تبیان، دستیار زندگی

اینکه سوره قدر در مکه ویا در مدینه نازل گردیده دو قول است:بعضی گفته اند بیشتر عالمان برمکی بودن آن هستندوبعضی دیگر برعکس بیشتر عالمان،بر مدنی بودن آن دانسته اند و در مصحف همه آن را مکی نوشته اند واین خود می رساند که مکی بودنش ارجح است.و شامل پنج آیه می باشد.

سبب نزول:ابن جریر و واحدی از مجاهد روایت کرده اند که رسول الله(ص) مردی از بنی اسراییل را یاد فرمود که یک هزار ماه سلاح پوشید برای جهاد فی سبیل الله و مسلمانان از آن به شگفت آمدند.خدای متعال این سوره را نازل فرمود تا دانسته شود که شب قدر که به این امت داده شده ار آن هزار ماه سلاح پوشیدن مرد بنی اسراییل بهتر است. ودرسبب نزول آیه 3 «لیله القدر خیر من الف شهر»باز ابن جریر از مجاهد روایت نمود که:در بنی اسراییل مردی بود که شب تا صبح به عبادت می ایستاد و روز را تا شب به جهاد می پرداخت خدای عزوجل این آیه را نازل فرمود که یک شب قدر برای این امت از عمل آن مرد در هزار ماه بهتر است

لیلةالقدرچه شبی است؟ در صحیح بخاری و مسلم ازابو سعید خدری(رض)روایت کرده اند که ابوسعید گفت: رسول الله(ص) فرمود:شب قدر به من نشان داده شد و بعد آن را فراموش نمودم و دیدم در نماز صبح شب قدر میان آب و گل سجود می نمایم.ابوسعید میگوید:شب بیست ویکم رمضان باران آمد وازسقف مسجد آب چکه کرد و من به دو چشم خود دیدم که،اثرآب وگل ازسجود، میان پیشانی وبینی رسول الله(ص) ظاهر بود.به موجب این حدیث نظر امام شافعی(رح) براین است که شب قدر بیست ویکم رمضان است.و به موجب حدیثی که امام احمد،مسلم وازعبدالله بن انس(رض)روایت کرده اند شب بیست وسوم رمضان است. امام احمد،مسلم،ابوداود،ترمذی،نسایی وابن حبان روایت کرده اند:زربن جیش از ابی بن کعب (رض)پرسید شب قدر کدام است؟ابی بن کعب قسم یاد کرد که شب بیست وهفتم رمضان است. وموقعی که دلیل آن از او پرسیده شد فرمود:به دلیل آیه 3سوره قدر و به علامتی که پیغمبر(ص) فرمود،آفتاب بامداد آن روزطلوع می کند و شعاع ندارد.وبعضی اخبار از عبدالله بن عباس(رض) هم برشب بیست و هفتم رمضان دلالت دارد . در روایت امام احمد،بخاری،مسلم و ترمذی از ام المومنین عایشه (رض) روایت شده است که گفت:رسول الله (ص) فرمود:برای یافتن شب قدر کوشش کنید در شبهای تک(فرد) از دهه آخر رمضان.بعضی بر آنند که شب قدردر ماه رمضان درهرسال در شبی است و ازابن مسعود نقل شده که هریک ازشبهای سال احتمال شب قدررا دارد ونووی (رح) این قول را به امام ابوحنیفه (رح) نسبت داده است.عدم تعیین شب قدر برای کوشش مداوم در طاعت واعمال در همه شبهای رمضان و خصوصا" در دهه آخر رمضان است تا فضیلت شب قدر به دست آید.وکسی گفته است:هر یک از شبهای سال احتمال شب قدررا دارد هم برای این منظور است که در تمام شبهای سال طاعت واعمال خیر انجام دهد تا آن شب قدروفضل آن را بیابد.جلال الدین سیوطی درکتاب اتقان شب قدر را شب هفدهم رمضان دانسته است.قرآن زمان نزول قرآن را به رسول الله(ص)در چهار جا اشاره فرموده است:1- در سوره قدر آیه1«انّاانزلناهُ فی لیلة القدر»2- درسوره دخان آیه3«انا انزلناه فی لیلة المبارکة» 3- سوره بقره آیه185 «شهر رمضان الذی انزل فیه القرآن» 4- سوره انفال آیه41 «و ما انزلنا علی عبدنا یوم الفرقان یوم التقی الجمعان ». آیه 185 سوره بقره می رساند که نزول قرآن در ماه رمضان است همان طور که آیه سوره انفال می رساند درشب هفدهم رمضان است.وآیه سوره قدر وسوره دخان می رسانددرشب هفدهم رمضان است. یوم الفرقان و یوم التقی الجمعان:روز بدراست که در هفدهم رمضان بود(غزوه بدردرشب وروزهفدهم ماه رمضان سال دوم هجری اتفاق افتاد) چنانکه گفته شد لازم نیست همیشه شب قدر در یک شب هفدهم یا بیست وهفتم باشد بلکه هر سالی وشبی است.

تفسیر سوره قدر

«إِنّاأنزَلناهُ فی لَیلَةِالقَدر1» :ما نازل فرمودیم قرآن را در شب قدر.لیلةالقدر:شب شرف عظیم وقدر و منزلت بزرگوار شبی که با نزول قرآن آسمان و زمین به هم پیوست و روحی از سوی خدای رب العالمین به وسیله جبرییل امین بر محمد مصطفی(ص) خاتم النبیین نازل گردیدقرآن کتاب آسمانی که دستور سعادت دو جهان ثقلین را در بردارد برآخرین پیغمبرخدای متعال نزول اجلال فرمود واز لحظه شروع وحی ونزول قرآن درهای رحمت خدا بر خلایق گشوده شد.پایه های شرک سست شدودرجزیرةالعرب وهر جا که نور اسلام درخشیدن گرفت اساس کفر ریشه کن شد.ظلم وستم جباران در هم کوبیده شد و شالوده دین مبین برای نشر توحید و ایمان صحیح و عمل صالح محکم گردید و ظرف بیست وسه سال محمد رسول الله توانست دینی را به مردم تعلیم دهد که ایمان و اعمال صالح در آن باهم باشند و مردانی راتربیت فرمود که برای نشر و تعلیم دین خدا و در راه رضای خدا به سعادت رسانیدن بندگان خدا از نثار جان و مال و فرزند و پیوند دریغ ننمودند.

در مدت بیست وسه سال در هر واقعه ای علاج آن و در برابر هر مشکلی حل آن از طریق وحی فراهم شد تا روزی که عظمت قرآن و سعادت دو جهان ناشی از آن به الیوم اکملت لکم دینکم درخشیدن گرفت و کمال دین مبین وآمادگی آن برای رهبری بشر در هر زمان و مکان اعلام گردید.چه روز و شب بزرگی بودند که قرآن کلام الله در آن نزول اجلال فرمود واین سوره و این آیه برای همیشه در گوش هرمؤمن طنین انداز شد تا قدر آن شب قدر را بداند و برای همیشه به یاد دارد،اما چه افسوس،مسلمانان که نشر تعالیم اسلام و رهبری ملل دنیابه عهده ایشان است گویی نمی خواهند بیدار شوند .می بینند که تمام ملتها بیدار شده اند وهمه فرقه ها با دو دست به دین وعقیده باطل خود چسبیده اند و مسلمانان می شنوند و می خوانند ومی بینند که درهمه جا موارد اضطهاد(اذیت وآزار)هستند. از چین و فیلیپین گرفته تا روس واز اروپا گرفته تا آمریکا همه جا دشمنی برای اسلام است.در فلسطین مسلمانان از دست یهود چه می کشند،همه آن را می بینند. امروزمسلمانان که همبستگی را از دست داده اند باید هر روز شاهد محنتی تازه باشند.مسلمان وقتی که از رهبری قرآن دور شد باید هر محنتی را به جان بخرد.مسلمان وقتی که از سنت مطهره خاتم الانبیا دور شد هر بلایی که بر سرش بیاید از خود اوست. در هیچ فرقه ای کسی که خود را به دشمن بفروشد و به نفع دشمن کار کند نخواهی دید،اما در مسلمانان همه بلیات (بلاها) ازهمان افراد خود فروخته برمی خیزد.خدای متعال به مسلمانان بیداری وهوشیاری دهد تا خوب و بد را تشخیص دهند. پروردگار متعال شب قدر مسلمانان را تازه فرماید تا رجوع به کتاب و سنت و اخلاص لرب العالمین را از نواحیا کنند.«انا انزلناه فی لیلة القدر» : ما قرآن را درشب قدر برزمین فرود آوردیم.

الامام الحافظ ابن حجر در شرح صحیح بخاری آورده است که:در شب قدر قرآن از لوح محفوظ به بیت العزه در آسمان انتقال یافت تا از آنجا به تدریج بررسول الله به حسب وقایع نازل شود. این شب قدر مایه به هم پیوستن آسمان و زمین شد و همین شب قدر نوید بخش زمانی پر برکت بود که دین خدا انتشار یافت و سعادت جهانیان را پایه گذاشت.چنین شبی با این همه شرف، چه کسی می تواند قدرو منزلت آن را بداند واز عهده سپاس آن برآید.« وَما أدرَاکَ مَا لَیلَةُالقَدر2»: چه دانی که شب قدر چگونه شبی است ؟ علم عالمان به آن نمی رسد و ارجمندی و عظمت آن شب را کسی نمی داند مگر پروردگار جهانیان که آن شب را آفرید وآنچنان منزلتی بخشید تا آن در سر آغاز دینی باشد که تا قیام قیامت برقرار بماند و راهنمای بشر به سوی سعادت و خوشی دو جهان باشد . آن شب قدر از هزار ماه که شب قدر در آن نباشد بهتر است .« لَیلَةُالقَدرِ خَیرٌمِّن اَلفِ شَهر3»: یک شب قدر برای این امت که از نور هدایت قرآن در آن نصیبشان شد بهتر است از یک هزار ماه بدون شب قدر که ملت های پیش از اسلام در تاریکی کفر و گمراهی وشرک و سرگردانی به سرمی بردند.شب قدر برای این امت است ، که همه ساله در همین شب میلیونها مسلمان به عبادت می ایستند واگر چه مسلمانان در این زمان به سبب نبودن رهبری صحیح به عقب افتاده اند ، نظر به این که قرآن کلام الله تا قیام قیامت به سلامت و دست نخورده و آماده راهنمایی است و نظر به این که سنت صحیحه رسول الله(ص) تا قیام قیامت به سلامت محفوظ است ، امید است حصول رهبری صحیح که از آن دو(قرآن وسنت) استمداد جوید که مجد و عظمت این امت را باز گرداند، نزدیک باشد.شب قدر با آن شرف و عظمت که فقط خالق آن پی به منزلت آن می برد شبی است که : « تَنَزَّلُ المَلَئکَةُ وَالرُّوحُ فِیها بِاِذنِ رَبِّهِم مِن کُلِّ اَمر4»: فرشتگان و جبرییل در شب قدر به فرمان پروردگارشان فرود می آیند به هر فرمانی که خدای عزوجل در آن سال نوشته است . در شب قدر فرشتگان و جبرییل به فرمان خدا فرود می آیند برزمین به هر امری از خیر و برکت .ودرخواندن :من کل امرسلام :در آن شب قدر برای مومنان از هر بدی ایمنی است. «سَلَمٌ هِیَ حَتَّی مَطلَعِ الفَجر5»: آن شب همه سلام است تا دمیدن صبح صادق. فرشتگان به هر مومنی سلام کنند. شان و عظمت آن شب مقتضی است که آن را عیدی گرامی بشمارند و برای نشر سلام و سلامتی بکوشند و به طاعت خدا قیام کنند و خدا را بر چنان شبی بزرگوار سپاس گویند. اسلام دین عمل است. شبی که سر آغاز نزول قرآن و مبدا اتصال آسمان به زمین ونزول فرشتگان وسلام آنان بر مومنان است. شایسته است که در آن شب مومنان به طاعت خدای تعالی قیام کنند تا سلام فرشتگان و جبرییل بر ایشان در حال قیام آنها به عبادت باشد و شبی که در آن دعوت به سوی توحید خدا و گرفتن دین خدا و پیروی از رسول خدا بود، جادارد آن شب را شب عیدی بزرگ قرار دهند که برای همه جهانیان سلام و سلامتی به بار آورد.در حدیث صحیح بخاری و مسلم آمده است:«مَن قامَ لیلةُ القدر ایماناً و احتساباً غَفَرله ما تقدم من ذنبه»یعنی کسی که شب قدر به عبادت ایستد از روی ایمان به پروردگار و اخلاص عبادت گناهان گذشته اش برای او آمرزیده شود . والله سبحانه و تعالی اعلم .

نماز قدر : حد اقل دو رکعت و حد اکثر بی نهایت می باشد (در این شب نماز قضا همخوانده شود بهتر است )

نیت نماز قدر:نیت قلدم اوقیر من شو ایکی رکعت نفل قدر نمازنی باقدم کعبه الله اوچین الله اکبر. در هر رکعت سوره فاتحه(الحمدُ لله) و 7 مرتبه سوره اخلاص(قل هو الله احد) خوانده شود.پس از سلام دادن و اتمام نماز بنشیند و 70 مرتبه اَستَغفِرُاللهَ وَ اَتُوبُ اَلَیه بگوید ترجمه:من از خداوند آمرزش گناهانم را می خواهم و بسوی او توبه می کنم.

دعای شب قدر: اَللهُمَّ اِنَّکَ عَفُوٌّ کَریم و تُحِبُّ العَفوَ فَاعفُ عَنّی. ترجمه خداوندا تو عفو کننده وکریمی تو عفو را می پسندی لذا از گناهانم در گذر .

چنانچه رسول خدا(ص) بنا به فرموده پروردگارش گفته است : هر عمل نیکی ده برابر تا هفتصد برابر خود ثواب دارد به جز روزه داشتن زیرا روزه برای من است و من خود پاداش آن را می دهم .(روایت از حدیث ابو هریره)

«هر چیزی دری دارد و در خدا پرستی روزه است »