تبیان، دستیار زندگی

نام فارسی: برگ بو
نام علمی: Laurus nobilis
نام های عمومی: Sweet bay, Bay laurel,Laurel
نام های انگلیسی: Laurel treeوBay tree
نام عربی: غَاَر(Ghaar)
نام فرانسوی: Laurier noble
نام آلمانی: Lorbeerbaum
نام خانواده: Lauraceae(برگ بو)

 

تاریخچه:

درخت برگ بو برای عطر و طعم غذاها و تهیه تاج( تاج گل) لورل در یونان قدیم و ترکیه مورد استفاده قرار می گرفت. تاج تهیه شده از برگ ها را به عنوان جایزه به برندگان بازی ها می دادند. در گزارشی اشاره شده که به برندگان اولین مسابقات المپیک تاج لورل اهدا کرده اند. در انجیل از برگ بو به عنوان مظهر سعادت و شهرت یاد شده است. در داستان های عامیانه چینی به عنوان درخت با عظمت روی ماه یاد شده است و در نوشته های آنها لورل، ماه ترجمه شده است. همچنین در فرهنگ های باستانی مختلف داستان های زیادی درباره این درخت وجود دارد.
براساس مدارک موجود، کاشت درخت برگ بو در ایران از دوره قاجاریه آغاز شده است. ناصرالدین شاه نهال های آن را از اروپا به ایران آورده و در باغ کاخ گلستان کشت نموده است. مظفرالدین شاه نیز کشت این درخت را در دیگر باغ های سلطنتی توسعه داد. به عنوان نمونه، درختانی در کاخ وزارت دارایی وجود داشت و در حال حاضر شش درخت کهنسال که احتمالاً مربوط به همان دوران می باشد، در ضلع شرقی پارک شهر تهران وجود دارد. از آن به بعد کاشت این درخت در نواحی شمالی ایران، تهران و دیگر نقاط رواج یافته است.

گیاه شناسی

برگ بو درختی است همیشه سبز، دوپایه یا پلی گام که ارتفاع آن در نواحی معتدل به 8 متر و در مناطق گرم تا 20 متر می رسد. برگ ها به صورت منفرد بر روی شاخه ها قرار می گیرند. شکل برگ ها بیضی کشیده به طول تا 14 و عرض تا 4/5 سانتیمتر و لبه آنها موجدار و دندانه دار است. سطح روی برگ، سبز تیره وبراق، ولی سطح زیرین کمرنگ تر است. این برگ ها معطرند و با له شدن بوی بیشتری از خود ساطع می کنند. گل ها چند تایی و به صورت خوشه به رنگ زرد هستند. میوه برگ بو به صورت سته و تقریباً کروی به قطر حدود یک سانتیمتر، به رنگ بنفش مایل به آبی( ارغوانی) و دارای یک دانه می باشد. قسمت گوشتی میوه دارای روغنی سبز رنگ و معطر معروف به روغن«لوریه» است. قسمت مورد استفاده گیاه، برگ و میوه آن می باشد. برگ بو بومی نواحی مدیترانه است و در نواحی شمالی ایران، تهران و اطراف نیز پرورش داده می شود.

استفاده های عمومی

برگ های معطر برگ بو در بسیاری از کشورهای مرکز وجنوب اروپا به طور وسیع جهت عطر و طعم انواع غذاها، از جمله سوپ، غذاهای گوشتی و همراه با ماهی مصرف می شود. همچنین از آن در کنسرو خیارشور، ماهی ساردین و سرکه به عنوان عطر و طعم دهنده استفاده می کنند.
استفاده های جادویی: در فرهنگ های مختلف برای این گیاه اثرات اعجاب انگیزی به قرار زیرقائل هستند:
* برگ و بخور برگ باعث هدایت انسان به خلسه معنوی( تفکر عمیق در معنویات و امورالهی) می شود.
*درخت برگ بو روشنی تابستان را به زمان های تاریک سال می آورد.
* افزایش دهنده قدرت معنوی و ملکوتی است.
* خنثی کننده و دور کننده چشم شیطان است
*سوزاندن مخلوط برگ بو و چوب خلال برای رفع چشم زخم مناسب است.
* وجود برگ بو در خانه باعث محافظت آن از توفان های سهمگین می گردد.
* کاشت درخت برگ بو در نزدیکی محل زندگی باعث محافظت اهل آنجا از مریضی ها می شود.
* بعضی افراد گاهی در زمان مدیتیشن (مراقبه) از سوزاندن برگ و یا اسانس برگ بو استفاده می کنند.
در مخزن الادویه راجع به درخت برگ بو چنین آمده است:
غار که به فارسی باهشتان گویند، درختی است عظیم که تا هزار سال می ماند و اهل یونان آن را بسیار احترام می کنند. طبیعت آن گرم وخشک است. ادرارآور و تریاق سموم است. مضمضه پخته آن( گرداندن آب پخته آن در دهان) جهت درد دندان مفید می باشد. جهت درد مفاصل و اعصاب و دردکمر سودمند است. پخته برگ آن جهت امراض مثانه و رحم مفید و مقدار زیاد آن سقط کننده است. از مضرات آن خاصیت قی آور آن است. تسکین دهنده قولنج و امراض جگر و طحال بوده و با عسل جهت درمان زخم های امعاء مفید می باشد. اکثر خواص ذکر شده در مخزن الادویه با مهم ترین اثرات گزارش شده در منابع جدید مشابهت و مطابقت دارند.

 

ترکیبات مهم:

میوه برگ بو حاوی تا 30 درصد اسیدهای چرب و 1درصد اسانس می باشد که اسانس دارای ترکیبات ترپنی، سس کونی ترپنی، الکلی و کتونی است.
برگ، حاوی حدود1/3 درصد اسانس می باشد که دارای 45 درصد اوکالیپتول، 12درصد ترپن ها، 4درصد سس کونی ترپن ها، 3درصد متیل اوژنول، آلفا و بتا پی نن، فلاندرن، لینالول، ژرانیول و ترپی نئول است.

داروشناختی و اثرات مهم:

اسانس برگ خاصیت ضدالتهاب و ضدتشنج دارد. عصاره برگ دارای اثر آنتی اکسیدانی است. اسانس برگ بو یکی از پرمصرف ترین اسانس ها در رایحه درمانی و یکی از مناسب ترین اسانس هایی است که مشخص شده برای ماساژ سیستم لنفاوی مناسب می باشد. از برگ و دانه های برگ بو جهت تهیه مرهم (ضماد) برای رفع خارش، جوش، سوختگی، رفع التهابات پوست و دردهای روماتیسمی استفاده می کنند. از میوه و برگ به همراه عسل می توان مرهمی تهیه کرد که برای تسکین سرماخوردگی قفسه سینه مفید است.

مهم ترین اثرات گزارش شده:

قاعده آور، ضددرد، آلرژی زا، ضدباکتری، ضدتب، ضدروماتیسم، ضدعفونی کننده، ضدویروس، ضدنفخ، معرق، هضم کننده، ادرارآور، قی آور، کاهش دهنده پرفشاری خون، خواب آور، مقوی معده، محرک، قارچ کش، مقوی کبد، صفراآور و سقط کننده.

نکته قابل توجه:

1- اعتقادات و نوشته های قدیمی در مورد برگ بو در نقاط مختلف جهان حاکی از آن است که برای این گیاه خواص و اثرات زیادی قائل هستند. بعضی از این عقاید در استفاده های جادویی آن اشاره شده است.
توجه و بررسی این باورها و مطالعه گیاه شناسی و وجود مواد معطر دربرگ های آن توجیه کننده این موارد است. سوزاندن، خوردن، استفاده های دارویی، غذایی، تبخیر اسانس و استفاده از دم کرده جوشانده های برگ بو و وجود این درخت در محل های مسکونی همه و همه نشان دهنده تأثیر اسانس برگ های این درخت در برطرف کردن بیماری ها و یا اثرات مفید و مثبت روحی روانی و جسمی است که بشرطی قرن ها تجربه کرده است. امروزه استفاده از اسانس برگ بو در رایحه درمانی معمول و مورد توجه بوده و از آن در تسکین و درمان بسیاری از بیماری های روحی و جسمی استفاده می شود. مصرف خوراکی و غذایی آن هم در جهان بسیار زیاد است.
2- در ایران استفاده از برگ بو در بسیاری از غذاها، ترشی جات و چاشنی ها معمول می باشد و از برگ های خشک شده آن که در بازار موجود است، استفاده می شود.
3 - بر روی سکه های 10 ینی ژاپن عکس برگ بو حک شده است.
4- آرم پرچم جمهوری دومینیکن از یک درخت خرما و یک درخت برگ بو تشکیل شده است.
5- با وجودی که مصرف برگ بو در حد خوراکی عارضه جانبی ندارد، ولی بعضی از افراد نسبت به آن حساسیت دارند وحتی ممکن است در اثر تماس با برگ آن دچار درماتیت های پوستی شوند.
6- در کتاب قانون ابن سینا از این گیاه ذکری نشده است.
7- در تحقیقی که توسط مؤلف و همکاران در سال 1378 بر روی برگ بو انجام شد مشخص گردید که اسانس گیاه برداشت شده از تهران دارای ترکیبات 1 و8 سینئول 28 درصد، بتاپی نن 10/2 درصد، متیل اوژنول 8/5 درصد، 4- ترپی نئول 5/7 درصد، آلفاپی نن 4/8 درصد، میرسن 3 درصد، اورژنول3/6 درصد، آلفاترپی نئول2/5 درصد، سینامیل استات2/2 درصد و بتااودسمول 1درصد می باشد.
منبع: نشریه دنیای تغذیه، شماره 107