تبیان، دستیار زندگی

رفتارهای سیاسی حضرت زهرا (علیها السلام)

بینش سیاسی

تعبیر «بینش سیاسی» از دو كلم «بینش» و «سیاسی» تركیب شده است. «بینش» از مصدر دیدن، بینایی، بینندگی و بصیرت، به معنای نگاه و نظر می‌باشد. در اصطلاح روان‌شناسی نیز «بینش» عبارت از «كشف» است. «سیاست» نیز برگرفته از كلم «ساس» به معنای رعیت داری، اصلاح امور مردم و مملكت داری می‌باشد. در لسان العرب، «سیاست» به معنای قیام هر چیزی است به آنچه صلاح و مصلحت می‌باشد. «السیاسة: القیام علی شیء بما یصلحه». نزد دانشمندان اسلامی نیز سیاست عبارت است از: روش ادار جامعه به گونه‌ای كه مصالح مادی و معنوی آحاد آن تحقق یابد. به دیگر سخن، سیاست به معنی آیین كشورداری است.

با توجه به این دو مفهوم، می‌توان «بین سیاسی» را چنین تعریف كرد: بینش سیاسی داشتن به معنای فهم دقیق مسائل، حسن و سرعت تشخیص، سرعت انتقال و باریك بینی در تمام اموری است كه نیاز به تدبیر و سیاست‌گذاری دارند.

در اینجا، منظور از «بینش سیاسی حضرت زهرا (علیها السلام)» آگاهی از روابط و ضرورت‌های میان اجزای نظام اسلامی ـ سیاسی، از جمله توحید، نبوت، امامت و نظام امت می‌باشد كه این بینش بر پای باورها، آگاهی‌ها و ارزش های توحیدی استوار است.

ساختار بینش سیاسی حضرت زهرا (علیها السلام)

در یك جمع بندی كلی، سه عنصر اصلی را می‌توان در ساختار بینش فرد موثر دانست: ارزش‌ها، باورها و آگاهی‌ها. ارزش ها ملاك های مرجحه‌ای هستند كه موجب میشوند انسان یك گونه از نمود و حالت حقیقی را نسبت به حالت دیگر آن ترجیح دهد، برای مثال، حضرت زهرا (علیها السلام) حمایت از ولایت عظما را به عنوان حقیقتی در نظر داشتند و از این رو، جان خود را برای اثبات این حقیقت نثار كردند. به عبارت دیگر، ایشان شهادت درراه ولایت را بر زندگی مادی ترجیح دادند.

منظور از «باورها» نیز ایمان و اعتقادی است كه ما نسبت به وجهی از واقعیت داریم، به گونه‌ای كه آن را حقیقتی آزمون شده و دانسته تلقی می‌كنیم. حضرت زهرا (علیها السلام) به این باور رسیده بودند كه تنها راه نجات و سعادت انسان‌ها تمسك به دامان ولایت و امامت است و هر راهی جز این راه، انحراف و سقوط در فتنه می‌باشد.

آخرین عامل موثر در ساختار بینش، عنصر «آگاهی و شناخت» است، قطع نظر از اینكه منشأ آگاهی‌ها چیست. آگاهی عنصری كلیدی در شكل دهی به نظام ادراكی و ایجاد تغییر در آن می‌باشد.

منشأ آگاهی‌های حضرت زهرا (علیها السلام) وحی الهی می‌باشد كه این مسئله از دو طریق امكان پذیر شده است: علاوه بر اینكه ایشان در دامن كامل ترین انسان های روی زمین تربیت شده اند (از طریق پدر، به اطلاعات و آگاهی‌هایی رسیده‌اند كه دیگران از آن ها بی نصیب هستند)، از سوی دیگر، با توجه به احادیث وارد شده، پس از رحلت پیامبر ‌(صلی الله علیه و آله) حضرت زهرا (علیها السلام) ازطریق جبرئیل، آگاهی‌های را كسب می‌نمودند. به عبارت دیگر، حضرت زهرا (علیها السلام) نیز مورد خطاب وحی قرار می گرفتند. باید توجه نمود كه حضرت آگاهی عمیقی نسبت به مسائل روز داشتند. آگاهی ایشان از متن اجتماع مسلمانان نیز قابل توجه می‌باشد. اما با توجه به این ساختار بینشی، چگونه می‌توان اثبات نمود كه عامل رفتارهای سیاسی حضرت زهرا (علیها السلام) بینش سیاسی ایشان بوده است؟

از طریق برخی از رفتارهای ایشان، از جمله ایراد خطبه در مسجد مدینه و همچنین در بستر بیماری و تلاش براثبات ولایت امیرالمؤمنین (علیها السلام) و گریه‌های حزن انگیز پس از ارتحال پیامبر ‌(صلی الله علیه و آله) می‌توان تا حدی به ساختار بینش ایشان پی برد.

رفتار سیاسی در قالب ایراد خطبه

یكی از بارزترین رفتارهای سیاسی حضرت زهرا (علیها السلام) ایراد خطبه است. ایشان با استفاده از زمان ومكان مناسب، سعی در بیداری و آگاهی مسلمانان داشتند. از این رو، به دنبال غصب «فدك»، با جمعی از زنان به سوی مسجد مدینه حركت فرمودند. ابوبكر با عمر و جمعی از اصحاب، اعم از مهاجر و انصار، در آنجا حاضر بودند. آن حضرت (علیها السلام) چادری بر پیش روی خود حایل كردند و در كمال عفت و حجال، به ایراد خطبه پرداختند.

این رفتار اگرچه به دنبال غصب «فدك» صورت گرفت و ظاهرا یك حركت اقتصادی بود، اما با دقت در زمینه‌های ایراد خطبه و همچنین متن خطبه، اهداف خلیفه از غصب «فدك» و احادیث ائمه اطهار (علیهم السلام) و نگرش آن ها نسبت به «فدك»، می‌توان دریافت كه در نگرش شیعه، «فدك» به عنوان نمادی از غصب حكومت به شمار می آید.

زمینه های سیاسی ایراد خطبه

مراجعه به تاریخ اسلام نشان می‌دهد پس از ارتحال پیامبر‌(صلی الله علیه و آله)، جو اجتماعی- سیاسی با بحران جدی روبرو به شد؛ خطری سه گانه و مثلث وار آیین اسلام را تهدید می‌كرد: یك ضلع این خطر امپراتوری روم بود؛ خطر دیگر امپراتوری ایران؛ و خطر سوم منافقان و احزاب و اقلیت‌های داخلی بودند. در چنین شرایطی، كه خطر هجوم خارجی و از همه مهم‌تر خطر دشمن داخلی برای اسلام و مسلمانان وجود داشت، مسلما حضرت زهرا (علیها السلام) برای باز پس‌گیری یك قطعه زمین ـ هر چند با ارزش ـ حاضر نبودند این میزان سختی را متحمل شوند و هرگز حاضر به ایجاد دو دستگی در میان مسلمانان نبودند. اما به توجه به كه ایشان از گوهر عقل و عصمت بهره مند بودند و هیچ‌گاه منافع شخصی خود و خانواده‌شان را بر منافع دینی و اجتماعی ترجیح نمی‌دادند، مقابله و اعتراض ایشان نسبت به حكومت معنایی دیگر را در خود نهفته داشت. هر چند خلیفه اهداف زیادی از جمله اهداف اقتصادی و همچنین شكست قداست معنوی اهل بیت (علیهم السلام) را در دستور كار خود قرار داده بود، اما هدف اصلی حضرت زهرا (علیها السلام) از بهانه قرار دادن «فدك» ضربه وارد كردن به موقعیت حكومت غاصب و دفاع از ولایت عظما و عصمت اهل بیت (علیهم السلام) بود. ایشان با بینش سیاسی خویش، متوجه خطری بزرگ‌تر از خطر روم و ایران برای جامع مسلمانان شده بودند و آن انحراف از مسیر ولایت و امامت بود؛ خطری كه مسلمانان را به فرقه‌های مختلف تقسیم نمود و مهم‌ترین عامل اقتدار مسلمانان را ـ كه همان وحدت و ایمان بود ـ زیر سئوال برد.

بررسی متن خطبه

هر چند بررسی دقیق خطبه در این مقال كوته نمی‌گنجد، اما مراجعه به این خطبه و بررسی اجمالی آن ما را با این واقعیت رو به رو می كند كه حضرت درصدد رسوا كردن حاكمان غاصب و نشان دادن بی كفایتی‌ آن‌ها به مردم و مسلمانان آینده می‌باشند. متن خطبه خود گواهی بر این ادعاست كه ایشان درصدد پس گیری صرف «فدك» نبودند؛ زیرا محورهای اصلی خطبه از جمله توحید، نبوت، معاد، عدل و امامت می‌باشند و تنها قسمت اندكی از خطبه به مباحث اقتصادی و ارث تعلق گرفته است. دقت در این قسمت نیز نشان می دهد كه خلیفه با تفسیری غلط از قرآن، حتی ساده‌ترین مباحث ارث، را متوجه نشده است. بنابراین، با توجه به متن خطبه و رفتارهای ایشان، می توان به دو نكته اشاره كرد:

یكی اینكه حضرت با ایراد این خطبه، منشوری درونی برای شیعه به یادگار گذاشته‌اند؛ منشوری كه در آن جهان بینی الهی به زیبایی ترسیم گردیده و براساس آن ایدئولوژی سیاسی شیعه پایه گذاری شده است.

دیگر اینكه حضرت با این حركت و رفتار سیاسی خویش، الگوی مناسبی برای مشاركت سیاسی زنان فراهم نمودند و با بنیان گذاری مكتب «اعتراض» در شیعه به همگان فهماندند كه دفاع از مكتب تشیع، زن و مرد نمی‌شناسد و هركدام از آن ها باید بر اساس ضرورت های موجود، به حمایت از فرهنگ سیاسی شیعه بپردازند.

در اینجا، با توجه به حجم بالای مباحث اعتقادی و اجتماعی و سیاسی در خطب اول ایشان در مسجد مدینه، تنها به بحث جهان بینی و ایدئولوژی سیاسی شیعه از دیدگاه حضرت پرداختند. این دو عنصر تاثیر بسیاری بر بینش سیاسی حضرت زهرا (علیها السلام) دارند. برای بررسی این دو عنصر، به هر دو خطب حضرت زهرا (علیها السلام) مراجعه می‌كنیم.

اركان جهان بینی اسلامی در دو خطبه

پیش از بررسی جهان بینی حضرت در خطبه ها، لازم است به اركان آن ها اشاره شود. سه مسئله بنیادین جهان بینی عبارتند از:

1. هستی شناسی، كه به این مطلب می‌پردازد: آیا جهان هستی مساوی با ماده است یا خیر؟ آیا رابطه‌ای بین جهان ماده و ماورای آن وجود دارد یا خیر؟ حل این مسائل به خداشناسی منجر می‌شود.

2. انسان شناسی، كه در آن حقیقت انسان مطرح می شود: آیا انسان همین بدن مادی است، یا دارای روح غیر مادی می‌باشد؟ آیا واپسین زندگی انسان محدود خواهد بود یا جاودانی؟ آیا روح و جسم انسان در زندگی او رابطه‌ای با هم دارند یا خیر؟ این مسئله به حل مسئله معاد منتهی می‌شود.

3. راه شناسی، كه مبدأ و معاد انسان را به هم پیوند می‌دهد و نقش آفریدگار را در راهنمایی انسان به سوی سعادت ابدی روشن میكند و آن راه «وحی» است كه از سوی خداوند متعادل در اختیار پیامبران قرار می‌گیرد و راه تضمین شده‌ای می‌باشد. در واقع، این بخش حلق ارتباط میان جهان بینی و ایدئولوژی می‌باشد. در پرتو مسئل نبوت است كه می توانیم مسائل ایدئولوژی را به صورت تضمین شده حل كنیم.

این اركان به زیبایی و با ترتیب، در خطب اول ذكر گردیده‌اند. در ابتدای خطبه، به توحید و صفات خداوند، هدف آفرینش، غیر مادی بودن مبدأ جهان و معاد اشاره می‌فرمایند، و در واقع، با شرح ركن اول جهان بینی سخن خویش را شروع می‌كنند. ایشان پس از حمد و ستایش الهی می‌فرمایند: «... من شهادت می دهم كه معبودی جز خداوند یكتا نیست. بی‌مثال است و شریك و مانند ندارد. این سخنی است كه روح آن اخلاص است ... خدایی كه رویتش با چشم‌ها غیر ممكن است و بیان اوصافش با این زبان محال و درك ذات مقدسش برای عقل‌ها و اندیشه‌ها ممتنع است...»

سپس ایشان اهداف خلقت را به طور خلاصه چنین بیان می‌فرمایند: آشكار ساختن حكمت بی پایان خداوند، دعوت بندگان به اطاعت او، نشان دادن قدرت نامحدود او، فرا خواندن بندگان به عبودیتش و قوت بخشیدن به پیامبرانش. در پایان این بخش، می‌فرماید: تا بندگان را بدین وسیله، از خشم و انتقام و عذاب خویش رهایی بخشد و به سوی باغ‌های بهشتی و كانون رحمتش سوق دهد». در ادام خطبه، به بحث دربار نبوت و مقام والای پیامبر‌ (صلی الله علیه و آله) و ویژگی‌ها و اهداف او و زحمات طاقت فرسای ایشان در راه گسترش اسلام اشاره می شود.

ایشان در قسمت پایانی خطبه، ابتدا به ركن معاد توجه می‌كنند و خلیفه را مورد مؤاخذه قرار می‌دهند و می‌فرمایند: «ولی بدان! در قیامت تو را دیدار می‌كنم و بازخواست می‌نمایم ... در آن روز، داور خدا، و مدعی تو محمد، و موعد داوری رستاخیز ... می‌باشد» مشاهده می‌كنیم كه حضرت زهرا (علیها السلام) در خطبه‌های خویش بارها متذكر معاد می‌شوند كه از جمله اركان ایمانی و اعتقادی دین اسلام و شرط مسلمانی است؛ یعنی اگر كسی این ركن را از دست بدهد از زمره مسلمانی خارج است.

بنابراین، در این خطبه، حضرت از لحاظ نظری، جهان بینی توحیدی را به زیبایی ترسیم می كنند و در كنار آن، یك ایدئولوژی سیاسی را به عنوان الگو و راهنما برای حركت شیعه در طول تاریخ ارائه می‌دهند. به عبارت دیگر، خطب ایشان، هم در بردارند حكمت عملی است و هم حكمت نظری.

ایدئولوژی سیاسی شیعه

حضرت صدیق طاهره (علیها السلام) با بینش سیاسی عمیق خویش می‌دانستند كه این خطبه‌ها تنها متعلق به زمان ایشان نیستند و باید به عنوان الگویی برای آیندگان به یادگار بمانند. از این‌رو، دقت و توجه ایشان در این خطبه‌ها بسیار تحسین برانگیز است و ما را به این نكته رهنمون می‌سازد كه ایشان عالمه‌ای هستند كه فقط به زمان خویش احاطه ندارند، بلكه به حق سرور زنان دو عالم‌اند و سخنان ایشان، مهر تثبیتی بر حقانیت فرهنگ تشیع می‌باشد. آن حضرت با درایت خویش، در این خطبه‌ها و ویژگی‌های ایدئولوژی سیاسی شیعه را بر می‌شمرند.

برای هر ایدئولوژی پنج ویژگی می‌توان برشمرد كه كلی‌اند. غالب ایدئولوژی‌ها دارای این ویژگی‌ها هستند. ایدئولوژی اسلام نیز با توجه به جامعیت آن از این امر مستثنا نیست. این ویژگی‌ها عبارتند از :

1. معمولا ایدئولوژی نظریه‌هایی كم و بیش جامع در مورد انسان و جامعه را در بر دارد.

2. نظریه و برنامه‌ای كلی دربار سازمان سیاسی ـ اجتماعی را داراست.

3. رسیدن به این برنامه مستلزم برنامه ای است كه استراتژی آن در این ایدئولوژی بیان شده است.

4. نه تنها در پی انگیزش مردم است، بلكه در جهت اهداف خویش، به دنبال یافتن هواداران وفادار می‌باشد.

5. خطاب آن به عامه مردم است، به روشن فكران، در رهبری، نقش خاصی را می‌دهد.

همان گونه كه گذشت، در تفكر حضرت زهرا (علیها السلام) انسان موجودی مختار است و حق انتخاب دارد. اما این انسان در هستی زندگی می‌كند و عالم هستی نیز ماهیت از اویی و به سوی اویی دارد؛ یعنی عالم هستی در این جهان مادی خلاصه نمی‌شود و در ورای این عالم خاكی، عالم دیگری است. انسانی كه در این جهان زندگی می كند نیز ماهیت دو بعدی دارد: بعد مادی و بعد معنوی. و این انسان دو بعدی استعداد رسیدن به كمال را داراست. اما استعداد به تنهایی كافی نیست. بنابراین، هم انسان و هم جامعه محتاج راهنما و هدایت كننده می‌باشند تا بتوانند راه خود را بیابند. و این راهنما كسی نیست جز پیامبر و امام. همچنین انسان برای رسیدن به سعادت، به وسیله ای نیاز دارد كه این وسیل رشد و سعادت، همان «قرآن» می‌باشد.

حضرت زهرا (علیها السلام) در خطبه خویش می‌فرمایند: «شما ای بندگان خدا! مسئولان امر و نهی پروردگار و حاملان دین و وحی او هستید وشما نمایندگان خدا بر خویشتن و مبلغان او به سوی امت ها می‌باشید. پاسدار حق الهی در میان شماست و حافظ پیمان خداوند، در دسترس هم شماست و آنچه پیامبر صلی الله علیه و آله پس از خود در میان امت به یادگار گذارده، كتاب ناطق خدا و قرآن صادق، نوری آشكار و روشنایی پرفروغ است...؛ كتابی كه ... مستمعان را به ساحل نجات رهبری می‌كند ...»

حضرت زهرا (علیها السلام) در این خطبه، بارها مردم را مخاطب خویش قرار می‌دهند و به آن‌ها اعتماد به نفس می‌بخشند كه شما آزاد از هر قید و بندی نسبت به بندگی دیگری هستید. در فرازهای مزبور، ایشان انسان را مختار و مسئول رفتار سیاسی خویش می‌دانند و به مهاجر و انصار می‌فهمانند كه هیچ عذری از آنها پذیرفته نخواهد بود.

ایشان در خطب دوم خویش می‌فرمایند: «انلزمكموها و انتم لها كارهون»؛ یعنی آیا ممكن است ما شما را مجبور به پذیرش حق كنیم، در حالی كه شما از آن كراهت دارید؟ بنابراین، در مكتب تشیع، فرد و جامعه سیاسی مسئول رفتار خویش هستند و در صورت تخلف، باید پاسخگو باشند. این ایدئولوژی سیاسی حضرت فاطمه (علیها السلام) است كه به انسان، شرافت، شخصیت انسانی، شناخت، رسالت و مسئولیت می‌دهد. از این رو می‌بینیم ویژگی اول ایدئولوژی به وضوح در خطبه‌ها نمایان است.

نظریه در مورد سازمان سیاسی ـ اجتماعی

حضرت زهرا (علیها السلام) در بخش فلسف احكام، در واقع فلسفه و ضرورت امامت و سازمان سیاسی اسلام را مطرح می‌كنند؛ آنجا كه می‌فرمایند: «وطاعتنا نظاماً للملة و امامتنا اماناً من الفرقة»؛ یعنی اطاعت از ما اهل بیت نظم‌دهند ملت، و امامت برای ایجاد وحدت و دوری از تفرقه و پراكندگی است.

همچنین در خطب دوم، به طور مشروح به وسیله امامت و ویژگی‌های امام می‌پردازند. بر این اساس، مشخص می‌شود كه از دید ایشان، نظام سیاسی اسلام نظامی است كه در رأس آن، جانشین پیامبر (صلی الله علیه و آله) قرار می‌گیرد. این جانشینی از نظر ایشان و در فرهنگ تشیع متعلق به مولای متقیان و فرزند ایشان می باشد.

مبارزه در راه هدف

دین اسلام دین مبارزه و جهاد است، چه جهاد با نفس و چه جهاد با دشمن بیرون. حضرت فاطمه (علیها السلام) هم عملاً از طریق رفتارهای سیاسی خود، مبارزه با غاصبان را به شیعیان می‌آموزند و هم در خطبه‌های خویش، مردم را به مبارزه و جهاد فرا می‌خوانند. برای مثال، در بخش «فلسفه احكام» می‌فرمایند: «فجعل الله الایمان تطهیرا لكم من الشرك... و الجهاد عزا للسلام»؛ یعنی خداوند ایمان را برای پاكی شما از شرك ... و جهاد را به خاطر عزت و سربلندی اسلام قرار داد.

در انتهای خطبه، به مهاجران و انصار می‌فرمایند: این چه سكوتی است كه در مقابل از دست رفتن حق من روا می دارید؟! این چه تغافلی است كه در برابر ستمی كه بر من وارد شده است نشان می‌دهید؟! و در تضمینی از قرآن می‌فرمایند: «چرا با قومی كه پیمان‌های خود را شكسته و تصمیم به اخراج رسول گرفتند پیكار نمی‌كنید، در حالی كه آن‌ها آغازگر بودند؟» (توبه: 13)

در این خطبه، نمود عینی مبارزه در راه هدف نیز به چشم می‌خورد. ایشان با اشاره به مبارزات پیامبر (صلی الله علیه و آله) و امام علی (علیه السلام) در این دو خطبه، مهم‌ترین عنصر ایدئولوژی سیاسی شیعه را برای مسلمانان آینده ترسیم می‌كنند و آن عدم سازشگری با دشمن می‌باشد.

در مورد ویژگی دوم و پنجم ایدئولوژی نیز باید متذكر شد كه ایشان در اثنای كلام خویش، به تناسب بحث، مردم را به اطاعت خدا و رسول خدا و ائمه اطهار (علیه السلام) می‌خوانند. ایشان با بینش عمیق خویش، در قالب استعاره، كنایه، تشبیه، تمثیل و یا تضمین آیات قرآن، بارها با واژه «یا ایها ...» و «یا ایها المسلمون...» مردم حاضر و آیندگان را مورد توجه قرار می‌دهند.

در واقع، در این فرازها، مخاطبان آن حضرت (علیها السلام) عالمان و آگاهان بی تفاوت جامع اسلامی، شخصیت‌ها و بزرگان تطمیع شده مدینه، اصحاب و یاران رفاه زده و قدرت طلب می‌باشند؛ كسانی كه دست از ارزش های الهی شسته و مرعوب و مضطرب شده‌اند. از سوی دیگر، ایشان می دانند كه در قلب های قفل زده آن ها چیزی اثر نمی‌كند. از این رو، در پایان خطبه، هدف از ایراد آن را برای اهل مسجد، اتمام حجت معرفی می كنند.

بنابراین، حضرت در این خطبه، به طور كلی، با تبیین وضع موجود (انحراف از مسیر امامت) به ارائه وضع مطلوب و آرمانی و (اطاعت از امامت و اهل بیت (علیهم السلام) برای رسیدن به سعادت) و ارائه طریق رسیدن به آن (به وسیل قرآن و اهل بیت (علیهم السلام) به دقت به ترسیم ایدئولوژی سیاسی شیعه می‌پردازند.

بنابراین، ملاحظه می‌كنیم كه مخاطبان حضرت زهرا (علیها السلام) روشن فكران و آگاهان زمان و در نهایت، تود مردم می‌باشند. حضرت نیز با بینش سیاسی خویش می‌دانند كه این گروه با توحید و نبوت و معاد آشنایی دارند. از این رو، درصدد تبیین این موارد نیستند. همچنین می‌دانند كه این جماعت با قرآن نیز آشنایی دارند. از این رو، نمی‌خواهد فلسفه آیات ارث و پس گیری «فدك» را برای آن ها توضیح دهند. مسلماً هدف ایشان امر مهم دیگری است و آن ارائه نظری سیاسی اسلام دربار امامت و حكومت می‌باشد؛ زیرا می دانند قانون الهی احتیاج به مجری دارد و تنها كسی شایست این اجراست كه اعلم و احق نسبت به مسائل الهی باشد.

رفتار سیاسی در قالب گیه و مصیبت و وصیت سیاسی

یكی از پنج نفری كه در دنیا بسیار گریسته‌اند حضرت زهرا (علیها السلام) می‌باشند كه این مسئله نشان از عمیق بودن درد و رنج ایشان دارد. حضرت در بیان احوال خود در پاسخ ام السلمه فرمودند: «در میان انبوه غم و گرفتاری هستم: از دست دادن پیامبر و مورد ستم قرار گرفتن وصی او».

این سخن به خوبی نمایانگر این مطلب است كه ناراحتی ایشان بیشتر به خاطر سرنوشت مسلمانان بوده، تا وضعیت روحی خویش؛ چرا كه می‌فرمایند: من نگران از دست دادن پیامبرم هستم، نه پدرم، و نگران مورد ستم واقع شدن وصی او هستم، نه شوهرم.

یا در جواب دختر طلحه، كه در یكی از روزهای غم بار پس از وفات رسول خدا (صلی الله علیه و آله) خدمت حضرت فاطمه (علیها السلام) رسید و از گریه‌های جانكاه آن حضرت سخت نگران شد و علت را پرسید، حضرت فاطمه (علیها السلام) در جواب فرمودند: «ای دختر طلحه! آیا از مصیبت و رویداد تلخی می پرسی كه در همه جا انتشار یافته است؟ ... از پست ترین قبایل عرب، قبیله «تیم»، ابوبكر بن ابی قحافه و از حیله بازترین قبایل عرب، قبیله «عدی»، عمر بن خطاب بر علی (علیه السلام) ستم روا داشتند . پرچم مسابقه بر افراشتند تا بر علی (علیه السلام) پیش بگیرند. چون موفق نشدند، بغض و كینه علی (علیه السلام) را در دل گرفتند. آن گاه كه نور دین به خاموشی گرایید و پیامبر (صلی الله علیه و آله) رحلت كرد، آن بغض‌ها و كینه ها را به زبان آوردند و بر مركب آرزو سوار گشتند و ستم ها روا داشتند».

این احادیث به وضوح، فلسف گریستن ایشان پس از رحلت حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) را نشان می‌دهند و ثابت می‌كنند كه این گریه های علنی نمود یك رفتار سیاسی در مقابل حكومت غاصب می‌باشند؛ زیرا این گریه ها و حزن ها و بی‌قراری ها اولاً، در فراق رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و مقام رسالت و منزلت الهی ایشان بوده است؛ ثانیاً، به خاطر از دست رفتن زحمات وی و انحراف حكومت اسلامی از مسیر اصلی خویش؛ ثالثاً، به خاطر ابراز خشم و ناراحتی از حكومت انحرافی و نشان دادن نگرانی خویش از وضع موجود و بیان این نكته كه معیار خشم خدا خشم حضرت زهرا (علیها السلام) می باشد. بنابراین، گریه ایشان همچون افراد عادی نیست. مسلما كسی كه می‌فرمود: «الجار ثم الدار»، درصدد آزردن مردم مدینه و همسایگان خویش نمی‌باشد. ولی با توجه به بینش عمیق خود، می داند كه این گریه ها باید به گوش تاریخ برسند؛ تاریخی كه در بود و نبود «بیت الاحزان» در آینده تشكیك می كند و سعی در پوشاندن حقیقت دارد. «لذا، حقیقت این است كه گریه فاطمه (علیها السلام) آسایش مردم را بر هم نزد، بلكه هیات حاكمه را زجر می‌داد. لذا، حاكمان او را از گریه منع می‌كردند.» این گریه ها با ظاهر عاطفی، معنایی عقلانی، در خود نهفته داشتند تا تاریخ عقلا را به فكر وا دارند كه چرا حضرت زهرا (علیها السلام) كه از نابینا رو می‌گرفت، گریه و اندوهش روز و شب در فضای مدینه می‌پیچید؟!

از سوی دیگر، نگاهی سطحی به وصیت سیاسی حضرت زهرا (علیها السلام) نشان می‌دهد كه وصیت به مخفی بودن قبر و تدفین ایشان چیزی جز یك مسئله سیاسی نیست؛ زیرا حضرت می دانستند كه صحابه دیروز و حیله گران امروز با شركت در مراسم تدفین وی، درصدد احراز مشروعیت برای خویش می‌باشند. از این رو، با این حركت سیاسی خود مبنی بر تدفین شبانه و مخفی بودن قبرشان، به همگان فرمودند كه اجرای اسلام واقعی و ناب محمدی بدون حكومت اسلامی امكان پذیر نیست و مسند حكومت اسلامی برازنده غاصبان بی سیاست و منحرفان از خطر رهبری و امامت نمی‌باشد. در واقع، حضرت با این وصیت دو نكته را گوشزد كردند:

1. تنفر از غاصبان حكومت كه راه مستقیم سیاست الهی را منحرف كردند و با سیاست شیطانی خود، بدعتی آشكار و دیرینه در اسلام پایه گذاری كردند؛ چنان كه در ابتدای وصیت خویش، شكستن عهد خدا و پیامبرش را، كه همان مسئله امامت و جانشینی است، گوشزد می كنند.

2. تنفر از مردمی كه منفعلانه در برابر حكومت جور سر تسلیم فرود آوردند و با آنكه می‌دانستند حق با چه كسی است، ایشان را یاری ننمودند و با این كار، به تحقق حكومت غاصب یاری رساندند.