ایدئولوژی سیاسی شیعه
حضرت صدیق طاهره (علیها السلام) با بینش سیاسی عمیق خویش میدانستند كه این خطبهها تنها متعلق به زمان ایشان نیستند و باید به عنوان الگویی برای آیندگان به یادگار بمانند. از اینرو، دقت و توجه ایشان در این خطبهها بسیار تحسین برانگیز است و ما را به این نكته رهنمون میسازد كه ایشان عالمهای هستند كه فقط به زمان خویش احاطه ندارند، بلكه به حق سرور زنان دو عالماند و سخنان ایشان، مهر تثبیتی بر حقانیت فرهنگ تشیع میباشد. آن حضرت با درایت خویش، در این خطبهها و ویژگیهای ایدئولوژی سیاسی شیعه را بر میشمرند.
برای هر ایدئولوژی پنج ویژگی میتوان برشمرد كه كلیاند. غالب ایدئولوژیها دارای این ویژگیها هستند. ایدئولوژی اسلام نیز با توجه به جامعیت آن از این امر مستثنا نیست. این ویژگیها عبارتند از :
1. معمولا ایدئولوژی نظریههایی كم و بیش جامع در مورد انسان و جامعه را در بر دارد.
2. نظریه و برنامهای كلی دربار سازمان سیاسی ـ اجتماعی را داراست.
3. رسیدن به این برنامه مستلزم برنامه ای است كه استراتژی آن در این ایدئولوژی بیان شده است.
4. نه تنها در پی انگیزش مردم است، بلكه در جهت اهداف خویش، به دنبال یافتن هواداران وفادار میباشد.
5. خطاب آن به عامه مردم است، به روشن فكران، در رهبری، نقش خاصی را میدهد.
همان گونه كه گذشت، در تفكر حضرت زهرا (علیها السلام) انسان موجودی مختار است و حق انتخاب دارد. اما این انسان در هستی زندگی میكند و عالم هستی نیز ماهیت از اویی و به سوی اویی دارد؛ یعنی عالم هستی در این جهان مادی خلاصه نمیشود و در ورای این عالم خاكی، عالم دیگری است. انسانی كه در این جهان زندگی می كند نیز ماهیت دو بعدی دارد: بعد مادی و بعد معنوی. و این انسان دو بعدی استعداد رسیدن به كمال را داراست. اما استعداد به تنهایی كافی نیست. بنابراین، هم انسان و هم جامعه محتاج راهنما و هدایت كننده میباشند تا بتوانند راه خود را بیابند. و این راهنما كسی نیست جز پیامبر و امام. همچنین انسان برای رسیدن به سعادت، به وسیله ای نیاز دارد كه این وسیل رشد و سعادت، همان «قرآن» میباشد.
حضرت زهرا (علیها السلام) در خطبه خویش میفرمایند: «شما ای بندگان خدا! مسئولان امر و نهی پروردگار و حاملان دین و وحی او هستید وشما نمایندگان خدا بر خویشتن و مبلغان او به سوی امت ها میباشید. پاسدار حق الهی در میان شماست و حافظ پیمان خداوند، در دسترس هم شماست و آنچه پیامبر صلی الله علیه و آله پس از خود در میان امت به یادگار گذارده، كتاب ناطق خدا و قرآن صادق، نوری آشكار و روشنایی پرفروغ است...؛ كتابی كه ... مستمعان را به ساحل نجات رهبری میكند ...»
حضرت زهرا (علیها السلام) در این خطبه، بارها مردم را مخاطب خویش قرار میدهند و به آنها اعتماد به نفس میبخشند كه شما آزاد از هر قید و بندی نسبت به بندگی دیگری هستید. در فرازهای مزبور، ایشان انسان را مختار و مسئول رفتار سیاسی خویش میدانند و به مهاجر و انصار میفهمانند كه هیچ عذری از آنها پذیرفته نخواهد بود.
ایشان در خطب دوم خویش میفرمایند: «انلزمكموها و انتم لها كارهون»؛ یعنی آیا ممكن است ما شما را مجبور به پذیرش حق كنیم، در حالی كه شما از آن كراهت دارید؟ بنابراین، در مكتب تشیع، فرد و جامعه سیاسی مسئول رفتار خویش هستند و در صورت تخلف، باید پاسخگو باشند. این ایدئولوژی سیاسی حضرت فاطمه (علیها السلام) است كه به انسان، شرافت، شخصیت انسانی، شناخت، رسالت و مسئولیت میدهد. از این رو میبینیم ویژگی اول ایدئولوژی به وضوح در خطبهها نمایان است.