غده d پروستات غده ای است که تنها در مردان یافت می شود. این غده در زیر مثانه قرار دارد و مایعی به داخل منی ترشح می کند.
سرطان پروستات نوعی بیماری است که در آن سلولهای بدخیم از بافت های پروستات نشأت می گیرد و به طور نامنظم و فزاینده ای تکثیر و منجر به افزایش حجم در هر یک از اعضای سلولی غده پروستات می شود.
سرطان پروستات دومین سرطان شایع بعد از سرطان ریه در میان مردان است. اطلاعات آماری و علائم بالینی میزان مرگ و میر ناشی از سرطان پروستات مبین سه طیف گسترده ی روند رشد این بیماری است. سرطان پروستات ممکن است دارای رشدی آهسته بوده و بنابراین زمانی طولانی تا بروز علائم بالینی نیاز داشته باشد. در مواردی دیگر تومور به سرعت رشد کرده و تهاجم تومور به بافتهای دیگر امکان پذیر می شود. در چنین مواردی مدت فاصله زمانی بین شروع بیماری و گسترش دامنه ی آن بسیار کوتاه است. ما بین این دو طیف رشد، تومورهایی وجود دارند که سرعت روند رشد آنها در حد متوسطی است.
سرطان پروستات با نشانه های مرتبط با دفع ادرار و یا درد شکم تظاهر می کند. این نشانه ها با علائم بیماری های رایجی مانند عفونت و هیتروفی (بزرگی) خوش خیم پروستات مشترک است.
علائم هشدار دهنده ی سرطان پروستات عبارتند از: ادرار کردن پی در پی یا سخت - جاری شدن ضعیف ادرار - عدم توانایی در ادرار - بی اختیاری ادراری - جریان منقطع و ضعیف ادرار - وجود خون در ادرار - خروج منی همراه با درد - درد مداوم قسمت پایین کمر - سوزش - ناتوانی جنسی.
آسبب شناسی: سرطان زایی پروستات
علت ابتلا به سرطان پروستات هنوز ناشناخته است اما تحقیقات آماری و بالینی، روند بدخیمی بیماری سرطان پروستات را به این عوامل ارتباط می دهد:
سن- سرطان پروستات اغلب در افراد سالمند دیده می شود و افراد زیر 50 سال به ندرت به آن مبتلا می شوند. مردان بالای 60 سال بیشتر در معرض خطر ابتلاء به سرطان پروستات هستند و لذا آنان باید بیشتر متوجه ی علائم هشدار دهنده ی این بیماری باشند.
عوامل ژنتیکی - سابقه ارثی سرطان پروستات عامل مهمی در ابتلا به این سرطان است. وجود سابقه سرطان پروستات بین اعضای خانواده از جمله پدر و برادر احتمال ابتلا به این سرطان را افزایش می دهد.
عوامل هورمونی - هورمونهای استروئیدی (تستوسترون و آندروژن ها) برای رشد و حفظ و عمل طبیعی آن در مردان بالغ نقش مهمی را ایفا می کند. افزایش میزان ترشح هورمون تستوسترون در خون اغلب موجب تسریع روند بدخیمی سرطان پروستات می شود.
تغذیه - رژیم غذایی دارای اثرات بالقوه ای در پیشگیری و یا پیشتازی ایجاد سرطان پروستات به شمار می رود. مطالعات و تحقیقات علمی ثابت کرده اند که سبزیجات حاوی مقادیر قابل توجهی ویتامین C و E، به خصوص گوجه فرنگی، عامل محافظتی در مقابل سرطان پروستات تلقی می شوند، در حالی که استفاده از مقادیر زیاد چربی حیوانی عامل مستعد کننده و پیشتاز در ایجاد سرطان پروستات شناخته شده است.
مواد شیمیایی - تماس با مواد شیمیایی سرطان زا در محیط مانند کادمیم، که در تهیه برخی آلیاژها و باتری کاربرد دارد، عامل مستعد کننده و پیشتاز در ایجاد سرطان پروستات است.
بیماری های مقاربتی - وجود بیماری های مقاربتی احتمال ابتلاء به سرطان پروستات را افزایش می دهد.
درمان سرطان پروستات
با در نظر گرفتن شرایط بیمار ممکن است یک یا ترکیبی از این الگوها تجویز شود:
1- تحت نظر گرفتن بیماری: در این روش بیمار به طور دقیق تحت نظر پزشک قرار می گیرد، بدون اینکه الگوی درمانی بر روی او اعمال شود. این روش برای بیمارانی تجویز می شود که جراحی برایشان مفید نیست و یا رشد غده سرطانی پروستات آنها بسیار کند و آهسته است و در دراز مدت تأثیر سوء بر سلامتی آنها نخواهد گذاشت.
2- جراحی: برداشتن کامل غده پروستات (پروستکتومی Prostatectomy).
3- کرایوتراپی: استفاده درمانی از سرمای شدید. در این روش سوند (probe) سونوگرافی به داخل مقعد انداخته می شود تا پزشک تصویر محل مورد نظر را بر روی صفحه ببیند. در این روش پزشک با انداختن سوند درون غده ی پروستات از طریق شکاف کوچکی بین مقعد و کیسه ی حاوی بیضه ها نیتروژن مایع را به غده پروستات هدایت می کند. نیتروژن مایع در داخل بافت منجر به انجماد بافت و انهدام سلولهای سرطانی بافت غده ی پروستات می شود. کرایوتراپی روشی مؤثر برای درمان مقاطع کوچک ابتلا به سرطان است. احتمال آسیب دیدگی مثانه و التهاب دستگاه تناسلی از عوارض جانبی این روش است.
4- شیمی درمانی: استفاده از داروهای شیمیایی منجر به انهدام سلولهای سرطانی می شود. عوارض جانبی شیمی درمانی عبارتند از: ریزش موی سر و ابرو، کاهش گلبولهای سفید خون، ضعف سیستم ایمنی و دفاعی بدن، عفونت، احساس درد، خشکی دهان و پوکی استخوان.
5- رادیوتراپی: از آنجا که تومور ممکن است بافت های اطراف غده پروستات را در بر گرفته باشد انجام جراحی و برداشتن غده پروستات کافی نیست و هر تظاهری از وجود PSA در آزمایش حاکی از گستردگی تومور است. در چنین وضعیتی الگوهای درمانی وسیع تری مانند رادیوتراپی پی گیری می شود. هدف از رادیوتراپی کنترل رشد سلولهای سرطانی است. تابش اشعه به محل تومور ممکن است به صورت خارجی یا داخلی باشد.
رادیوتراپی خارجی: در این روش بیمار در معرض تشعشع قرار می گیرد. اشعه از چند زاویه مختلف از خارج از بدن به تومور هدایت می شود. این روش کاملاً بدون درد است و به مدت 7 تا 8 هفته ادامه دارد، ولی بیمار از عوارض جانبی مانند تحریک پذیری مقعد، اسهال و خستگی مفرط ناشی از تابش پرتو گزارش می دهد. اثرات اشعه ممکن است واکنش های پوستی به صورت التهاب، خارش، سوزش، ترشح یا پوسته پوسته شدن پوست را به دنبال داشته باشد. تهوع، استفراغ، بی اشتهایی و آسیب های عروقی و تنفسی می تواند از دیگر عوارض جانبی رادیوتراپی باشد. همچنین رادیوتراپی ممکن است باعث سرکوب سیستم خونساز بدن و کاهش گلبول های سفید و ضعف سیستم ایمنی بدن و نهایتاً بروز عفونت شود.
رادیوتراپی داخلی یا براکی تراپی: براکی تراپی برای رساندن مستقیم مقدار زیادی اشعه به ضایعه بدخیم است. در این روش، در اتاق عمل با استفاده از سرنج های نازک مواد یونیزه در بدن بیمار کاشته می شود.
6- هورمون درمانی: از آنجا که هورمون تستوسترون به رشد سرطان غده ی پروستات کمک می کند، هدف از هورمون درمانی کاهش هورمون جنسی در بدن است. این روش با بکارگیری داروهای ضد تستوسترون انجام می گیرد و شامل تجویز هورمونهای استروژن به عنوان قرص است که تأثیر ضد تستوسترون دارد. عوارض جانبی استفاده از قرص های حاوی استروژن شامل درد در پستان و رشد پستان است که با قطع مصرف قرص ها از بین می رود.
جلوگیری از مرگ و میر ناشی از سرطان پروستات با تشخیص زودرس امکانپذیر است. اکنون با اطلاعات و روش های جدید الگوهای درمانی، برای درصد بالایی از بیماران مبتلا به سرطان پروستات، امکان بهبودی کامل فراهم شده است.
منبع: نشریه پیام پزشک، شماره 57 