معلولان، بزرگترین اقلیت جهان هستند.بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی، ده درصد جمعیت جهان با نوعی معلولیت زندگی می کنند.آمار معلولان کشور ما نیز 3 میلیون نفر است، که فقط حدود یک چهارم آنها تحت پوشش خدمات توان بخشی سازمان بهزیستی در شهرها و روستاها هستند.سازمان بهزیستی خدمات توانبخشی را با تأکید بر معلولیت های متوسط، شدید و خیلی شدید ارائه می کند و معلولان با معلولیت های خفیف، شامل ارائه این خدمات نمی شوند.چرا که در معلولیت های خفیف، فرد معلول دچار اختلال عملکرد نیست.
16 اردیبهشت ماه 1383،قانون جامع حمایت از حقوق معلولان به تصویب رسید و معلولان ایرانی،قانون مند شدند.این قانونی که دربسیاری زمینه ها، باید از آنان حمایت کند.با یک جمله زیبا و امیدبخش شروع می شود:دولت موظف است زمینه های لازم را برای تأمین حقوق معلولان، فراهم نموده و حمایت های لازم را از آنان به عمل آورد.جمله ای شیرین، کلیدی و شعاری.با هم بخش هایی از این قانون را مرور می کنیم:
*کلیه وزارتخانه های دولتی و نهادهای عمومی، موظف شده اند که در طراحی، تولید و احداث ساختمان ها، اماکن عمومی و معابر، به نحوی عمل کنند که امکان دسترسی و بهره مندی از وسایل خدماتی برای معلولان، همچون افراد عادی فراهم شود.
*سازمان بهزیستی موظف شده که خدمات توان بخشی، آموزشی و حرفه آموزی مورد نیاز معلولان را با مشارکت خانواده های آنان و همکاری بخش خصوصی و پرداخت یارانه به مراکز غیر دولتی و خانواده ها تأمین کند.همچنین تأمین و تحویل وسایل کمک توان بخشی و کارگاه های تولیدی و آموزشی، از وظایف سازمان بهزیستی است.ضمناً گسترش مراکز خاص نگهداری معلولان نیازمند، بی سرپرست، مجهول الهویه و ...با همکاری بخش غیر دولتی با پرداخت کمک هزینه به آنها، به عهده بهزیستی است.(اما بهزیستی نمی تواند به این تعهدات عمل کند چون هرگز چنین بودجه ای به آن اختصاص داده نشده است).
*معلولان می توانند در استفاده از امکانات ورزشی، تفریحی، فرهنگی و وسایل حمل و نقل دولتی، از تسهیلات نیم بها برخوردار شوند.همچنین استفاده از بیمه خدمات درمانی و بیمه مکمل، برای خود و افراد تحت سرپرست آنها الزامی است.
*معافیت از خدمت وظیفه عمومی، برای یکی از فرزندان که پدر یا مادر معلول دارند، ایجاد فرصت های شغلی برای معلولان در حداقل 3 درصد از مجوزهای استخدامی در سازمان هایی که از بودجه عمومی کشور استفاده می کنند، الزامی است.همچنین پرداخت حق بیمه سهم کارفرمایانی که افراد معلول را به کار می گیرند، به عهده سازمان بهزیستی است.
*لزوم پرداخت تسهیلات اعتباری از طرف دولت به واحدهای صنفی و تولیدی، که افراد معلول را به کار می گیرند.همچنین پرداخت تسهیلات اعتباری خود اشتغالی و پرداخت تسهیلات اعتباری جهت احداث واحدهای تولیدی و خدماتی اشتغال زا، اگر بیش از 60 درصد سهام و سرمایه آنها، متعلق به فرد معلول باشد.(این تسهیلات در بودجه سالانه مشخص می شود و در غیراین صورت، این تکالیف انجام نخواهد شد.)
*برگزاری آزمون ویژه معلولان جهت استخدام در سازمان ها و وزارتخانه ها، آموزش های لازم فنی و حرفه ای به صورت رایگان،آموزش رایگان معلولان(در سنین مختلف)در واحدهای آموزشی تابع وزارت آموزش و پرورش، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، وزارت بهداشت و نیز دانشگاه آزاد اسلامی، از جمله تسهیلات آموزشی معلولان است.
*وزارت مسکن و شهرسازی، بانک مسکن و بنیاد مسکن انقلاب اسلامی موظفند حداقل 10 درصد از واحدهای مسکونی احداث خود را به معلولان نیازمند فاقد مسکن واگذار نمایند.
*سازمان صدا و سیما، مکلف شده حداقل 2 ساعت از برنامه های هفتگی خود را در زمان مناسب، به معلولان اختصاص دهد .
این واقعیت را بپذیریم که تفاوت ما در اجرای این قوانین، با دیگر کشورها، در این است که بسیاری از جوامع، بیش از 45 سال است که به فکر معلولان هستند و برای آنان قوانین لازم الاجرا وضع کرده اند.آنان سال هاست قانون جامع حمایت از معلولان را در دست اجرا دارند، ولی از تصویب این قانون در کشور ما، تنها 5 سال می گذرد.در این دوره، گام هایی در این زمینه برداشته شده که گرچه هنوز کافی نیست، اما بی انصافی است اگر به آنها اشاره نکنیم.
*طی این مدت 27 تا 30 درصد فضاهای شهری مناسب سازی شده اند که وزارت بهداشت، بهترین عملکرد را در این زمینه داشته است.
*در ارتباط با تأمین مسکن، از سال 85 تاکنون، 9750 واحد مسکونی به معلولان واگذار شده و 8474 واحد نیز در حال ساخت است.همچنین 15 هزار نفر از تسهیلات ودیعه مسکن(بین یک تا 3 میلیون تومان)برخوردار شده اند.جهت مناسب سازی مسکن معلولان نیز به برخی خانواده ها تا 3 میلیون تومان پرداخت شده است.
*در زمینه ایاب و ذهاب نیز سه شرکت در تهران با بیش از 150 خودرو، خدمات مناسب ارائه می دهند.
*در خصوص تحصیل رایگان، تعداد 12 هزار و 640 دانشجوی معلول در دانشگاه های غیر دولتی تحصیل می کنند.برای تشویق معلولان به قبول شدن در دانشگاه های دولتی، مبلغی به عنوان کمک هزینه در هر ترم تحصیلی در نظر گرفته شده است.
*وضعیت بیمه ای معلولان مطلوب است و از سال 85، تمام معلولان دفترچه بیمه پایه دریافت کرده اند.
منبع: نشریه نوآور، شماره 65
