تبیان، دستیار زندگی

پدر ها و مادر هایی که فرزند نوجوان دارند بخوانند:
همان طور که می دانید اگر ما ویژگی های فرزند خود را بشناسیم و بدانیم که در هر سنی چه رفتاری عادی و طبیعی است و چه رفتاری غیر عادی و غیر طبیعی، آن وقت می توانیم با فرزندمان رابطه بهتری داشته باشیم. رابطه صحیح با یک نفر تنها از راه شناخت و آگاهی درست از ویژگی های او می تواند شکل بگیرد.
فرزند انسان از وقتی که به دنیا می آید، از نظر جسمی، ذهنی، عاطفی و اجتماعی رشد و تکامل پیدا می کند.
این تغییر ها در بیست سال اول زندگی سرعت و تازگی بیشتری دارند.
انسان در هر مرحله از رشدش تغییراتی می کند که مربوط به همان مرحله است و کم و بیش نزد همه یکسان است.
هر کودک و نوجوانی با سرعت مخصوص خود رشد می کند. یعنی بعضی بچه ها کندتر رشد می کنند و بعضی تندتر. سرعت رشد بچه ها چندان مهم نیست، آنچه خیلی مهم است این است که ببینیم آیا فرزند ما مراحل مختلف رشد را پشت سر هم و به طور طبیعی می گذراند یا نه.
پدر و مادر بایدتوجه داشته باشند که آیا بچه ای که زیر نظر آنهاست چنان که باید مرحله های رشد را پشت سر می گذارد یا نه. برای این توجه، ما نیاز داریم که جنبه های مختلف رشد و ویژگی های آن را به درستی بشناسیم.
نوجوانی یعنی دوره ای بین کودکی و بزرگسالی و معمولا حدود چهارسال طول می کشد و دوره نوجوانی دختر ها حدود دوسال زودتر از پسرها شروع می شود و دو سال هم زودتر به پایان می رسد. به طور معمول دوره نوجوانی در دخترها از حدود یازده سالگی شروع می شود و تا حدود پانزده سالگی ادامه می یابد، ولی نوجوانی در پسرها از حدود سیزده سالگی شروع می شود و تا حدود هفده سالگی طول می کشد.
آغاز دوران نوجوانی از کودکی به کودک دیگر متفارت است.
از نظر طول دوره نوجوانی نیز بین افراد تفاوت وجود دارد. یعنی یکی زودتر این دوره را می گذراند یکی دیرتر.
تغییرات سریع سال اول زندگی کودک برای بزرگترها شناخته تر است و بزرگ ترها می دانند با این تغییرات چه کنند. مثلا وقتی کودکی شروع به راه رفتن می کند جلوی چیزهای خطرناک حصار می گذارند تا او برخورد یا سقوط نکند. یا وقتی دندان ها شروع به درآمدن می کنند، برای خارش لثه یا تغذیه کودک از غذاهای مناسبی استفاده می کنیم. در مرحله نوجوانی ممکن است والدین چندان توجهی به تغییرات ناگهانی درونی یا ظاهری فرزند خود نکنند. خود نوجوان نیز از چنین سرعتی در وجود خود بویژه از نظر تغییرات جسمی شگفت زده و غافلگیر می شود. بسیار دیده ایم که حتی خود نوجوان هم این تغییرات را نمی شناسد.
سرعت رشد بر رفتار نوجوان هم اثر می گذارد. مثلا نوجوانی که تا قبل از این دوره می توانست بعضی از کارهای بدنی را با مهارت انجام دهد. حالا به دلیل همین رشد سریع، مهارت بعضی از اندام های حرکتی مثل دست ها و پاهای خود را از دست می دهد. چون استخوان ها با سرعت رشد کرده، اعضای بدن را بزرگ می کنند و در نتیجه نوجوان نمی تواند حدود و اندازه های بدن خود را تشخیص دهد و حرکات آن ها را کنترل کند. نوجوان از این حالت تعجب می کند و حتی دچار اضطراب و نگرانی می شود.
اگر بزرگترها نسبت به این وضع نوجوان واکنش درست بروز دهند به او کمک کرده اند تا مراحل رشد خود را در این دوره به خوبی پشت سر بگذارد.
برخی بزرگترها با دیدن ضعف نوجوان در مهارت های حرکتی او را سرزنش می کنند. مثلا وقتی پای نوجوان هنگام راه رفتن به چیزی گیر می کند به او تهمت سر به هوایی می زنند. باید بدانیم نوجوان در این دوره به عمد این جور کارها را نمی کند. بلکه سرعت رشد ناگهانی عضله هایش بسیاری از مهارت های او را به طور موقت دچار اختلال می کند و در این حال اگر رفتار ما نادرست باشد، چه بسا نوجوان به لجبازی بیفتد و به طور عمد این حالت را تشدید کند.
کم شدن مهارت های حرکتی در آغاز دوران رشد امری طبیعی است.
نباید این موضوع را به عنوان عیب و ایراد نوجوان بدانیم. باید به نوجوان اطمینان بدهیم که این حالت طبیعی و زودگذر است. بهتر است فرصت هایی را برای نوجوان فراهم کنیم تا به فعالیت های بدنی بپردازد و از این نوع فعالیت ها دلزده نشود.
در این وضعیت نوجوان بیش از دیگران متوجه خرابکاری های حرکتی خود می شود. پس او را خجالت زده نکنیم.
نوجوان می بیند که دست و پاهایش به سرعت بزرگ می شوند، در حالی که بقیه قسمت های بدنش چنین نیست. طبیعی است که به فکر فرو برود. فکر می کند این موضوع مختص به اوست و دارد زشت و بدترکیب می شود. همین احساس او را ناراحت می کند و در رفتارش اثر می گذارد. اگر به او اطلاعات درست ندهیم سرگردان می شود.
مسخره کردن تغییرات بدنی نوجوان و شوخی در این باره ممکن است سبب ناراحتی بیشتر و ایجاد فکر و خیال در نوجوان شود. حتی اعتماد به نفس او را کم کند و باعث گوشه گیری و افسردگی او شود.
جالب توجه این که در اواخر نوجوانی و اوایل جوانی این ناموزونی از بین می رود و ظاهر اندام نوجوان زیبا و موزون می شود. همین امر ممکن است سبب نوعی رفتار بخصوص شود. یعنی فرزند ما میل به نشان دادن زیبایی هایش پیدا کند. باید به او کمک کنیم تا ابزار دیگری برای بروز خود داشته باشد و از ظاهرش برای این کار استفاده نکند.

خستگی کوفتگی و درد عضلات

رشد سریع بدن سبب کشیدگی در عضلات می شود و همین امر با احساس درد عضلانی و خستگی و کوفتگی در نوجوان همراه است. اغلب والدین شاهد غرغر و شکایت فرزند نوجوان خود از این حالت هستند.
اگر علت این حالت را ندانیم وقتی فرزندمان اظهار کسالت می کند به او صفت تنبل را می دهیم.
نوجوان فکر می کند ما او را در ک نمی کنیم و در نتیجه رابطه اش با ما سست می شود. باید علت درد و خستگی را برایش توضیح دهیم. فرصت هایی برای ورزش و خواب مناسب برایش فراهم آوریم. با سپردن مسئولیت های خوشایند او را به نقش خود واقف کنیم. والدین باید توجه کنند که نوجوانان با هم فرق دارند و میزان مسئولیت آن ها بستگی به رفتاری دارد که در دوره قبل با آن ها شده است. والدین بهتر است صبور باشند و به تدریج بر بار مسئولیت نوجوان اضافه کنند. برای سپردن کار به نوجوان از کارهای ساده و خوشایند شروع کنند تا او تشویق شود.
به هیچ وجه نباید نوجوان خود را با نوجوانان دیگر مقایسه کنیم. همین طور او را با کودکی و دوره قبل از نوجوانی اش نیز مقایسه نکنیم. زیرا نباید فکر کند که تغییرات نوجوانی او را از آرامش کودکیش دور کرده است. تغییرات در پوست و مو
ممکن است در این دوره جوش هایی روی پوست ظاهر شود و مو چرب تر از گذشته شود. این موضوع غالبا نوجوان را ناراحت می کند. ممکن است بکوشد به هر طریق ممکن در صدد رفع مشکل برآید. و یا ممکن است این تغییرات سبب ناامیدی و غصه او شود. احساس کند زشت شده است و برای همین اخلاقش بد وپرخاشگر شود. والدین باید ضمن آگاهی از این موضوع گذرا بودن این حالت را با فرزندشان در میان بگذارند. زیاد از او ایراد نگیرند و رفتارش را به رخش نکشند. از طریق پزشک یا منابع معتبر دیگر اطلاعاتی در این باره به فرزند بدهند.

اشتهای زیاد و نیاز به مواد غذایی مناسب

خوردن هر نوع ماده غذایی نمی تواند نیازهای یک نوجوان را برآورده کند. باید توجه شود چه موادی بیشتر به درد نوجوان می خورد و چه موادی برای بدنش کمتر مفید است.

خواب آلودگی و نیاز به خواب بیشتر

رشد سریع نوجوان انرژی او را مصرف می کند و می شود گفت که او خسته می شود. زیرا برای ترمیم انرژی از دست رفته روزانه علاوه بر غذای مناسب نیاز به ورزش های مناسب و خواب کافی دارد.
خوابیدن حدود هشت ساعت در شبانه روز برای یک نوجوان کافی است. اما گاهی به نوجوانانی برمی خوریم که بش از این ها میل دارند در رختخواب بمانند. باید دقت کنیم که آیا واقعا این مقدار خواب برای آن ها لازم است یا مشکلات دیگری دارند که می خواهند با ماندن در رختخواب از آن فرار کنند.
والدین باید علت هر رفتاری را جستجو کنند. اگر ما با فرزندمان رابطه خوبی داشته باشیم و مشکلاتش را درک کنیم، اگر فرصت هایی را برای گفتگوی دوستانه با او در نظر بگیریم، اگر اطلاعات کافی درباره دوره نوجوانی در اختیار او بگذاریم او کمتر دچار حالت کسالت می شود.
هرچه رابطه با فرزند صمیمی تر و آگاهانه تر باشد، هر قدر کوشش کنیم آن چه از دستمان بر می آید به درستی برای نوجوان انجام دهیم، به هم نزدیک تر می شویم و همین کم شدن فاصله بین ما و فرزندمان به آن ها کمک می کند تا این دوره را بهتر بگذرانند.

ظهور علایم بلوغ

نوجوان در این مرحله با تغییراتی در بدن روبرو می شود. مقدمات این تغییرات قبلا در بدن فراهم شده ولی نشانه آشکاری نداشته است. شروع فعالیت غده های جنسی قابل مشاهده نیست. اما پس از مدتی اثر آن را روی بدن نوجوان می بینیم که به آن علایم جنسی ثانویه می گویند. مانند تغییر صدا، رشد مو در زیر بغل و ناحیه تناسلی، رشد پستان در دختر ها و رشد موی صورت در پسرها.
والدین باید خود اطلاعاتی در این باره داشته باشند.
والدین باید پیش از بروز علایم بلوغ در فرزند اطلاعات خود را کامل کنند و آماده یاری به فرزند باشند.
بزرگترها باید توجه کنند که هیچ گاه درباره این علامت ها شوخی نکنند. چون باعث خجالت نوجوان می شود. باید به نوجوان آموخت که جسم انسان محترم و باارزش است و تغییرات آن هم از نظر طبیعی و هم از نظر علمی قابل نوجه است. نوجوان باید بداندکه جسم او حریم خصوصی اوست.
نکته قابل توجه تغییر در تمایلات و کشش های درونی نوجوان است. در این دوران او تمایل و کنجکاوی نسبت به جنس مخالف پیدا می کند که برای خودش هم عجیب است.
والدین باید بدانند که این تمایل و کشش امری طبیعی است که تا حدی هم جنبه جنسی دارد، هم به دلیل کنجکاوی است.
والدین بهتر است به جای سرکوب شدید هر نوع گرایش به جنس مخالف به علت های آن فکر کنند. همین دانستن علت ها سبب می شود که با فرزندمان منطقی تر برخورد کنیم و با عکس العمل های تند خود سبب ترس و وحشت یا حرص و ولع آن ها نشویم.
ایجاد فرصت هایی برای گفتگو و کار مشترک برای دختران و پسران می تواند تمایل نوجوان را به جنس مخالف تا حدی تعدیل کند.
والدین باید بدانند اولین تجربه های فرزند از بلوغ و اولین رفتارهای ما نسبت به این موضوع اثر عمیقی در رفتارهای بعدی آن ها دارد.
بزرگترها باید بدانند ارتباط خوب بین والد و جنس مخالف یعنی پدر و دختر ویا مادر و پسر تا چه اندازه می تواند در تعادل تمایل به جنس مخالف در نوجوان کمک کند.
گاهی والدین وظیفه رابطه با فرزند را به عهده والد همجنس می اندازند. در حالی که این امر فقط برای دادن اطلاعات مربوط به بلوغ و مسائل جنسی می تواند درست باشد. ایجاد فرصت هایی برای دختران به طوری که بتوانند با پدرشان کار و صحبت و همفکری کنند و به همین ترتیب فراهم آوردن امکان کار و صحبت پسران با مادر کار مهمی است که بزرگترها باید به آن بپردازند تا از این راه نوجوانان به دنیای جنس مخالف نزدیک شوند و معیارهای درستی هم در این باره به دست آورند. و گرنه نوجوان کنجکاوی خود را با جنس مخالف همسن خود ارضا می کند.
خیلی وقت ها والدین می گویند ما با فرزند خود خیلی حرف می زنیم و رابطه داریم اما وقتی دقت می کنیم می بینیم این حرف ها بیشتر نصیحت و بازخواست است.
توجه والدین به روابط خود با یکدیگر در این دوره خیلی مهم است. چون فرزند در این مرحله به دلیل کنجکاوی نسبت به جنس مخالف به روابط بین والدین توجه زیاد می کند. هر رفتار غلط یا توام با بی قیدی بین والدین الگویی می شود برای فرزند.
والدین باید به نوجوان کمک کنند تا شور و هیجان های جنسی را متعادل کنند و آن ها را زودگذر بدانند و در این دوره تلاش کنند تا جسم خود را سالم و محفوظ نگه دارند.
بلوغ زودتر از موقع ممکن است سبب نگرانی نوجوان از وضع خودش شود. در این باره باید به نوجوان اطمینان داد که این حالت در خیلی ها طبیعی است.
بلوغ زودرس نشانه آمادگی برای ازدواج نیست و نباید این نوجوانان را به ازدواج تشویق کرد. بلکه باید کمک کرد تا این دوره را بی خطر بگذرانند.
بلوغ دیرتر هم ممکن است برای نوجوان مشکلاتی را به وجود بیاورد. چنین نوجوانی ممکن است کوچک تر از همسن و سالان خود مانده باشد. والدین باید چنین نوجوانی را به فعالیت های متناسب با جثه خودش تشویق کنند. مثلا اگر پسر نوجوانی به دلیل کوچکی جثه نمی خواهد وارد تیم فوتبال همسالان شود بهتر است به شنا یا ورزش های سبک تر تشویق شود.
والدین باید به این فرزندان اطمینان دهند که به زودی به گروه همسالان می رسند.
والدین باید با این فرزندان متناسب با سنشان رفتار کنند و به دلیل کوچکی جثه آن ها را کوچک حساب نکنند.
باید بدانیم چگونگی رشد بدنی نوجوان و تجربه های اولیه نسبت به بلوغ در شخصیت و سازگاری های اجتماعی اش اثر عمیقی دارد. پس باید سعی کنیم علاوه بر شناخت ویژگی های رشد جسمانی نوجوان، برای رشد بهتر جسمانی او همه محیط مناسب فراهم کنیم.
منبع: http://www.women.gov.ir