تبیان، دستیار زندگی

حجت الاسلام علی دوانی در سال 1308 ش در قصبه‏ی «دوان» در شش كیلومتری شمال كازرون به دنیا آمد وی تحصیلات خود را در زادگاهش آغاز نمود و در سال 1316 ش به شهر آبادان رفته در مدرسه‏ی فنی در رشته‏ی مكانیك مشغول تحصیل شد.

مقارن شهریور 1320 و جنگ جهانی دوم در آن شهر (آبادان) حضور داشت. در سال 1323 برای تحصیل علوم دینی راهی حوزه‏ی علمیه‏ی نجف شد. مدت اقامت وی در شهر نجف بیش از چهار سال طول نكشید و به علت بیماری در سال 1327 ش به ایران بازگشت و تحصیلات خود را در قم ادامه داد.

وی طی مدت پنج سال سطوح مقدماتی صرف و نحو، منطق، معانی و بیان و فقه واصول تا شرح معالم و شرح لمعه و شرح تجرید را خواند.

در كلام از اساتید و علمایی چون سید محمود گلپایگانی، وحید رشتی، محمد فاضل لنكرانی، محمد صدوقی، آیت‏اللَّه مرعشی نجفی، سلطانی طباطبایی و علی مشكینی بهره‏ها برد.

 قسمتی از تفسیر قرآن مجید و بخشی از اسفار ملاصدرای شیرازی را از علامه طباطبایی فراگرفت و «شرح منظومه» را از محضر آیات شیخ محمد فكور یزدی، آیت‏اللَّه حسینعلی منتظری و حاج‏آقارضا صدر فراگرفت. سپس درس «خارج فقه» آیت‏اللَّه بروجردی حاضر شد و مدتی هم در درس«خارج فقه» امام خمینی بهره برد.

نظر به علاقه‏ای كه به خاندان علامه وحید بهبهانی داشت در سال 1328 ش در نهاوند با یكی از نوادگان وی ازدواج كرد. علی دوانی از بدو ورود به حوزه‏ی علمیه‏ی قم به نویسندگی پرداخت؛ نخست دو مقاله در مجله‏ی «مسلمین» و چند مقاله در روزنامه‏ی «وظیفه» و« ندای حق» از وی چاپ شد.

 پس از مدتی وی همراه عبدالكریم موسوی اردبیلی، مكارم شیرازی، جعفر سبحانی، امام موسی صدر و واعظ زاده خراسانی و دیگران مجله‏ی علمی و دینی «مكتب اسلام» را در سال 1337 ش دایر كردند.

وی با علاقه‏ای كه به نویسندگی داشت آثار متعددی شامل تحقیق، تألیف و ترجمه منتشر كرد.

از وی مقالات متعددی هم در شرح حال فقها و علما در مجلات دینی، به ویژه مجله‏ی مكتب اسلام چاپ شده است.

علاوه بر تألیف، وی در مۆسسات آموزش عالی چون دانشكده الهیات دانشگاه تهران، دانشگاه تربیت معلم و دانشگاه امام حسین (ع)و دانشگاه امام صادق (ع) به تدریس تاریخ اسلام اشتغال داشت.

حجت الاسلام علی دوانی از شخصیت‏های هوادار نهضت امام خمینی است و در حوزه‏ی مسایل دینی و فرهنگی و تبلیغ كوشیده است.

وی در حدود سال 1330 با مجتبی نواب صفوی رهبر فدائیان اسلام آشنا شد.

در هنگام خلع ید انگلیسی‏ها از صنعت نفت ایران توسط هیئتی كه حسین مكی و مهندس بازرگان در رأس آن بودند، وی در آبادان حضور داشت.

پس از پایان موفقیت‏آمیز قیام عمومی علما و مراجع به رهبری امام‏خمینی علیه تصویب لایحه‏ی انجمن‏های ایالتی و ولایتی، وی كتاب«نهضت دو ماهه‏ی روحانیون» را به نگارش درآورد.

مقارن ماه محرم سال 1342 وی برای انجام تبلیغات اسلامی از طرف امام خمینی به كویت رفت.

در پی ادامه‏ی بازداشت امام خمینی بعد از سخنرانی روز عاشورا در اسفند ماه سال 1342 ایشان و دیگر از از علمای حوزه‏ی علمیه‏ی قم تلگراف اعتراض‏آمیزی به منصور نخست‏وزیر وقت مخابره كردند.

در ادامه‏ی مخالفت و اعتراض مردم با ادامه‏ی بازداشت امام خمینی، ساواك در شامگاه 15 فروردین امام را به قم منتقل و آزاد كرد.

یكی از وقایع این مقطع تأسیس دارالتبلیغ اسلامی توسط آیت‏اللَّه سید كاظم شریعتمداری بود. از این پس حجت الاسلام علی دوانی عمده فعالیت‏های فرهنگی و قلمی خود را در این مۆسسه‏ی مذهبی متمركز نمود و به ویژه آن كه مجله مكتب اسلام هم زیر نظر این مۆسسه قرار گرفت.

امام خمینی پس از سخنرانی شدیدالحن خود علیه كاپیتولاسیون در تاریخ 13 آبان 1343 از ایران به تركیه تبعید شد.

در 29 اسفند همان سال نامه‏ی سرگشاده‏ای از طرف جمعی از طلاب و فضلای حوزه‏ی علمیه‏ی قم درباره‏ی اجرا نشدن قوانین اسلامی و قانون اساسی كشور و پایان دادن به وضع سیاسی موجود و بازگشت امام خمینی به ایران به امیرعباس هویدا نوشته شد كه حجةالاسلام علی دوانی یكی از امضاكنندگان آن نامه بود.

در سال 1344 به مناسبت شهادت امام صادق (ع) و سالگرد واقعه‏ی مدرسه‏ی فیضیه‏ی قم، در این مدرسه مراسم سوگواری برگزار شد كه وی نیز در آن مجلس سخنرانی كوتاهی ایراد كرد.

در سال 1347 هیئت مكتب‏الرضا(ع)توسط تعدادی از آذربایجانی‏های مقیم مركز با هدف فعالیت‏های مذهبی و فرهنگی تأسیس شد. این هیئت با دعوت از سخنرانان برجسته درصدد تحقق این اهداف بود و علی دوانی نیز از سخنرانان آن بود.

در ادامه فعالیت‏های علمی و فرهنگی پس از تأسیس حسینیه ارشاد توسط افرادی چون آیت‏الله مرتضی مطهری در این مۆسسه هم به ایراد سخنرانی پرداخت در طول این مدت فعالیت‏های قلمی و فرهنگی خود را ادامه می‏داد.

در این مدت حجت الاسلام دوانی در اغلب جلسات روحانیون مبارز تهران شركت می‏كرد. از جمله روابطی كه با آیت‏اللَّه مرتضی مطهری، شیخ محمدتقی فلسفی و علامه محمدتقی جعفری داشت در گزارش‏های ساواك انعكاس یافته است.

با پیروزی انقلاب اسلامی در 22 بهمن سال 57 وی به جمع‏آوری منابع تاریخی، اعلامیه‏ها و بیانیه‏ها همت گماشت. پس از گردآوری منابع، كتاب 10 جلدی «نهضت روحانیون ایران» را در سال 1358 منتشر كرد كه از آثار قابل توجه وی در زمینه‏ی تاریخ انقلاب اسلامی می‏باشد.

استاد فرزانه علی دوانی در شامگاه روز دوشنبه 18دی ماه 1385مصادف با 18 ذی الحجه 1427بر اثر عفونت داخلی دار فانی را وداع گفت. پیکر مطهر ایشان در صحن عتیق آستانه مبارکه حضرت معصومه سلام الله علیها به خاک سپرده شد است.