تبیان، دستیار زندگی

هر چند مدت یک بار، خبری درباره مرگ یک یا چند نفر در اثر تزریق پنی سیلین منتشر می شود.

پنی‌سیلین یکی از آنتی‌بیوتیک هایی است که باعث ایجاد واکنش حساسیتی شدید به نام شوک آلرژی (آنافیلاکسی) در برخی افراد می شود.

لذا آمپول پنی سیلین حتما باید در یک مرکز درمانی تزریق شود و از تزریق آن در منزل خودداری نمود.

همچنین قبل از تزریق آن حتما حتما تست پوستی باید انجام شود تا اگر بدن حساسیت نشان داد، از تزریق آن خودداری نمود. در غیر این صورت تزریق بدون تست و خودسرانه پنی‌سیلین می تواند منجر به مرگ شود.

دکتر عبدالمجید چراغعلی، متخصص داروشناسی و استاد دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌ا...، طی مصاحبه‌ای در مورد این دارو و تزریق آن برای شما توضیحاتی ارائه خواهد داد.

پنی‌سیلین چه نوع دارویی است؟

پنی‌سیلین، اسم یک گروه دارویی است و نام یک داروی خاص نیست. ما فرآورده‌های متعددی داریم که در خانواده پنی‌سیلین قرار می‌گیرند و اسامی متفاوتی مانند پنی‌سیلین G، پنی‌سیلین 3-3-6، پنی‌سیلین یک میلیون و دویست و.... دارند.

خانواده پنی‌سیلین نیز یک گروه دارویی از خانواده آنتی‌بیوتیک‌ها هستند و جزو داروهای مهم محسوب می‌شوند. این آنتی‌بیوتیک‌ها از خانواده قارچ‌ها تولید می‌شوند و عمدتا علیه میکروب‌های گرم مثبت عمل می‌کنند.

به چه علت دائما تاکید می‌شود که تزریق پنی‌سیلین در مراکز درمانی انجام شود؟

پنی‌سیلین از نظر بروز عوارض جانبی، در مقایسه با داروهای دیگر داروی بسیار سالمی است و عوارض بسیار کمی ایجاد می‌کند. اما دو عارضه مهم دارد؛ یکی از این عوارض، درد هنگام تزریق است و دوم این که در بعضی از افراد می‌تواند شوک آلرژیک ایجاد کند. در واقع به بروز واکنش‌های آلرژیک منجر می‌شود.

به همین دلیل بعضی افراد نسبت به آمپول پنی‌سیلین حساسیت دارند، بنابراین وقتی پنی‌سیلین تزریق می‌کنند، حتی اگر قبلا پنی‌سیلین خوراکی خورده باشند، دچار واکنش‌های آلرژیک می‌شوند.

چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به این حساسیت قرار دارند؟

مشخص نیست. هیچ راهی برای تشخیص و شناسایی این حساسیت وجود ندارد تا بتوانیم بگوییم در کودکان بیشتر از بزرگسالان بروز می‌کند یا برعکس. همه افراد در معرض خطر ابتلا به حساسیت و شوک ناشی از پنی‌سیلین قرار دارند. ولی تعداد افرادی که به این شوک مبتلا می‌شوند خیلی کم است. البته آمارها تفاوت دارند، اما بعضی‌ها می‌گویند ممکن است از هر صدهزار نفر یک نفر به این شوک مبتلا شود. در منابع دیگر آمارهای متفاوتی ذکر شده است. آنچه مهم است بدانید این است که شیوع این عارضه خیلی کم اما خطرناک است و باید آن را جدی گرفت.

مگر تستی که قبل از تزریق انجام می‌شود، برای تشخیص حساسیت ناشی از تزریق پنی‌سیلین نیست؟

تست قبل از تزریق، ارزش درمانی زیادی ندارد. زمانی بحث بود که می‌توان با انجام تست متوجه حساسیت فرد به پنی‌سیلین شد. بعدها منابع علمی نشان داد همان میزانی از دارو هم که برای تست استفاده می‌شود، می‌تواند واکنش آلرژیک ایجاد کند. به همین دلیل انجام تست پیش از تزریق ارزش خاصی ندارد. به‌طوری که امروزه تست قبل از تزریق به‌هیچ‌وجه در کودکان انجام نمی‌شود. در بزرگسالان نیز انجام تست ارزش درمانی ندارد، به خصوص روشی که در ایران انجام می‌شود.

چطور؟ مگر مشکلش چیست؟

انجام تست پنی‌سیلین، پروتکل بسیار پیچیده‌ای دارد. به این صورت که ابتدا باید با مقادیر بسیار کم پنی‌سیلین، تست انجام شود. 20 دقیقه بعد تست مجددا باید تکرار شود، پس از گذشت 20 دقیقه از تست دوم، تست سوم با غلظت بیشتری باید انجام شود. اما در ایران، همان بار اول مقداری از پنی‌سیلین را رقیق و زیر پوست تزریق می‌کنند و بر اساس آن تصمیم می‌گیرند که بیمار نسبت به پنی‌سیلین حساسیت دارد یا نه. این روش به هیچ وجه علمی نیست و یک کار بیهوده محسوب می‌شود.

اگر فردی تزریق پنی‌سیلین را در خانه انجام دهد و دچار عوارض ناشی از تزریق پنی‌سیلین شود، اولین کاری که باید برای او انجام داد چیست؟

نه تنها پنی‌سیلین، بلکه تمامی فرآورده‌های تزریقی به صورت عام و به خصوص خانواده پنی‌سیلین‌ها و آنتی‌بیوتیک‌ها نباید به هیچ عنوان خارج از مراکز درمانی تزریق شوند. این فرآورده‌ها فقط باید در جایی تزریق شوند که امکان مقابله با شوک وجود داشته باشد.

اگر بیماری در خانه یا محلی که این امکانات وجود ندارد اقدام به تزریق کند کار بسیار خطرناکی کرده است و اگر اتفاقی برایش بیفتد حتما به مرگش منجر خواهد شد. به همین دلیل اگر بررسی کنید، می‌بینید بیمارانی که پس از تزریق پنی‌سیلین فوت کرده‌اند، کسانی بوده‌اند که خارج از مراکز درمانی و اکثرا در منزل تزریق‌شان انجام شده و سپس دچار شوک شده‌اند. تا اطرافیان بخواهند بیمار را به بیمارستان برسانند، کار از کار گذشته و بیمار فوت کرده است.

برخی افراد اقدام به تزریق خودسرانه آنتی‌بیوتیک می‌کنند. چه توصیه‌ای برای این افراد دارید؟

راستش خسته شدیم از بس به مردم گفتیم خودسرانه دارو مصرف نکنند، به‌خصوص داروهای تزریقی را. داروهای تزریقی بسیار خطرناک هستند. سهم عمده‌ای از عوارض جانبی و مرگ‌ومیرها ناشی از مصرف داروها به شکل تزریقی است. بنابراین مصرف خودسرانه دارو بسیار خطرناک است.

گفتید یکی از عوارض تزریق پنی‌سیلین درد زیاد آن است. در بعضی از مراکز، هنگام تزریق از بی‌حس‌کننده‌ها برای کاهش درد استفاده می‌کنند. آیا این کار صحیح است؟

استفاده از بی‌حس‌کننده‌ها همراه با پنی‌سیلین در ترکیب دارو تاثیری ندارد، اما آنچه مسوول تزریقات باید بداند این است که از میزان بسیار کمی از بی‌حس‌کننده‌ها هنگام تزریق پنی‌سیلین استفاده کند، زیرا بی‌حس‌کننده‌ها نیز خطرناک هستند و می‌توانند عوارض بسیار جدی ایجاد کنند.

به همین دلیل توصیه می‌شود چه هنگام ساخت ترکیبات پنی‌سیلین و چه هنگام تزریق، از مقادیر بسیار کم و در حد هزارم درصد از بی‌حس‌کننده‌ها استفاده شود.