تبیان، دستیار زندگی

مرضیه‌سادات موسوی

«غیر خودی کسی است که دستورش را از بیگانه می‏گیرد؛ دلش برای بیگانه می‏تپد؛ دلش برای برگشتن آمریکا می‏تپد. غیر خودی آن کسی است که از اوایل انقلاب در فکر ایجاد رابطه دوستانه با امریکا بود. به امام اهانت می‏کرد؛ اما برای امریکا اظهار علاقه می‏نمود! کسی به امام اهانت می‏کرد، ناراحت نمی‏شد؛ اما اگر کسی به دشمنان بیرون از مرز یا همدستان آن‌ها اهانت می‏کرد، ناراحت می‏شد! اینها غریبه‏اند. اسمشان چیست، هرچه باشد.»

خطبه‏ هاى نماز جمعه تهران به امامت مقام معظم رهبرى‏(8/5/1378)

این جملات، گوشه‌ای از سخنان گهربار مقام معظم رهبری است که با طرح آن موج فرهنگی‌ای در جامعه ایجاد و خط بطلانی بر تلاش‌های دشمنان كشیده شد. در این نوشتار بر آنیم تعاریف، مبانی و آسیب‌های جبهه خودی را از دیدگاه معمار كبیر انقلاب، حضرت امام (ره) و دو شاگرد امام و عقبه‌های تئوریك نظام، استاد شهید مطهری و استاد مصباح یزدی بررسی كنیم.

امام خمینی(ره) و جریان خودی و غیرخودی

امـام خـمینی در بسیاری از بیانات ارزشمند خود از مردم می خواست، جریان‌های اصلی و انحرافی را دقـیق بـازشناسند و در وصیت نامه خویش، جریان‌های مـوجود را به مردم شناساند و حجت را بر همگان تـمام کرد. «مـن در میان شما باشم و یا نباشم، به همه شما وصیت و سفارش می کنم که نگذارید انقلاب به دست نااهلان و نامحرمان بیفتد.»

امـام بارها به خطر نفوذ فرصت طـلـب‌هـا هشدار می دادند و ملت را به هوشیاری دعوت می كردند و می‌فرمودند: « لازم است با کمال قدرت و هوشیاری، اشخاص یا گروه‌هایی که گرایش بـه مـکـتب‌های غیراسلامی دارند و به خوی فرصت طلبی می خواهند در این اوقـات از فـرصـت اسـتفاده نموده، خود را در صفوف شما داخل کـنند و به شما در موقعش از پشت خنجر بزنند، از خود دور کنید و به آن‌ها مجال تحرک ندهید.»

دو نکته اساسی در این هشدار به چشم می‌خورد:

الـف. شناسایی جریانها و افراد

یعنی انگیزه های کسان و گروه ها را تحلیل کنید که آیا برای خدمت به مردم به میدان آمده اند، یا بـرای فـرصـت طلبی و چیدن میوه از بوستان انقلاب و حال آن که در آبیاری و پاسداری انقلاب، هیچ نقشی نداشته اند.

ب. مجال و میدان ندادن به چنین اندیشه و کسانی

ماندگاری انقلاب و گـسـتـرش آن، بـسـتـگـی بـه نیروهای انقلابی است. اگر نـیروهـای انقلابی در میدان نباشند و برای رخنه نـااهـلان به درون نظام انقلابی مجال پیدا بشود، انقلاب از حرکت باز می ماند و رو بـه افـول مـی رود.

آسیب های جبهه خودی

الف. تنش ها و اختلافات داخلی

نخستین عامل، اختلافات و تعارض های داخلی است. اختلاف، هم زمینه ساز رخنه و سوء استفاده بیگانه است و هم مایه نابودی افراد و گروه ها. جنگ و اختلافات داخلی سستی می آورد؛ یعنی آن نیرویی كه باید به صورت یك مشت گره كرده علیه دشمن به كار گرفته شود، هنگام نزاع و تنش، علیه خودی ها به كار می رود.

دلسوزان انقلاب و اسلام باید بدانند كه اتحاد بر محور آرمان و عقیده، از مهم‌ترین عوامل پیروزی به شمار می‌آید و جامعه متحد، همدل و هم زبان، نفوذناپذیر است. از این رو، در كنار سلیقه ها و نظرهای متفاوت، پایبندی به اصول مسلم و حدودی كه خودی را از غیرخودی متمایز می سازد، ضرورت دارد. امام خمینی دو جریان سیاسی روزگار خویش را چنین اندرز می دادند: «هر دو گروه باید توجه كنند كه دشمنان بزرگ مشترك دارند كه به هیچ یك از آن دو جریان رحم نمی كنند. هر دو جریان با كمال دوستی مراقب آمریكای جهان خوار باشند و مردم را هشیار كنند كه آمریكای حیله گر دشمن شماره یك آن‌ها است.»

ب. خالی كردن صحنه

خالی شدن صحنه انقلاب از حامیان آن، یكی از آرزوهای بیگانگان است و باعث می‌شود دشمن به بسیاری از مقاصد خود دست یابد. عدم حضور مدافعان انقلاب و خودی ها، هم انقلاب را از پیشبرد اهداف الهی و انسانی‌اش باز می دارد و هم آزمندی دشمن به دست اندازی در نظام اسلامی را فزونی می‌بخشد. حضرت امام می‌فرماید: «شاید گناهی بالاتر از كناره گیری نباشد و هیچ عذر و بهانه‌ای برای ترك صحنه انقلاب پذیرفته نشود.»

ج. غفلت از دشمن

چشم فروبستن از دشمن و بی توجهی به اهداف، عملكرد و توطئه هایش، موجب طمع رخنه‌گران در نظام اسلامی و انقلاب می شود. به خواب فرو رفتن و عدم هشیاری در برابر دست های آشكار و پنهان بیگانه، از كمین گاه‌های دشمن است.

امام خمینی مردم را این‌گونه به هشیاری سفارش می‌فرمود: «توجه كنید به این‌كه دست های فاسد و قلم‌های فاسد و گفتارهای فاسد، شما را به اغفال نكشاند و شما را برنگرداند به حال سابق.»

شهید مطهری و جریان‌های خودی و بیگانه

معیار شناخت خودی و بیگانه

در نـوشـته های استاد مطهری به تجزیه و تحلیل جامع و فراگیری از واژه هـای خودی و بیگانه و معیار شناخت آن دو از یکدیگر بر می خوریم کـه راهگشای این مقوله در زمان ما نیز هست. ایشان در این‏که آیا مرز تاریخی، جغرافیایی، سیاسی، زبان، رنگ و... می‏تواند ملاک خودی بودن باشد یا نه، می‏فرماید:

«شما اگر به سرگذشت نهضت‏ها رسیدگی کنید، چه بسا اشخاص بیگانه‏ای را از ملیت‏های دیگر در آن‏ها می‏یابید که قهرمانی‏ها کرده‏اند تا پس از پیروزی، آنان جزء همان‏ها باقی بمانند و با آنان ملت نوینی بسازند. از طرف دیگر، در داخل یک کشور، جماعت‏های گوناگونی را می‏یابید که از یک نژاد و اسلاف و با یک زبان و سنت و فرهنگ و شرایط جغرافیایی هستند، ولی ابداً با هم پیوند ارتباطی ندارند ... پس این مرزهای تاریخی و جغرافیایی و سیاسی و رنگ و زبان نمی‏تواند مرز بین افراد آدمی شود و نه مایه پیوند افراد گردد... صرف این‏که یک چیزی از میان یک مردمی برخاسته باشد، ملاک خودی بودن آن نمی‏شود و صرف این‏که چیزی از خارج مرزها آمده باشد، ملاک اجنبی بودن و بیگانه بودن آن نمی‏شود.»

ایشان در جایی دیگر می نویسد: «اگـر در تعیین حدود ملیت ایرانی، عنصر آریایی اساس قرار گیرد، نتیجه و حاصلش در آخرین تحلیل، نزدیکی و خویشاوندی با جهان غرب اسـت.... در این صـورت، غـرب استعمارگر برای ما خودی می شود و اعـراب مـسـلمان، نسبت به ما بیگانه؛ و به عکس، اگر نظام فکری و مـسـلـکـی و نـهادهای اجتماعی چهارده قرن اخیر را ملاک ملیت خود قـرار دهـیم... عرب و ترک و هند و اندونزی و چینی مسلمان نسبت به ما خودی و غرب غیر مسلمان بیگانه می شود.»

استاد شهید این‌گونه بخش بندی و جداسازی را روش غربیان می داند و می نویسد: «ناسیونالیسم یا ملت گرایی در اندیشه واضعان غربی‌اش، یعنی مردمی را کـه در قـالـب مـرزهـای جـغرافیایی معین، نژاد معین و سابقه تـاریخی و زبان و فرهنگ و سنن واحد گرد آمده‌اند، به عنوان یک واحـد تـفـکـیک ناپذیر، مبنا و اصل قرار دادن و آنچه را در حیطه مـنافع و مصالح و حیثیت و اعتبار این واحد قرار گیرد،(خودی) و دوست دانستن و بقیه را(بیگانه) و دشمن خواندن.»

استاد شهید در بیان سه ویژگی بیگانه و غیرخودی چنین می‌نویسد:

1. بیگانه ای که در جوهر با یک ملت اختلاف دارد؛

2. بیگانه ای که درد و داعیه او را نمی شناسد؛

3. بـیگـانـه کـه درد و داعیه او را می شناسد، ولی با آن دشمن است.

بـنـابـراین، غـیرخودی به کسانی گفته می شود که فرهنگ و دین و بـاورهـای مـذهبی و ملی را نمی‌پذیرند و با هدف‌ها و انگیزه‌های مردم هماهنگی ندارند و یا با آن هدف‌ها و آرمان‌ها می‌ستیزند.

خودباوری و خودباختگی

در نـگـاه اسـتاد مطهری ، جریان خودی و بیگانه را از راه دیگری نیز می تـوان شـناسایی کرد و آن این است که: هر فرد و یا جریانی که از هـویت و مـاهـیت اصـیل خویش دور افتاده باشد و استقلال فکری و فـرهـنـگی خود را از دست داده باشد و دل در گرو اندیشه و فرهنگ بـیگـانه ای داشته باشد، غیرخودی و بیگانه و بیگانه پرست است. در بـرابـر، هر ملتی که به اعتلای شخصیت ملی و فرهنگی خود بیندیشد و پاسدار هویت دینی و انسانی خود باشد، خودی به شمار می رود؛ «خـودبـاختگی یعنی تزلزل شخصیت، بی ایمانی به خود، گم کردن خود، از دسـت دادن حـس احـتـرام به ذات، بی اعتمادی و بی اعتقادی به فـرهنگ خود و استعداد و شایستگی خود؛ و در مقابل، به خودآمدگی یعـنـی بـازگـشت به ایمان خود، بیدار کردن حس احترام به خود و تاریخ و شناسنامه و نسبت تاریخی خود....»

فرصت طلبان غیرخودی

اسـتـاد شـهید مطهری، جبهه دوست و دشمن را به خوبی می شناخت و راه‌های نـفوذ و هجوم فرصت‌طلب‌ها را نیز به روشنی می شناساند و اعلام می کـرد. همسو عـوامـل پیدایش نهضت و پیروزی آن را به گونه‌ای استادانه می شکافت و به آفت‌ها و آسیب‌های احتمالی، هشدار می‌داد:

- رخنه و نفوذ افراد فرصت طلب در درون یك نهضت از آفت‌های بزرگ هر نهضت است. وظیفه بزرگ رهبران اصلی این است كه راه نفوذ و رخنه این‌گونه‏ افراد را سد نمایند. هر نهضت مادام كه مراحل دشوار اولیه را طی می‏كند، سنگینی‌اش بر دوش‏ افراد مؤمن مخلص فداكار است، اما همین كه به بار نشست و یا لااقل‏ نشانه‏های بار دادن آشكار گشت و شكوفه‏های درخت هویدا شد، سر و كله‏ افراد فرصت‌طلب پیدا می‏شود. روز به روز كه از دشواری‌ها كاسته می‏شود و موعد چیدن ثمر نزدیك‌تر می‏گردد، فرصت طلبان محكم‌تر و پر شورتر پای عَلَم نهضت سینه می‏زنند تا آنجا كه تدریجاً انقلابیون مؤمن و فداكاران اولیه را از میدان به در می‏كنند.

ایشان در ادامه، پیش بینی خود را بـا اسـتـناد به جریان‌های تاریخی مستدل كرده و می نویسد:

«بـررسی تاریخ اسلام نشان می دهد که بعد از وفات پیغمبر(ص) مسیر انـقـلاب اسلامی که آن حضرت ایجاد کرده بود، عوض شد. در اثر رخنه افـراد فـرصـت طـلـب و رخـنـه دشـمنانی که تا دیروز با اسلام می‌جـنـگـیدنـد، اما بعدها با تغییر شکل و قیافه، خود را در صفوف مـسـلمانان داخل کرده بودند، مسیر این انقلاب و شکل و محتوای آن تا حدود زیادی عوض گردید...»

این هـشـداری است به خودی‌ها در انقلاب اسلامی ایران که نگذارند بـار دیگر تاریخ تکرار شود و کسانی با تغییر دادن چهره و شعار، خـود را در جـبـهـه خـودی‌هـا داخـل کنند و دستاوردهای انقلاب و ارزش‌هـای بـرآمـده از آن را کم رنگ سازند و اندک اندک سنگرهای ایدئـولـوژیک و اجـرایی را از سـنگرسازان با سابقه بگیرند و دوبـاره زمـینه دخالت بیگانگان را بر سرنوشت ملت ایران فراهم سازند.

نفوذ اندیشه های بیگانه

استاد آیت الله مصباح یزدی و جریان‌های خودی و غیر خودی

استاد فرزانه آیت الله مصباح یزدی نیز همچون استاد شهید با تیزبینی و فراست مثال زدنی در جهت مشخص كردن مرز این گروه به‌پا خاست. ایشان در تعریف غیرخودی می‌گوید: «غیر خودی کسی است که هیچ حسن نیتی نسبت‏ به نظام اسلامی ندارد و نوکر بی‏جیره و مواجب آمریکا و اسرائیل است و گاهی ممکن است دارای پست و مقامی هم باشد.»

ایشان بر این عقیده است: «ما نباید به اختلافات خودی‌ها دامن بزنیم، ولی اختلاف بین خودی و غیر خودی امری طبیعی است.» ایشان در ادامه می افزاید: «لزومی ندارد ما از غیرخودی‌ها صرف این‌كه پستی دارند حمایت كنیم، بلكه باید همواره با آنان بجنگیم و هیچ‌گونه رحم و مروت و رأفت برای آنان نداشته باشیم.»23

استاد با استناد به آیات قرآن سعی می‌كنند تا ریشه های این جریان‌ها را از قرآن استخراج كنند. لذا می‌گوید: «در قرآن داریم كسانی كه «لست منهم فی شی‏ء» در مقابلش می‏گوید «بعضكم من بعض» كسانی هستند یكپارچه از همین. بعضكم من بعض، تعبیری عربی است كه در فارسی عیناً برایش معادل نداریم؛ بعضی از شما از بعض دیگری، یعنی مجموعه مسلمانان یكی هستند. هر كدام یك عضوی از این پیكر هستند. معنی بعضكم من بعض چنین معنایی است. پس می‏شوند خودی. ولی كسانی را می‏گوید «لست منهم فی شی‏ء». اینها با تو هیچ ارتباطی ندارند. لست منهم، تو از اینها نیستی در هیچ چیز؛ یعنی ربطی به تو ندارند؛ در میان شما زندگی می‏كنند؛ زیر پرچم اسلام زندگی می‏كنند، گاهی در مسجد هم نماز می‏خوانند، ولی لست منهم فی شی‏ء؛ از شما نیستند. این تعبیر قرآنی است. بعضی «بعضكم من بعض» هستند، از همدیگر هستند و خودی هستند.

قرآن در وصف منافقین می‏فرماید «ولا یأتون الصلا ة الّا و هم كسالا»؛

در نماز حضور پیدا نمی‏كنند، مگر با كسالت، برای این‌كه مهری پای كاغذ بزنند كه ما هم مسلمان هستیم؛ یراعون الناس، ریاكاری می‏كنند، ریش و تسبیحی و فلانی... برای مسلمان جلوه دادن خود، دروغ می‏گویند.

قسم می‏خورند كه ما ایمان داریم «واللّه‏ یشهَدُ ان المنافقین لكاذبون»؛

ملاك خودی و غیر خودی

علامه مصباح یزدی محور و ملاك خودی و غیر خودی را دینداری و بی‌دینی دانسته، می‌گوید:

اولین ویژگی خودی‌ها

علامه مصباح با استناد به آیه آخر سوره مجادله، اعتقاد دارد كه خداوند اولین ویژگی خودی‌ها را آن می‌داند كه با غیر خودی‏ها دوستی نمی‏كنند. ایشان برای این امر این‌گونه استناد می‌كند: «در قرآن می‏فرماید مردمی را نمی‏یابی كه ایمان به خدا و روز رستاخیز داشته باشند و در عین حال دوستی كنند با كسانی كه مقابل خدا و پیغمبر هستند. یعنی اگر كسی ایمان به خدا و قیامت دارد با غیرخودی‌ها، با آن‌هایی كه در مقابل خدا و رسول هستند، دوستی نخواهد كرد؛ «ولو كانوا ابائهم او ابنائهم او اخوانهم او عشیرتهم؛ هر چند كسانی كه مخالفت با خدا و رسول می‏كنند، پدرانشان باشند یا فرزندانشان باشند یا برادرانشان باشند یا خویشاوندانشان؛ حتی اگر كسی پدرش، فرزندش، برادرش یا سایر خویشاوندش در طرف مقابل خدا و رسول قرار گرفت، مؤمنین حق ندارند با او دوستی كنند... اولین ویژگی‏شان این هست كه با غیر خودی‏ها دوستی نمی‏كنند. نفرمود نماز می‏خوانند، روزه می‏گیرند، زكات می‏دهند، جهاد می‏كنند؛ هیچ كدام از اینها را ذكر نكرد.

مشخصه اصلی آن‌ها كه آن‌ها را از سایر مؤمنین جدا می‏كند، ممكن است كسانی نمازخوان باشند، ولی آخرش بلغزند؛ ممكن كسانی در جبهه‏های جهاد هم شركت كنند، زخم هم بردارند، معلول هم بشوند، اما باز سرانجام در مقابل خط اسلام قرار بگیرند؛ هم در صدر اسلام چنین كسانی بودند هم امروز هستند. اینها ایمانشان تثبیت شده نیست. صرف این‌كه اهل نماز و روزه هستند، صرف این‌كه اهل جهاد و هجرت هستند، ضمانتی برای ثبات ایمان ندارند؛ ممكن است بلغزند، اما اگر علاوه بر اینها یك شرط دیگری داشتند و آن این بود كه محبت غیر خودی در دل راه نمی‏دهد، ولو پدرش باشد، ولو فرزند دلبندش باشد، اگر در مسیر خدا نیست، محبتش را به دل راه نمی‏دهد، این جور افراد ایمانشان ثبات دارد.