تبیان، دستیار زندگی

تب خونریزی دهنده ی ویروسی نوعی بیماری است كه در اصل مربوط به حیونات است و انسانها بصورت تك گیر درگیر می شوند.
ـ در سال 1998 شاهد دو همه گیری بوده ایم.
ـ در پاكستان : 4 نفر مبتلا و 2 نفر فوت ـ افغانستان : 19 نفر مبتلا و 12 نفر فوت
ـ در سال 1996 برای اولین بار در كریمه شرح داده شده كه مشابه بیماری سال 1956 در كنگو بود.
ـ در انسان بصورت یك بیماری شدید با مرگ و میر بالا تظاهر می كند.
ـ تاریخچه در ایران
ـ اولین بار در سال 1345 دكتر امین الاشرافی علائمی بصورت سندرم عفونی خونریزی دهنده را در آذربایجان شرقی (سراب و حومه) گزارش كرد كه تحت عنوان حصبه قره میخ بود.
ـ تا سال 1974 دكتر سعیدی در 40 ـ 20 درصد حیوانات اهلی (گوسفند، ‌بز، گاو) نواحی شمال ایران وجود ab را تایید كرد. در این مطالعه حداقل 13 درصد انسانهای نواحی مذكور مبتلا به CCHF Ab بوده اند.
ـ اولین مورد جدید واقعی در ایران در سال 1378 بود.
ـ شایعترین استان های آلوده: سیستان و بلوچستان، اصفهان و گلستان

ویروس

عامل بیماری یك Nairo virus است كه از گروه ویروسهایی است كه یكی از 5 ژنراسیون خانواده ی ویروسهای Bunya viridae را تشكیل می دهند. این ویروسها از طریق كنه منقل می شوند و طیف وسیعی از حیوانات وحشی و اهلی را آلوده می كنند.

مخزن بیمار

مخزن اصلی بیماری اعضای خانواده
ی كنه Hyaloma است. كنه ی آلوده برای تمام طول مدت رشد خود آلوده است. پستانداران بزرگ و كوچك ناقل بیولوژیكی هستند. دام ها تا یك هفته پس از كسب عفونت ویروس را در خون خواهند داشت. پرندگان ناقل موثر در چرخه ی مكانیكی و بیولوژیكی بیماری هستند و فقط شتر مرغ احتمالاً‌ علامت دار می شود.

شیوع

تمام سنین را درگیر می كند ولی با توجه به تماس های شغلی بیشتر در سنین 60 ـ 20 سال دیده می شود و نژاد خاصی در انتقال موثر نیست و بیشتر مربوط به شرایط اقلیمی است بیماری ارتباطی با جنس ندارد ولی كشاورزان، ‌كاركنان كشتارگاه ها،‌دامپروران، ‌قصاب ها و دامپزشكان در معرض خطر هستند.
زمان شیوع بیماری از فروردین تا مهرماه است راه های انتقال بیماری به انسان
1 ـ گزش كنه یا له شدن كنه
2 ـ تماس با خون و لاشه ی حیوان طی ویرمی
3 ـ تماس با انسان از طریق سوزن آلوده یا پاشیدن خون به مخاط ها یا تماس با بافت های آلوده ی بیمار

دوره ی كمون

بستگی به طریقه ی اكتساب بیماری دارد:
1 .انتقال از طریق گزش كنه: 1 ـ 3 روز است كه حداكثر به 9 روز می رسد.
2 ـ تماس با خون یا بافت آلوده: 6 ـ 5 روز است و حداكثر به 13 روز می رسد.

علائم بالینی

( شروع علائم ناگهانی و با تب، میالژی، سرگیجه،‌ درد و سفتی گردن،‌درد پشت، ‌سردرد، ‌درد چشم و فتوفوبی همراه است. ممكن است تهوع و استفراغ و گلو درد در ابتدا وجود داشته باشد كه با اسهال و درد ژنرالیزه شكم هم می تواند همراه باشد. ( بعد از چند روز تغییرات خلقی پیدا كرده و ممكن است دچار گیجی یا حالات تهاجمی شود. بعد از 2 ـ 4 روز خواب آلودگی، افسردگی و سستی و ضعف ظاهر شده و درد RUQ احساس می شود كه ناشی از هپاتومگالی است. تاكیكاردی،‌لنفادنوپاتی، ‌پتشی در سطوح داخلی مخاط ها مثل دهان و گلو و نیز پوست است. كم كم اكیموز ظهر می شود و ملنا و هماچوری و خونریزی از بینی و لثه ایجاد می گردد،‌ بعد از روز پنجم هپاتورنال و نارسایی ریوی اتفاق می افتد.

تماس ها و مراقبت ها

( تماس معمولی: فردی كه با بیمار از راه دور تماس داشته است ( مثل اقامت در هتل، هواپیما) مراقبت خاصی نیاز نیست.(تماس نزدیك: تماس در خانه،‌ پرسنل آزمایشگاه، ‌دست دادن، ‌بغل كردن و ...‌،
مراقبت: گرفتن درجه ی حرارت دو بار در روز برای سه هفته و گزارش فوری تب و علائم
( تماس با خطر بالا: تماس مخاطی ( بوسیدن، ‌تماس جنسی، ‌تماس جراحت ها با ترشحات، ‌مواد دفعی یا خون بیمار)
مراقبت: گرفتن درجه حرارت دو بار در روز، ‌جدا سازی در صورت مشاهده تب و درمان تحت عنوانHF تا زمانی كه این تشخیص با توجه به نتیجه ی كشت كنار گذاشته شود.

تشخیص

( تشخیص موارد مظنون به CCHF نیاز به تشخیص كلینیكی آزمایشگاههایی با ابزار و لوازم خاص و ایمنی بالا دارد. IgGوIgM ممكنست در سرم به روش EIA ELISA ORدر حدود روز ششم بیماری یافت شود.
(IgM تا 4 ماه قابل اندازه گیری است ولی سطح IgG كاهش می یابد اما تا 5 ماه قابل اندازه گیری است.
(PCR نیز كمك كننده است.

تعریف مورد مشكوك

1 ـ شروع ناگهانی بیماری با تب + درد عضلات + خونریزی
+ یكی از علائم اپیدمیولوژیك :
2 . سابقه ی گزش كنه یا له كردن كنه با دست
3 . تماس مستقیم با خون تازه یا سایر بافت های دام ها یا حیوانات بیمار
4 . تماس مستقیم با خون،‌ ترشحات یا مواد دفعی بیمار قطعی یا مشكوك به CCHF
5 . اقامت یا مسافرت در یك محیط روستایی كه احتمال تماس با دامها یا كنه وجود داشته اما یك تماس تصادفی ارزشی ندارد.

تعریف مورد محتمل:

موارد مشكوك+ ترومبوسیتوپنی( كاهش پلاكت كمتر از 150000 در میلی لیتر) همراه با لكوپنی ( گلبولهای سفید كمتر از 3000 در میلی لیتر) یا لكوسیتوز (گلبولهای سفید بیش از 9000 در میلی لیتر)

تعریف قطعی بیمار:

جدا كردن ویروس توسط كشت ویروسی با PCR اندازه گیری IgGوIgM

درمان:

با داروی ریباویرین می باشد؛ همچنین در كاركنان بهداشتی درمانی در صورت نیدل استیك شدن با موارد محتمل و قطعی به CCHF می توان از ریباویرین بعنوان پروفیلاكسی استفاده كرد؛ ‌همچنین كاركنانی كه با خون یا بافت های بدنی بیماران مظنون یا تائید شده CCHF تماس داشته اند باید مرتب مراقبت شده و درجه ی حرارت بدن آنها هر روز كنترل و علائم وجود بیماری در آنها حداقل تا 14 روز پس از آلودگی مفروض پایش شود.

سال	مورد مشکوک	مورد تأیید شده	مورد مرگ
1380	26	17	6
1381	23	10	0
1386	6	3	0
1387	3	1	1
1388	7	3	2

 

پیشگیری و كنترل

ـ واكسن موثری در دست نیس.
ـ تنها اقدام واقع گرایانه،‌ كنترل كنه با مواد كنه كش است كه خصوصاً در مجتمع های تولید و نگهداری دام باید انجام شود.
ـ اشخاصی كه در مناطق بومی بیماری زندگی می كنند بایستی اقداماتی در جهت محافظت در نقاط پر كنه و زمان فعالیت كنه ها ( از بهار تا پاییز ) انجام دهند.
ـ رعایت حفاظت فردی در بیمارستان ها و مراكز بهداشتی درمانی.

ـ هشدار

ـ از ذبح دام بصورت غیر بهداشتی خودداری شود.
ـ از گوشت و احشاء نیمه پخته یا خام دامها استفاده نگردد.
ـ جهت تمیز كردن گوشت و احشاء دام از دستكش استفاده شود.
منبع: نشریه پیام پزشک، شماره 60.