پنیرك با نام علمی(MalvaSylvestris) و از تیره Malvaceae گیاهی است دوساله و یا پایا (دائمی) و ندرتاً یك ساله كه به وسیله بذر تكثیر و انتشار می یابد. این گیاه خودروی مكان های خشك و آفتابی است و ریشه های آبدار و سفیدرنگی دارد. ساقه های آن نیمه خوابیده به ارتفاع 10-50 سانتیمتر بوده و برگ های آن دارای دمبرگ طویل و پهنك قلبی شكلی به طور 2-8 سانتیمتر است. این گیاه در ماه های اردیبهشت تا تیرماه ظاهر می شود. از نظر طب سنتی، گیاه پنیرك را معتدل می دانند. از برگ و گل این گیاه در طب استفاده می شود.
مهم ترین ماده مؤثر گل های پنیرك را موسیلاژ (لعاب نباتی) تشكیل می دهد كه در اثر هیدرولیز آن گالاكتوز، آرابینوز، گلوكز، رامنوز و گالاكتورونیك اسید حاصل می شود. علاوه بر آن ویتامین های B، A، C نیز در آن یافت می شود. گلوكورونیك اسید، فلاوونوئیدها، فنولیك اسید، آسپارژین، آلتئین، تانن ها و روغن volatile سایر تركیباتی هستند كه در این گیاه وجود دارند.
پنیرك از نظر گیاه پزشكی در گروه گیاهان تسكین دهنده طبقه بندی می شود. پنیرك به خاطر داشتن موسیلاژ خاصیت تسكین دهنده دارد؛ هرچند كه سایر تركیبات موجود در این گیاه از جمله فلاوونوییدها و آنتوسیانیدین ها (anthocyanidin) نیز در این خاصیت نقش دارند. خواص دیگر این گیاه شامل خاصیت ادرار آور، تب بر و ملین می باشد. این گیاه در درمان عفونت های خفیف می تواند مفید باشد. تأثیر آن در درمان سرماخوردگی تأیید شده است، كه بدین منظور به صورت چای و یا دمكرده می تواند مصرف شود.
تأثیر پنیرك بر سیستم گوارش
این گیاه در تسكین دردهای سیستم گوارش مفید است. همچنین مصرف آن به صورت چای در درمان ورم معده و برطرف نمودن التهاب روده توصیه می شود و می تواند از ایجاد زخم معده جلوگیری نماید كه این خاصیت به خاطر وجود موسیلاژ است.
پنیرك می تواند در درمان اسهال خونی، به همراه سایر درمان های دارویی استفاده شود و خاصیت مسهل و نرم كننده دارد.
دمكرده آن برای كسانی كه دچار یبوست هستند توصیه می شود. مصرف این گیاه سبب حفاظت از نسوج اطراف دندان ها نیز می شود.
تأثیر پنیرك بر سیستم تنفس
موسیلاژ موجود در برگ پنیرك آن را به تركیبی مفید جهت بهبود مشكلات سیستم تنفس مبدل ساخته است، لذا این گیاه می تواند در درمان برونشیت، آمفیزم و سایر ناراحتی های مربوط به برونش ها به عنوان درمان مكمل مورد استفاده قرار گیرد. مصرف آن در درمان سرفه نیز توصیه می شود. پنیرك ضد سرفه و مرهم سینه است.
تأثیر پنیرك بر پوست
استفاده از پنیرك به صورت كرم و یا لوسیون خاصیت ضد التهابی دارد و در درمان اگزما می تواند مفید باشد. در درمان آكنه، زخم، كبودی، سوختگی پوست نیز كاربرد دارد. برای رفع جوش های صورت نیز می توان از پنیرك استفاده كرد، ضمن اینكه درد و ناراحتی های محل جوش را نیز تسكین می دهد. همچنین مصرف آن به صورت كمپرس یا لوسیون در درمان سوختگی ها مؤثر است.
تأثیر پنیرك بر كلیه
در درمان بیماری های كلیه و مثانه بسیار موثر است.
سایر اثرات
مصرف پنیرك می تواند جهت كاهش چربی خون مفید باشد به طوری كه برخی مطالعات نشان داده اند كه استفاده آن سطح كلسترول خون را به میزان 20 درصد و تری گلیسیرید را 34 درصد كاهش می دهد.
موارد منع مصرف
افرادی كه سابقه آلرژی به گیاهان دارویی دارند باید در مصرف پنیرك احتیاط نمایند. بیماران مبتلا به دیابت و یا افرادی كه بدنشان به تغییرات قند خون حساسیت نشان می دهد، باید با توجه بیشتری این گیاه را مصرف نمایند، زیرا ممكن است سبب كاهش قند خون گردد.
منبع: نشریه دنیای تغذیه، شماره108 