بیماری های مربوط به گرما هنگامی روی می دهند که دمای بدن فرد از حد طبیعی خود افزایش می یابد. بدن انسان به طور عمده توسط منبسط ساختن عروق سطحی پوست و تعریق دمای افزایش یافته ی بدن را کاسته و سبب تنظیم و کنترل گرمای بدن می گردد اما در آب و هوای مرطوب عملکرد تعریق مختل وکند شده و بدن دیگر قادر به خنک ساختن خود نمی باشد. دو عامل، فعالیت بدنی شدید و طولانی مدت و آب و هوای گرم موجب بیماری های مربوط به گرما هستند. همچنین زمانی که فرد دچار کم آبی در بدن خود می گردد، در معرض عوارض گرمای زیاد قرار خواهد داشت زیرا در این حالت غلظت بدن افزایش یافته و جریان خون کند می گردد که سبب اختلال در عملکرد ارگان های بدن می شود. عوارض ناشی از گرما به قرار زیر است:
1-عرق سوز شدن:
در این حالت نواحی خاصی در بدن مانند جاهایی که توسط لباس پوشیده شده است، دچار خارش و سوزش شدید می گردد. این حالت بیش تر در آب و هوای گرم و مرطوب در افراد خردسال، در حالت فعالیت شدید و در بیماران بستری و تب دار مشاهده می گردد. این عارضه معمولاًپس از چند روز به خودی خود برطرف می شود. هنگامی که تعریق بدن افزایش می یابد، عرق به سلول های سطح پوست آسیب وارد ساخته و یک سد محکم در مقابل خروج عرق ایجاد می کند. بنابراین عرق در زیرپوست به دام افتاده و تجمع می یابد. در این حالت برآمدگی های ریزی بر روی پوست ایجاد می گردد. هنگامی که این برآمدگی های جوش مانند زیر می ترکند، محتویات عرق تخلیه گشته و فرد احساس سوزش می کند. برای برطرف کردن این حالت باید دقت شود تا از مواد کاهش دهنده ی تعرق و پودر بچه استفاده نشود. لوسیون کالامین و کرم هیدروکورتیزون در تسکین این حالت مؤثرند. همچنین برای پیشگیری از عرق سوزشدن باید به چند توصیه توجه شود: 1-در تابستان و فصل گرما، لباس های سبک ،گشاد و با رنگ روشن استفاده شود 2-در طول روز حداقل هشت لیوان آب نوشیده شود 3-در حین هر نوع فعالیت بدنی در فواصل زمانی معین استراحت شود 4-با استفاده از کلاه و چتر و پوشش های مناسب دیگر، از تابش مستقیم آفتاب جلوگیری شود. 5-فعالیت شدید خارج از منزل در ساعات مناسب انجام گیرد. بهترین ساعات برای انجام این فعالیت ها، قبل از ده صبح و بعد از شش عصر می باشد.
2-گرمازدگی خفیف:
در این حالت بدن به شدت عرق کرده و حجم خون کاهش می یابد. تعریق شدید، سرگیجه، سردرد، حالت تهوع، استفراغ، افزایش ضربان قلب، کاهش فشار خون، پوست مرطوب، رنگ پریدگی و افزایش درجه ی حرارت بدن از علایم گرمازدگی خفیف می باشد. برای درمان این نوع گرمازدگی، بیمار باید به یک مکان خنک منتقل شود و از مایعات استفاده کند. همچنین برای جبران نمک از دست رفته، یک قاشق چایخوری نمک در یک لیتر آب حل شود و به بیمار داده شود. همین طور باید لباس های فرد گرمازده درآورده شود و یک ملحفه ی مرطوب دور او پیچیده شود و با بادبزن می توان فرد گرمازده را خنک تر کرد.
3-گرمازدگی شدید:
این حالت بسیار خطرناک بوده و خطر مرگ را نیز می تواند در پی داشته باشد. در این حالت حرارت مرکزی بدن بین چهل تا چهل و پنج درجه ی سلسیوس بالا می رود.در این وضعیت اغلب ارگان های بدن در معرض آسیب بافتی قرار می گیرند.گرمازدگی شدید یک وضعیت اورژانسی بوده و دمای بدن فرد گرمازده باید سریعاً کاهش یابد، عدم درمان گرمازدگی شدید به تشنج، کما و مرگ منجر می شود. این نوع گرمازدگی علاوه بر اثرات سوء آن بر روی سیستم عصبی کبد، کلیه ها، قلب و عضلات تأثیر منفی گذاشته و آن ها را در معرض آسیب قرار می دهند. علایم این بیماری عبارتند از: قرمز شدن رنگ پوست، رنگ پریدگی، ضربان بالای قلب، سردرد، پریشانی و سرگیجه و تنفس کم عمیق.همچنین ممکن است مردمک چشم به نور واکنش نشان ندهد.گرمازدگی شدید معمولاً به خاطر فعالیت شدید بدنی، قرار گرفتن در زیر آفتاب به مدت طولانی و کم آب شدن بدن ایجاد می شود. برای درمان این بیماری باید؛ حرارت بدن کاهش یابد. برای کاهش حرارت بدن، بیمار باید به مکان خنک و سایه منتقل شود و لباس هایش از تن خارج شود. همچنین روی دست ها و پاهای او آب خنک ریخته شود و یک ملحفه ی خیس دور بدن او پیچیده گردد. علاوه بر این بیمار، در معرض باد قرار داده شود و یا توسط پنکه و بادبزن خنک گردد. باید توجه داشت، وقتی که روی دست ها و پاهای بیمار آب ریخته شود، حتماً دست ها و پاها ماساژ داده شوند تا خون خنک شده به سمت نواحی مرکزی بدن حرکت کند.
4-غش خفیف:
در اثر فعالیت شدید در آب و هوای گرم ایجاد می شود. بدن در تلاش برای افزایش دفع گرما از بدن اقدام به منبسط ساختن عروق سطحی پوست می کند، هنگامی که این مکانیسم به سرعت انجام گیرد، سبب کاهش جریان خون به مغز گشته و حالت غش را ایجاد می کند.سرگیجه، درد، تهوع، استفراغ، غش و بی هوشی و افزایش ضربان قلب از علایم این بیماری می باشد. درمان این بیماری مانند گرمازدگی خفیف است.
5-گرفتگی عضلات:
این حالت نیز که عاملش گرماست، بر اثر فعالیت شدید بدنی ایجاد می گردد. برای رفع این حالت باید از مایعات کافی، استفاده از آب نمک و انجام حرکات کششی بهره برد.
منبع: نشریه شاهد نوجوان شماره 62 پیاپی 421 