این روزها استفاده از گوشی همراه آنقدر معمول شده که ما اصلا یاد زمانی نمی افتیم که گوشی همراه نداشتیم، بنابراین اصلا به این فکر نمی افتیم که این گوشی ها از اول وجود نداشتند و مخترعانی باید رویش کار کرده باشند!
برای این که تاریخچه نسبتا جامعی از تلاش های مخترعان برای دستیابی به موبایل به سبک و سیاق امروزی به دست دهم، مجبور هستم از سال ۱۹۰۸ شروع کنم، در این زمان شخصی به نام «ناتان استابلفیلد» اختراعی را ثبت کرد که چیزی بیشتر از گوشی بی سیم با برد کوتاه نبود. سال ۱۹۱۰ «لارس ماگنوس اریکسون» تلفنی را در اتومبیلش نصب کرد که البته کارکردی مثل یک تلفن موبایل نداشت. او هر بار که در جایی متوقف می شد می توانست با یک جفت سیم بلند، تلفن اتومبیلش را به شبکه محلی تلفن متصل کند و تماس تلفنی برقرار سازد!.
اما بعد از آن، تلفن های رادیویی باب شد. نخستین بار در سال ۱۹۲۶ مسافران درجه یک ترن هایی که بین برلین و هامبورگ طی مسیر می کردند، می توانستند از فناوری تلفن های رادیویی استفاده کنند. در همین زمان خطوط هوایی مسافربری هم از همین فناوری برای مقاصد امنیتی بهره گرفتند.
طی جنگ جهانی دوم، فناوری تلفن های رادیویی در مقیاس گسترده در تانک های آلمانی مورد استفاده قرار گرفت. بعد از اتمام جنگ جهانی دوم، پلیس آلمان از همین فناوری استفاده کرده و خودروهای گشتی اش را مجهز به تلفن رادیویی کرد.
البته در همه مواردی که گفته شد، استفاده از تلفن رادیویی آسان نبود و نیاز به دانش یک متخصص و خبره فن برای برقراری ارتباط بود. اما در سال های اولیه دهه ۵۰ میلادی کشتی هایی که در رود راین سفر می کردند، مجهز به نوعی از فناوری تلفن رادیویی شدند که کاربران معمولی هم می توانستند به آسانی از طریق آن تماس برقرار کند.
سال های نخست دهه ۴۰ شرکت موتورولا موفق شد تلفن رادیویی با قابلیت برقراری ارتباط دوطرفه بسازد که می توانست در یک کوله پشتی قرار بگیرد. این شرکت سپس واکی تاکی ساخت و بعد از آن هم موفق به ساخت تلفن رادیویی ای شد که گرچه اندازه ای به اندازه بازوی یک انسان داشت، اما می شد آن را در دست گرفت و حمل کرد. این تلفن رادیویی کارکرد نظامی پیدا کرد و نام هندی تاکی Handie Talkie را بر آن گذاشتند.
سال ۱۹۴۶، دو مهندس روس به نام شاپیرو و زاهاروچنکو موفق شدند تلفن رادیویی بسازند که می توانست از فاصله ۲۰ کیلومتری به شبکه محلی تلفن متصل شود.
سال ۱۹۴۷ سالی بود که مهندسان شرکت Bell برای نخستین بار فناوری ارتباطی شبکه سلولی را پیشنهاد کردند. در این فناوری هر شبکه رادیویی به تعدادی «سلول» تقسیم می شود. هر سلول یک ۶ ضلعی است که آنتنی در هر رأس قرار می گیرد. هر آنتن هم می تواند از ۳ جهت امواج را دریافت و پخش کند. البته این ایده تا سال های دهه ۶۰ عملا به مرحله عمل نرسید.
این تلفن ها که از امواج رادیویی برای برقراری تماس صوتی ۲ طرف استفاده می کردند و در تاکسی ها، خودروهای پلیس و آمبولانس ها مورد استفاده قرار می گرفتند، از نظر تکنیکی با گوشی موبایل امروزی تفاوت های اساسی داشتند. یکی از مهم ترین این تفاوت ها این بود که به سبک سیستم ارتباطی امروزی منطقه تحت پوشش به سلول های ۶ ضلعی تقسیم نمی شد. تلفن کاربر هنگام تماس، تنها می توانست با یک دکل ارتباط برقرار کند و در صورتی که کاربر از یک جا به منطقه تحت پوشش دکل دیگر می رفت، تماسش متوقف می شد. تازه اوایل کار، برقراری تماس با این تلفن ها خودکار نبود و تماس حتما باید به وسیله اپراتور برقرار می شد.
بزودی استفاده از این موبایل های اولیه گسترده تر شد و حتی ترتیبی داده شد که با یک فندک الکتریکی سیگار معمولی هم قادر به کار باشند، طوری که تلفن های رادیویی قابل حمل هم ساخته شد که نیازی به نصب در خودرو نداشتند.
سال ۱۹۵۷، یک مهندس جوان روس به نام لئونید کوپریانوویچ، یک تلفن رادیویی به نام LK ۱ ساخت که در مقیاس آن زمان کوچک بود و فقط ۳ کیلوگرم وزن داشت! این تلفن مجهز به یک آنتن و شماره گیری بود که کاربر را از فاصله ۲۰ تا ۳۰ کیلومتری هم می توانست به ایستگاه مرکزی محلی متصل کند، اما سال بعد او توانست وزن این تلفن رادیویی را فقط به ۵۰۰ گرم برساند.
سال ۱۹۵۶، نخستین سیستم تمام خودکار تلفن همراه موسوم به MTA توسط شرکت اریکسون به صورت تجاری در سوئد عرضه شد. اما تلفنی که آنها در اختیار کاربران قرار می دادند، بسیار سنگین بود و ۴۰ کیلوگرم وزن داشت، اما سال ۱۹۶۵ وزن این تلفن های رادیویی با استفاده از ترانزیستور به ۹ کیلوگرم رسید. البته کاربران این فناوری تا سال ۱۹۸۳ یعنی زمانی که استفاده از آن متوقف شد، هرگز از ۶۰۰ نفر تجاوز نکرد. گرچه با این سیستم هر دارنده تلفن می توانست به صورت خودکار با هر شماره ای که می خواست تماس بگیرد، اما برای برقراری تماس با خود او نیاز به یک اپراتور واسط بود. بعلاوه هر کاربر باید حدس می زد که خودروی دوستش در زمان برقراری تماس در کجاست و تحت پوشش کدام دکل است!
اولین کسی که در بریتانیا از فناوری تلفن های پرتابل استفاده کرد، شاهزاده فیلیپ بود. او می توانست با استفاده از این سامانه که در خودرویش نصب شده بود، هر زمان که می خواست با ملکه انگلیس تماس بگیرد. چنین امکانی، در آن زمان یعنی سال های اواخر دهه ۶۰ میلادی، بسیار عجیب و غریب بود!
سال ۱۹۶۰ شوروی سرویس تلفن همراهش را در مسکو راه انداخت و این سامانه را تا سال ۱۹۷۰ در ۳۰ شهر دیگر این کشور هم راه اندازی کرد.
تا سال ۱۹۶۷ حین برقراری ارتباط با تلفن های رادیویی، کاربر مجبور بود در محدوده پوشش یک آنتن باقی بماند و مثلا اگر با خودروی خود از حوزه پوشش یک آنتن خارج می شد تماس او هم قطع می شد، اما در سال ۱۹۷۰ با ابداع فناوری ارتباطی به نام handoff توسط محققان آزمایشگاه Bell این مشکل هم حل شد.
