نقاره خانه از دو کلمه «نقاره» و «خانه» ترکیب شده است و به محلی که در آن «نقاره» نوازند اطلاق می‌شود.
نقاره خانه پیشینه‌یی بسیار قوی دارد و از روزگار باستان در ایران معمول بوده است. و در پایتخت‌ها و شهرهای والی‌نشین به حکام این امتیاز داده میشد که نقاره‌خانه داشته باشند. در طلوع و غروب آفتاب گردهی نوازنده در محل بلندی گرد می‌آمدند و نقاره می‌نواختند و در واقع با نواختن نقاره، خورشید مظهر حیات و روشنائی و «مهر» را استقبال و یا بدرقه می‌کردند.
براساس اسناد رسمی و تاریخی موجود در مرکز اسناد رسمی و نسخ خطی کشور، تاریخچه نقاره‌زنی در حرم امام رضا(ع) به ۴۱۷سال پیش باز می‌گردد که بیشتر سندهای مربوط به نقاره خانه حرم مطهر از دوره قاجاریه بر جای مانده است.
قدیمی‌ترین سند مربوط به نقاره خانه حرم مربوط به سال ۱۰۱۲ هجری قمری و براساس اسناد معتبر حکومتی، نقاره‌خانه حرم در دوره قاجاریه همزمان با رسمیت یافتن مجموعه آستان قدس رضوی، سر و سامان می‌یابد که البته از دوره‌های زمانی مختلف در این خصوص اسناد پیوسته موجود نیست.
در مرکز اسناد آستان قدس رضوی بیش از ۶ میلیون سند وجود دارد که از این تعداد نزدیک به ۸۰۲ سند قدیمی مربوط به نقاره خانه حرم مطهر است.
نقاره‌زنی که رسمی محترم است، یک نوع ستایش انسان از خدا را بازگو میکند ولی پیران معتقدند که نقاره خانه در گذشته، وسیله مناسبی برای اطلاع مردم بوده است که در چه مواقعی دروازه شهر باز یا بسته می‌شود.
نقاره خانه مشهد در ضمن مبین شکوه و جلال دربار قدس رضوی هم هست و در واقع می‌توان گفت نقاره‌خانه نشان اعتبار و اقتدار امام رضا(ع) است و شاید بهمین مناسبت باشد که در گذشته به کارکنان نقاره‌خانه «عملجات شکوه» می‌گفتند و هنوز هم نام خانوادگی اکثر آنان نیز شکوهی می‌باشد.
نقاره در شبانه روز، دو نوبت، قبل از طلوع و غروب آفتاب در بالای ایوان نقاره‌خانه (در قسمت شرقی صحن عتیق) به مدت تقریباً بیست دقیقه که به آن «خدمت معمولی» می‌گویند نواخته می‌شود ولی در ماههای محرم و صفر و روزهای سوگواری نقاره مطلقاً نواخته نمی‌شود و در ولادت‌ها و اعیاد و جشن‌های مذهبی علاوه بر معمول دو تا سه نوبت به ترتیب زیر به نام «نقاره‌خانه عید» می‌نوازند.
۱- یکساعت بعد از غروب آفتاب.
۲- یکساعت بعد از طلوع آفتاب. در روزهای سلام خاص، موقعی که مدیر اماکن متبرکه از روی شمایل حضرت علی(ع) و حضرت رضا(ع) پرده‌برداری میکند، بدستور و با اشاره رئیس اداره بیوتات متبرکه به اسم «نقاره‌خانه سلام» به مدت نیم ساعت نقاره نواخته می‌شود.
براى نقاره زدن در آستانه مقدسه، محل خاصى در نظر گرفته شده و جاى بلندى فراهم آمده است. این بناى زیبا و باشکوه، بر فراز ایوان شرقى صحن عتیق (انقلاب) قرار دارد و از قسمتهاى مختلف حرم، دیده مى شود. بلندى بنا سبب شده است که به هنگام نقاره زدن، آواى آن تا دوردستها شنیده شود، و بویژه به هنگام برآمدن آفتاب، که شهر از هیاهوى آمد و شد اتومبیلها خالى است، نواى آن در چهارسوى مشهد، گوش شهروندان را نوازش دهد.
بناى نقاره خانه که سراسر از کاشى فیروزه اى است و در پیرامون ایوان آن نرده کشى شده است، دو طبقه دارد، طبقه زیرین جاى گذاشتن طبل ها و شیپورها است، و طبقه دوم محل استقرار نوازندگان.
نقاره زنان هفت نفر هستند که سه نفرشان بر طبل مى کوبند و چهار نفر در شیپور مى دمند.
نقاره زنان یازده نفر هستند و به نوبت انجام وظیفه می کنند و به آن ها حقوق داده می شود . در آستان قدس به آن ها « عمله ی شکوه » می گویند . نقاره به وسیله « طبل » و « کرنا » نواخته می شود .
نقاره‌زنی از پدر به فرزند ذکور با شرط صلاحیت به ارث میرسد، ولی گاه اتفاق می‌اقتد متوفی فرزند ذکور یا واجد شرایطی نداشته باشد بنابراین روز به روز از تعداد آنان کاسته می‌شود،
وسایل نقاره‌زنی در گذشته به طوری که در سفرنامه «تاورنیه» ذکر شده است عبارت از نقاره، دهل، سرناو سنج بود، و در پایتخت از کرنا استفاده میشد که هفت، هشت پا طول دارد و دهانش خیلی گشاد است و صدای آن تقریباً تا چهار کیلومتر می‌رسید. اما وسایل نقاره‌زنی آستان قدس عبارت از کرنا و طبل است، بعلاوه هر طبالی دو چوب ساده به طول تقریباً بیست سانتیمتر دارد.
برگرفته از سایت اما رضا (ع)
