تبیان، دستیار زندگی

آنفلوانزا چیست؟

آنفلوانزا یک بیماری عفونی است که به وسیله ویروسی به همین نام ایجاد می شود. سه نوع ویروس آنفلوانزا با نام های A, B. C شناخته شده است که نوع A بیشترین توانایی ایجاد همه گیری را دارد. آنفلوانزای نوع A دارای زیر گونه های مختلفی است که بر اساس آنتی ژنهای سطحی H و N نامگذاری می شود مانند H2N2 یا H3N2.

تاریخچه آنفلوانزای پرندگان

یکی از زیرگونه های آنفلوانزای A موسوم به H5N1 اولین بار از پرندگان آفریقای جنوبی جدا شد. مخزن این زیرگونه ویروس آنفلوانزا عمدتاً پرندگان وحشی هستند که با مهاجرت خود موجب انتشار ویروس در مناطق مختلف جهان می شوند. در برخی پرندگان وحشی H5N1 مشکل مهمی ایجاد نمی کند. گاهی نیز تعدادی با این بیماری تلف می شوند اما نکته مهم آن است که آلودگی طیور اهلی موجب تلفات شدیدی در مرغداریها شده و خسارت اقتصادی عظیمی بجا می گذارد.

انتشار آنفلوانزای پرندگان

در سالهای 2004- 2003 ابتلای طیور در چند کشور آسیایی باعث اتلاف بیش از 100 میلیون قطعه از پرندگان اهلی شد. علاوه بر قاره آسیا مواردی از آنفلوانزای پرندگان از کشورهای روسیه، قزاقستان، ترکیه، رومانی و چند کشور دیگر نیز گزارش شده است.

انتقال آنفلوانزای پرندگان به انسان

ویروس H5N1 از طریق بزاق، ترشحات بینی و فضولات پرندگان مبتلا منتشر می شود. اولین بار در سال 1997 18 مورد ابتلای انسان به آنفلوانزای پرندگان در هنگ کونگ مشاهده شد که 6 نفر از این بیماران فوت کردند.

انتقال انسان به انسان در آنفلوانزای پرندگان

خوشبختانه انتقال انسان به انسان در آنفلوانزای پرندگان بسیار نادر بوده و منجر به ایجاد زنجیره مداوم انتقال نشده است. موارد گزارش شده بیشتر در بین افراد خانواده بیماران مبتلا بوده است. در حال حاضر بخش عمده نگرانیها از آن جهت است که تغییرات ژنتیک در ویروس H5N1 موجب افزایش خطر سرایت ویروس در بین انسانها شده و اپیدمی های خطرناکی ایجاد نماید.

علائم آنفلوانزای H5N1 در انسان

بیشتر مبتلایان به آنفلوانزای H5N1 در ابتدا علائمی از قبیل تب (38 درجه یا بیشتر) سرفه، آبریزش از بینی، گلودرد و گاهی اوقات تنگی نفس دارند. در بسیاری موارد، اسهال آبکی در مراحل اولیه بیماری دیده می شود که گاهی یک هفته قبل از علائم تنفسی اتفاق می افتد. برخی بیماران درد شکمی، تهوع و سردرد نیز دارند. در دو مورد بیماران با اسهال و انسفالوپاتی (علائم مغزی) بدون علائم تنفسی مراجعه نموده اند.

گروههای در معرض خطر ( در شرایطی که آلودگی پرندگان منطقه ثابت شده باشد)

1- کارگران مرغداریها، مزارع پرورش اردک، بوقلمون و شترمرغ.
2- کارگرانی که در انتقال یا معدوم کردن لاشه پرندگان مرده نقش دارند.
3- شکارچیان پرندگان وحشی و مهاجر (در حال حاضر ممنوع است).
4- کسانی که در مغازه های فروش پرندگان زنده کار می کنند.
5- آشپزها و مشاغل مشابه که با ماکیان اهلی زنده یا اخیراً کشته شده سر و کار دارند.
6- فروشندگان پرندگان دست آموز.
7- دامپزشکان شاغل در صنعت طیور.
8- کارکنان آزمایشگاه هایی که با ویروس آنفلوانزا سر و کار دارند.
9- افراد ساکن در مناطقی که مرگ ماکیان خانگی و پرندگان وحشی بیش از حد انتظار رخ داده است.
10- سابقه مسافرت به مناطق آلوده (مانند ویتنام) طی 7 روز اخیر و تماس نزدیک با پرندگان زنده در آن مناطق.

کنترل و پیشگیری در آنفلوانزای پرندگان

در حال حاضر اکثر کشورها تدابیر مختلفی برای پیشگیری از ورود این بیماری به داخل مرزهای خود بکار گرفته اند که بر حسب شرایط متفاوت بوده است. برخی از این اقدامات عبارتند از:
1- ممنوعیت واردات پرندگان زنده از خارج کشور.
2- منع شکار پرندگان مهاجر در تالابها و مناطقی نظیر آن.
3- الزام مرغداران برای نگهداری طیور در فضای سربسته به منظور جلوگیری از تماس آنها با پرندگان مهاجر و وحشی.
4- نابودی وسیع طیور موجود در مرغداری های منطقه ای که موردی از آلودگی در آنجا گزارش شده باشد.
5- جلوگیری از عرضه و فروش پرندگان زنده.
6- واکسیناسیون کارکنان مرغداری های آلوده یا مشکوک به آلودگی. لازم به ذکر است که واکسن آنفلوانزای انسانی موجود از ابتلاء به آنفلوانزای H5N1 جلوگیری نمی کند ولی می تواند نوترکیبی (اختلاط ژنتیک) H5N1 را با ویروس انسانی و ایجاد سوشهای جدیدتر بگیرد.
7- نظارت و نمونه گیری از پرندگان مهاجر بخصوص در مواردی که مرگ و میر دسته جمعی در بین آنها رخ دهد.
8- استفاده از لوازم حفاظتی مانند گان و ماسک در کارکنان مرغداری های آلوده یا مشکوک به آلودگی.
9- تهیه داروی ضد ویروس Oseltamivir (با نام تجاری Tamiflu) به منظور درمان موارد احتمالی در انسان یا تجویز بصورت پیشگیری در بین کارکنان مرغداریهای آلوده یا اطرافیان بیمار مبتلا.

نکات قابل توجه

1- مصرف گوشت مرغ و تخم مرغ پخته شده هیچ گونه خطری از نظر ابتلا به آنفلوانزای پرندگان ندارد.
2- واکسن آنفلوانزا همه ساله با ترکیبی مبتنی بر توصیه های سازمان بهداشت جهانی توسط کارخانجات سازنده تهیه می شود. تزریق این واکسن در ابتدای فصل پاییز از تعداد و شدت موارد آنفلوانزا در جامعه می کاهد هر چند هنوز تحقیق جامعی در مورد میزان اثر بخشی این واکسن در جامعه ایران صورت نگرفته است. ضمناً واکسیناسیون آنفلوانزا از ابتلا به سرماخوردگی و سایر عفونتهای دستگاه تنفسی جلوگیری نمی کند.
منبع:نشریه پیام پزشک، شماره 44