تبیان، دستیار زندگی

دیابت چیست؟ علائم دیابت * بروز و شیوع بیماری دیابت:

کربوهیدراتها (مواد قندی) پس از گوارش و هضم شدن به گلوکز (مهمترین قند ساده) تبدیل شده، وارد جریان خون می شوند تا به عنوان سوخت برای سلولهای بدن بکار روند. قند، انرژی لازم برای زنده ماندن و رشد سلولهای بدن را تأمین می کند. همه افراد دارای مقداری گلوکز در خون خود هستند که میزان آن به طور طبیعی در حالت ناشتا بین 70 تا 110 میلی گرم در هر 100 سی سی خون می باشد. اگر قند خون یک ساعت بعد از صرف غذا بالای 126 میلی گرم در دسی لیتر باشد، فرد در معرض بیماری قند قرار گرفته و باید به پزشک مراجعه نماید.

علائم دیابت:

تشنگی بیش از حد، خشکی دهان و مصرف زیاد آب- افزایش تعداد دفعات ادرار (تکرار ادرار) - کاهش وزن - خستگی و احساس از دست رفتن انرژی - تاری دید- خشکی و خارش پوست - عفونت های عود کننده مانند برفک، عفونت های دستگاه ادراری و عفونت های پوستی - از بین رفتن حس بخش های التهابی اندام ها یا احساس گزگز و مورمور در آنها 59% کل مرگهای جهان و 46% بیماری ها ناشی از بیماری های غیر واگیر است. خسارتهای وارده از این بیماری ها و هزینه های سرسام آور آنها برای سیستم های بهداشتی، همواره توجیهی جدی و قوی برای طرح و اجرای برنامه های پیشگیری در سطوح مختلف است. از این میان، دیابت به عنوان یک بیماری با عوارض ناتوان کننده که در ابتدا سیر مزمن و نامحسوسی دارد، جزء اهداف اکثر سیاست های طب پیشگیری است. به ویژه آنکه درباره دیابت (نوع 2) روشهای پیشگیری اثر بخش و مفیدی وجود دارد.
جمعیت بالغین جهان (بالای 20 سال) طی سالهای 1995 تا 2025 میلادی در حدود 64% افزایش می یابد و پیش بینی می شود که شیوع دیابت نیز از 4% در سال 1995 به 5/4% در سال 2025 برسد. طی این مدت جمعیت افراد مبتلا به دیابت 122% افزایش خواهد یافت. تعداد بیماران در کشورهای توسعه یافته با 42% افزایش از 51 میلیون نفر به 72 میلیون نفر می رسد اما در کشورهای درحال توسعه با 170% افزایش، تعداد بیماران از 84 میلیون نفر به 228 میلیون نفر خواهد رسید.

دیابت نوع 1:

در افراد مبتلا به دیابت نوع 1 (دیابت وابسته به انسولین) یا انسولین اصلاً ساخته نمی شود و یا مقدار آن بسیار ناچیز است بنابراین افراد مبتلا به دیابت نوع 1، برای ادامه حیات نیاز به تزریق انسولین، رعایت رژیم غذایی و انجام حرکات ورزشی دارند. چون در افراد مبتلا به دیابت نوع 1 انسولین یا اصلاً تولید نمی شود و یا به مقدار ناچیز تولید می گردد، بدن نمی تواند از قند (سوخت) حاصل از مصرف غذاها استفاده نماید، در نتیجه کاهش وزن شدید پدید می آید. این نوع دیابت بیشتر در کودکان و نوجوانان دیده می شود. به نظر می رسد.

توصیه های تغذیه ای برای بیماران مبتلا به دیابت نوع 1:

1. سعی کنید برنامه غذایی خود را به طور منظم تنظیم کنید. به نحوی که هر روز در ساعات معینی غذا بخورید.
2. روزانه بین 5 تا 6 وعده غذا بخورید.
3. در هر وعده مقادیر متناسبی از کربوهیدراتها را مصرف کنید تا دچار عوارض ناشی از نوسانات قند خون نشوید.
4. چربی دریافتی از طریق مواد غذایی را محدود کنید.
5. مصرف قندهای ساده را مانند شکر، شکر قرمز، عسل و شربتها را محدود کنید.
6. مصرف فیبر را تا میزان 25 میلی گرم به ازای هر1000 کیلوکالری دریافتی افزایش دهید. جهت اطلاع از میزان کالری مورد نیاز روزانه خود، با متخصص تغذیه مشورت نمایید. منابع غذایی فیبر عبارتند از: انواع میوه و سبزی، حبوبات و غلات سبوس دار.
7. تلاش کنید از محصولات بدون قند مانند نوشابه های بدون قند، ژله بدون قند و بیسکویتهای بدون قند استفاده کنید.
8. از میوه های تازه و کلوچه های کم چربی و غلات به عنوان میان وعده استفاده کنید.
9. هر روز صبح، غلات پر فیبر را برای صبحانه انتخاب کرده از مصرف غلات دارای مقادیر زیاد شکر خودداری کنید.
10. به جای آبمیوه از میوه تازه استفاده کنید. از شیرهای کم چربی استفاده کنید و روزانه حداقل 8 لیوان آب بنوشید.

دیابت نوع 2:

در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 (دیابت غیر وابسته به انسولین)، لوزالعمده هنوز قادر به تولید انسولین می باشد ولی سلولهای بدن به انسولین موجود در خون پاسخ مناسب نمی دهند، دیابت نوع 2 شایع ترین شکل بیماری قند است، به طوری که 95- 90% مبتلایان به دیابت از این نوع بیماری رنج می برند. افراد مبتلا به دیابت نوع 2 اغلب با رعایت رژیم غذایی و ورزش درمان می شوند. گاهی اوقات برای پایین آوردن و رساندن قند خون به میزان طبیعی می توان از قرصهای خوراکی پایین آورنده قند خون و یا انسولین استفاده نمود. درصد بالای از مبتلایان به دیابت نوع 2 اضافه وزن دارند. اکثراً افراد مبتلا به این نوع دیابت علائمی ندارند و فقط بعد از چند سال به واسطه بیماری دیگری متوجه آن می شوند.

توصیه های تغذیه ای برای بیماران مبتلا به دیابت نوع 2:

از آنجائی که بیماران دیابت نوع 2 در سنین بالاتری قرار دارند، مهم ترین کار در این بیماران، کنترل وزن می باشد. بیماران مبتلا به نوع 2 باید توصیه های ذیل را مدنظر قرار دهند:
1. مصرف فیبرهای محلول به میزان 25 گرم به ازای هر 1000 کیلو کالری ضمن ایجاد احساس سیری، می توانند به کنترل قندخون کمک کند. یکی از انواع فیبرهای محلول پکتین می باشد که در سیب، مرکبات مثل پرتقال، لیمو، گریپ فروت، توت فرنگی، هویج و غلات سبوس دار وجود دارد. غیر از این مواد غذایی منابع فیبری که در بالا ذکر شده اند را مصرف کنید.
2. تعداد وعده های غذایی خود را افزایش دهید در حالی که در هر وعده غذایی کمتر می خورید.
3. حتماً قبل از صرف غذا از سالاد یا مواد غذایی کم کالری مانند کاهو، کرفس، ژله ی بدون قند و سوپ های ساده و کم کالری استفاده کنید.
4. از مصرف آبمیوه در صبح و به صورت ناشتا خودداری کرده و به جای آن در طول روز از میوه تازه استفاده کنید.
5. از نوشیدنی ها و دسرهای بدون قند استفاده کنید. روزانه 8 لیوان آب بنوشید.
6. آرد گندم کامل را جانشین آرد سفید کنید.
7. از مصرف روغن ماهی و مکمل نیاسین خودداری کنید زیرا باعث افزایش قند خون می شوند.
8. مصرف چربی ها را در برنامه روزانه غذایی خود طبق نظر متخصص تغذیه کاهش دهید.

سازمان دهی و طراحی برنامه هایی برای تغییر در نوع و روش زندگی بیماران مبتلا به بیماری نوع 2:

آخرین طرح کامل شده پیشگیری از دیابت نقشه بسیار مفید و دراز مدت تغییر روش زندگی در افرادی که دچار عدم تحمل گلوکز هستند را نشان می دهند. در برنامه های پیشگیری کننده از دیابت منظور از روش زندگی استفاده از غذای کم چربی، افزایش فعالیت بدنی، افزایش مطالعات و جلسات آموزش و تلاش برای کاهش 7 درصدی وزن در سال اول و نگه داشتن روند کاهش وزن در حدود 5 درصد برای 3 سال بعد می باشد. در این برنامه ها شرکت کنندگان آموزشهای لازم در خصوص رژیم غذایی، ورزشی و اجتماعی را از مدیر برنامه طی 16 جلسه در مدت 24 هفته و سپس هرماه یکبار دریافت می کنند. با این برنامه ها خطر پیشرفت دیابت در شرکت کنندگان 58% نسبت به مراقبتهای استاندارد کاهش یافت.
فرد مبتلا به دیابت نوع 2 انسان عادی و نسبتاً سالمی است که اگر از تغذیه و ورزش مناسب استفاده نماید. به قرص و آمپول نیاز پیدا نمی کند و یا در حداقل استفاده از قرص می تواند زندگی نرمال داشته باشد.
منبع: درمان چاقی و دیابت نوع 2 با استفاده از رژیم غذایی مولفین: دکتر موسی صالحی- دکتر رضا داوودی - دکتر غلامرضا پیشداد.
منبع:نشریه پیام پزشک، شماره 53