تبیان، دستیار زندگی

هپاتیت یک بمیاری است که کبد را متورم و فعالیت های آن را مختل می کند. این بیماری به علت های مختلفی به وجود می آید. هپاتیت به معنی ورم و التهاب کبد است. کبد غده ای در بدن است که (1/5)کیلوگرم وزن داشته و در ربع فوقانی سمت راست شکم قرار دارد و پالایشگاه بدن است. این عضو می تواند به وسیله ویروس های آلفابتیک A,B,C,D,E که در انسان ها بیماری به وجودمی آورند.
ورم کبد یا هپاتیت ویروسی در سال های اخیر به حدی شایع شده است که امروزه برای جلوگیری از شیوع و خطرات این عفونت، اجرای برنامه واکسیناسیون در سه نوبت برای تمام افراد اجباری می گردد. آلودگی به ویروس هپاتیت می تواند به بروز اختلالات برگشت ناپذیر کبدی و در مواردی نیز به سرطان کبد منتهی شود. در این وضعیت با غیرفعال شدن بافت کبد امکان جایگزینی آن تنها از طریق پیوند کبد میسر است. هپاتیت بیماری است که التهاب و صدمه دیدن کبد را موجب می شود، در نتیجه کبد را متورم و حساس می کند. سرانجام احتمالی هپاتیت، ایجاد صدمه دائمی به کبد است. هفت نوع مختلف هپاتیت وجود دارد. بعضی از انواع هپاتیت نوع خفیف و قابل درمان هستند و برای افراد فقط یک بیماری شبیه آنفولانزا به وجود می آورند؛ اما، بعضی از هپاتیت ها بسیار شدید و غیرقابل درمان هستند و در طولانی مدت می توانند بروز مشکلاتی برای سلامتی و حتی مرگ را سبب شوند. با وجود تفاوت هایی که در انواع هپاتیت ها وجود دارد، همه آنها به وسیله ویروس هایی که به کبد حمله می کنند. به وجودمی آید.
در این شماره نشریه پیرامون هپاتیت A، راه های انتقال، علائم، تشخیص، درمان و پیشگیری از بروز آن می پردازیم و در شماره های آتی انواع دیگر هپاتیت را تشریع خواهیم کرد.

هپاتیت A

ویروس هپاتیت A، ویروسی است که بیماری های حاد به وجود می آورد. بیشتر موارد هپاتیت ویروسی را هپاتیت A تشکیل می دهد. هپاتیت A بیشتر به صورت اپیدمی و در مراکز پرجمعیت دیده می شود. این بیماری به طور معمول خود به خود بهبود یافته و عوارض درازمدت کبدی ندارد. عامل این بیماری ویروس هپاتیت A که به اختصار آن را HAV می نامند که در کبد تکثیر یافته و از طریق مدفوع دفع می شود. فاصله زمانی ورود ویروس تا شروع علائم، یعنی دوره کمون (15 تا 45)روز است. هپاتیت A در اواخر پائیز و اوایل زمستان شیوع بیشتری دارد. در کشورهای پیشرفته بروز هپاتیت A به علت ارتقای سطح بهداشت کاهش یافته است. در کشورهای در حال توسعه همگام با کاهش شیوع عفونت های خفیف در دوران کودکی احتمال بروز عفونت شدید در بالغین جامعه افزایش می یابد. همچنین، مسافرت به مناطق آندمیک، منشا عفونت نزد بزرگسالان ساکن مناطق غیرآندمیک است. با این که هپاتیت A به ندرت از راه خون منتقل می شود، چند مورد از این بیماری در کسانی که عوامل انعقادی تغلیظ شده را دریافت می کنند، شناسایی شده است.

راه های انتقال ویروس:

به طور عمده مدفوعی-دهانی است، اگر چه موارد نادری از انتقال به وسیله فرآورده های خونی گزارش شده است. این ویروس به شکل تک گیر ظاهر می شود و با تماس نزدیک شخص به شخص منتقل می گردد، ولی، گاه موارد شیوع از راه مواد غذایی نیز رخ می دهد. (از طریق خوردن میوه و سبزیجات خام که با آب آلوده آبیاری شده و شسته نشده باشد و یا غذاهایی که کاملاً پخته نشده باشد نیز منتقل می شود. در صورتی که آشپز و دیگر عوامل تهیه غذا،
به هپاتیت A مبتلا باشند و پس از اجابت مزاج بدون شستن دست های خود غذا تهیه کنند، کسانی که از آن غذا استفاده کنند، امکان ابتلا به هپاتیت A را دارند.) آلودگی با ویروس در سنین بالاتر، به طور معمول به صورت یک عفونت علامت دار با شروع ناگهانی، تب و یرقانی است که تا دو ماه طول می کشد. کودکان معمولاً به عفونت بدون علامت دچار می شوند و یرقان در آنها به ندرت روی می دهد. تشخیص آزمایشگاهی بر مبنای کشف ایمونوگلبولین M ضد ویروس هپاتیت A در سرم استوار است.(10 تا 20)درصد از بیماران علامت دار دوره طولانی یا توام با عود بیماری را تجربه می کنند. عفونت برق آسا در کمتر از یک درصد بیماران رخ می دهد و می تواند پیوند اورژانس کبد یا مرگ را در پی داشته باشد. نخستین قدم برای پیشگیری، شست و شوی کامل دست ها و مراقبت کامل در هنگام فرآیند تولید و انتقال و ذخیره مواد غذایی است. از علائم شایع این بیماری شروع تب به صورت ناگهانی یا بی قراری، بی اشتهایی، تهوع، ناراحتی شکم و درد شکمی به خصوص در ناحیه فوقانی راست یعنی محل قرار گرفتن کبد، پررنگ شدن ادرار و کمرنگ شدن مدفوع و یرقان یا زردی است. علائم (15 تا 50)روز (2-7 هفته) و به طور متوسط (30)روز پس از ورود ویروس به بدن بروز می کند. مدفوع و ترشحات بدن (2)هفته پیش از بروز علائم بالاترین میزان ویروس را داراست. در این زمان بیشترین امکان انتقال ویروس وجود دارد. اما، پس از بروز علائم نیز احتمال انتقال ویروس وجود دارد. اما، پس از بروز علائم نیز احتمال انتقال ویروس وجود دارد. علائم بیماری در کودکان خفیف تر، ولی در بزرگسالان شدت علائم بیشتر است. به طور معمول بیمار حدود (38 الی 39)درجه سانتی گراد تب دارد.
تیره شدن ادرار و کم رنگ شدن مدفوع ممکن است از حدود (1 تا 5)روز قبل از زردی دیده شود. بنابراین، در تشخیص بیماری کمک کننده است. بیمار عموماً در عرض (6 تا 12)ماه بهبود می یابد، مرگ و میر عوارض هپاتیت نوع A نادرست است و بیماران مبتلا، به ناقلین مزمن تبدیل نمی شوند. علائم به طور معمول خفیف بوده و بیشتر افراد متوجه آن نمی شوند. (به خصوص در کودکان کمتر از 6 سال) در کودکان بزرگ تر و بالغین علائم اولیه شبیه به بیماری های درگیر کننده معده است و عبارتند از:
*احساس خستگی بسیار
*تب
*درد عضلانی
*سردرد
*درد ناحیه فوقانی راست شکم زیر دنده ها (محل قرارگیری کبد)
*حالت تهوع
*بی اشتهایی و کاهش وزن
*یرقان (زرد شدن پوست بدن و سفیدی چشم) که گاهی همراه با تیره شدن ادرار و بی رنگ شدن مدفوع بوده و در کودکان و نوجوانان کمتر شیوع دارد.

تشخیص این بیماری

با گرفتن شرح حال انجام معاینه فیزیکی و تست های آزمایشگاهی خاص از جمله تغییر آنزیم های کبدی ویروسی سطح آنتی بادی ضد ویروس هپاتیت در خون بیمار است.

درمان این بیماری

حمایتی است و شامل استراحت کافی و هنگام لزوم، رژیم متعادل و اجتناب ازمواد سمی برای کبد نظیر الکل و استامینوفن می باشد. در حال حاضر، هیچ درمان ضدویروسی اختصاصی موجود نیست. حدود (30)درصد از بیماران علامت دار به دلیل دهیدراسیون، ناتوانی شدید، اختلال انعقادی،آنسفالوپاتی یا دیگر شواهد عدم توانایی جبران کبدی نیازمند بستری هستند.
مراقبین باید هنگام تماس با بیماران دچار بی اختیاری مدفوع یا کسانی که پوشک شده اند و در مرحله عفونت زدایی هستند، موارد احتیاطی سخت گیرانه ای را رعایت کنند. بیماران بزرگسالی که از دیگر جهات مشکلی ندارند، دو هفته پس از شروع بیماری دیگر آلوده کننده نستند، ولی، کودکان و افراد دچار اختلال ایمنی می توانند تا (6)ماه همچنان عفونت زا باشند.

پیشگیری از این بیماری:

رعیات بهداشت فردی و عمومی، بهداشت آب و فاضلاب، شستن دست ها، تزریق واکسن که در موارد خاص برای افرادی که به مناطق آلوده قصد سفر دارند، صورت می گیرد. واکسن هپاتیت A مؤثرترین راه پیشگیری از هپاتیت A است و اگر هر دو نوبت آن تزریق شود، (100-94%)ایمنی به وجود خواهد آورد. به طور معمول، در کشور ما واکسیناسیون علیه هپاتیت A صورت نمی گیرد.
توجه به نکات زیر برای پیشگیری از هپاتیت A الزامی است:
درمنزل پیش از پخت غذا و پس از هربار اجابت مزاج دست های خود را با آب و صابون بشویید. ظرف ها را با آب داغ و محلول پاک کننده کاملاً تمیز کنید. به کودکان خود بیاموزید که اسباب بازی های خود (به خصوص اسباب و وسایل مشترک با کودکان دیگر) را به دهان نبرند. اگر به پاگیزگی آب و غذایی شک دارید، از مصرف آن بپرهیزید. در صورتی که به هپاتیت A مبتلا نشده اید و یا واکسن آن را دریافت نکرده اید، چنانچه احتمال آلوده شدن با ویروس هپاتیت A را می دهید، حتماً با پزشک خود مشورت کنید. چرا که دریافت ایمنوگلوبولین در (2)هفته اول تماس با ویروس از بروز علائم هپاتیت A جلوگیری می کند. انجام واکسیناسیون برای کارکنان بیمارستان ها، رستوران ها و مهد کودک ها به صورت معمول توصیه نمی شود و چنانچه شاهد بروز ناگهانی هپاتیت A باشیم، افراد در معرض خطر باید یک دز ایمونوگلوبولین دریافت کنند.
منبع:دنیای سلامت شمار 48