آل عمران آیات 190 تا 195 یوم تری المومنین و المومنات یسعی نورهم بین ایدیهم و بایمانهم بشریكم الیوم جنات تجری من تحتها الانهار خالدین فیها ذلك هو الفوز العظیم - حدید آیه 12 بنابراین زن و مرد در بهره مندی از كسب و سعی و تلاش و پاداش عبادت و الزلم به وظایف و مسئولیت ها مساویند . و لا تمنوا ما فضل الله به بعضكم علی بعض للرجال نصیب مما كسبوا و للنساء نصیب مما اكتسبن واسئلوا الله من فضله ان الله كان بكل شیء علیما _ نساء 32 هر كس متناسب با شرایط خلقت خود از خزانه بی پایان الهی بهره ای دارد كه باید از فضل و احسان خداوند آنرا جستجو كند و تمنای بی جا نیز نداشته باشد و مرد و زن هر كدام وظایف محوله را از نظر فردی و اجتماعی ایفا نمایند .

و لهن مثل الذی علیهن بالمعروف و للرجال علیهن درجه و الله عزیز حكیم _ بقره آیه 228 درجه خاص مرد بر زن امتیازی است كه از نظر مرد بودن و قدرت ، كفالت و رعایت و ...مسئولیت های اجتماعی داراست و باید در جهت حفظ و آرامش و رفاه خانواده و جامعه صرف گردد و هرگز نشانه كرامت بیشتر او نسبت به زن قلمداد نمی شود زیرا : ان اكرمكم عند الله اتقیكم زن نیز به نوبه خود با توجه به آیه فوق امتیازات خاصی را داراست كه منحصر به وجود او و متناسب با خاصه های وجودی و تكوینی اش می باشد . در قرآن كریم مردان و زنان با القاب مساوی و همسان یاد شده اند كه بر نقش و جایگاه هر یك در جامعه و مساوی بودن آنان در اصل تكلیف تاكید دارد . ان المسلمین و المسلمات و المؤمنین و المؤ منات والقانتین و القانتات و الصادقین و الصادقات و الصابرین و الصابرات و الخاشعین و الخاشعات و المتصدقین و المتصدقات و الصائمین و الصائمات و الحافظین لفروجهم و الحافظات و الذاكرین الله كثیرا و الذاكرات اعدّ لهم مغفره و اجرا عظیما - احزاب آیه 35 ان المصدقین و المصدقات و اقرضوا الله قرضا حسنا یضاعف لهم و لهم اجر كریم - حدید 18 در بعضی از آیات قرآن می توان به برتری زن بر مرد استنباط نمود كه این امر وظایف آنان را نسبت به جامعه سنگین تر می نماید. اذ قالت امرأه عمران رب انی نذرت لك ما فی بطنی محررا فتقبل منی انك انت السمیع العلیم * فلما و ضعتها قالت رب انی وضعته انثی و الله اعلم بما وضعت و لیس الذكر كالانثی و انی سمیتها مریم و انی اعیذها بك و ذریتها من الشیطان الرجیم - آل عمران آیات 35 و 36 در ادامه این گفتگو خداوندد می فرماید : فتقبلها ربها بقبول حسن و انبتها نباتا حسنا .... در آیه فوق ( لیس الذكر كالانثی ) به برتری زن بر مرد اشاره دارد كه از نظر قرب و نزدیكی او به بارگاه لطف و احسان پروردگار عالم است . اما در مورد اختلافات حقوقی زن و مرد دلایل متعددی ذكر شده كه از جمله آن روایت زیر است : از امام محمد باقر علیه السلام پرسیدند چرا زن ضعیف و مسكین یك سهم از ارث می برد و مرد دو سهم ؟ حضرت فرمودند : زیرا بر زن جهاد و نفقه و خونبها نیست و اینها همه بر عهده مرد است حق هر كس باید متناسب با توجه به مسئولیت و نقش او در جامعه تعیین شود و جامعه ای كه زن را به تلاش برای كسب در آمد چون مردان از خانه به بیرون كشانده ، سِمَت مادری و زن بودن و نقش های اساسی تربیتی و مدیریتی او را نادیده بگیرد ، اجتماع كامل و ایده آلی نیست . اسلام برای این نقش اهمیت فوق العاده ای قائل شده و جنبه های معنوی تربیتی را عمدتا به او سپرده است . و وصینا الانسان بوالدیه احسانا حملته امه كرها و وضعته كرها و حمله و فصاله ثلثون شهرا حتی اذا بلغ اشده و بلغ اربعین سنه قال رب اوزعنی ان اشكر نعمتك التی انعمت علی و علی والدی و ان اعمل صالحا ترضیه و اصلـــح لی فی ذریتـی انی تبت الیك و انی من المسلمین - احقاف آیه 15

امام رضا علیه السلام می فرمایند : "و بدان حق مادر ، لازم ترین حقوق و واجب ترین آنهاست زیرا او باری را برداشته كه هیچ كس بر نمی دارد و فرزند را حفظ كرد ، با گوش و چشم و سایر اندامها ، در حالی كه به این كار شاد و خوشرو بود ، با همه دشواریهایی كه هیچ كس بر آن تاب و و شكیبائی ندارد فرزند خود را حمل كرد ، راضی شد كه خود گرسنه بماند و او سیر شود ، و خود تشنه بماند و او سیراب گردد ، و خود برهنه بماند و اورا بپوشاند و خود در آفتاب بماند و او را سایه دهد ، پس باید شكر از او و نیكوئی به او ، به این اندازه باشد ، هر چند طاقت ادای كمترین حق او را ندارید ، مگر به یاری خداوند " وجوه اختلافات حقوقی بین زن و مرد بواسطه شرایط روحی و تكوینی او و در راستای نقش او در جامعه است و این به معنای بها ندادن و كم ارزش قلمداد كردن او نیست . چنانچه خداوند متعال در ضمن بر شمردن دعاها متقین دعا در باره همسر را در صدر آنها قرار داده است و الذین یقولون ربنا هب لنا من ازواجنا و ذریاتنا قره اعین و اجعلنا للمتقین اماما - فرقان 75

بازم متشکرم.
مباحث ریشه ای و پایه ای رو مطرح کردید.