تبیان، دستیار زندگی

 امام زمان-علیه‌السّلام- و ویژگی‌های او را، دوباره باید شناخت. 
امامت و نقش آن را دیگرباره با دیدی عمیق‌تر و در گستره‌ای وسیع‌تر باید بررسی كرد. 
راستی چرا عدم شناخت امام زمان-علیه‌السّلام- همپای شرك و جاهلیت، و تكذیب او همردیف كفر و بی‌ایمانی شمرده شده است؟ 
«مَن ماتَ وَ هُوَ لایَعرِفُ اِمامَه، ماتَ میتَهً جاهِلیّهً»[1]. رسول اكرم-صلی‌الله‌علیه‌و‌اله‌و‌سلم- 
«كسی كه بمیرد و امام زمانش را نشناسد به مرگ جاهلیت مرده است». 
«مَن كَذّبَ بالمَهدِیّ كَفَرَ»[2] رسول اكرم-صلی‌الله‌علیه‌و‌اله‌و‌سلم- 
«كسی كه مهدی را تكذیب كند كافر است». 

چرا در دعای شریفه می‌خوانیم:

«... اَللّهُمَّ عَرِّفْنی حُجِّتَكَ، فَاِنَّكَ اِنْ لَمْ تُعَرِّفْنی حُجَّتَكَ ضَلَلْتُ عَنْ دینی»[3]. 
«خدایا حجّت خویش را به من بشناسان، كه اگر حجّت خود را به من نشناسانی، از دینم گمراه خواهم شد». 
آیا غیر از این است كه جز با شناخت امام، راه هدایت را نمی‌توان شناخت و جز با معرفت او، به معرفت دینی نمی‌توان دست یافت؟ 
به یقین شناخت امام عصر-علیه‌السّلام- كه كلید همة معارف وحی است، با یادگیری نام‌ها و القاب و تاریخ ولادت و غیبت او حاصل نمی‌شود. 
باید در حكمت نام‌ها و نشان‌های او اندیشه كرد. 
باید در شگفتی‌های ولادت و حیات او تأمل نمود. 
باید غیبت پر رمز وراز او را به بررسی نشست و عوامل و لوازم آن را با نگاهی مسئولانه جستجو كرد. 
باید در كلمات و فرمایشات امام-علیه‌السّلام- دقّت كرد. 
باید در نامه‌ها و فرامین او تدبّر نمود. 
باید آنچه را كه سبب خوشنودی و ناخشنودی او است، باز شناخت. 
باید اهداف و آرمان‌های او را فهمید. 
این اندیشه و تأمل و بررسی و دقّت و تدبّر و فهم و شناخت، مقدّمه‌ای تعهّد آفرین برای اطاعتی تعبّدآمیز از امام زمان 
-علیه‌السّلام- است؛ و چنین اطاعتی عین اطاعت از خدا و پیامبر-صلی‌الله‌علیه‌و‌اله‌و‌سلم- است كه غایت ایمان و اسلام به شمار می‌آید. 

اقتدا و تاسی

«اقتداء» از ریشة «قدوة»، و به معنای الگو قرار دادن و جلودار دانستن مقتدا است، چنانكه «تأسی»، از ریشة «اُسوة» و به معنای اسوه قرار دادن و تبعیّت كردن از اوست. 
امام زمان-علیه‌السّلام- امام زمانه است، امام همة انسانها در همة ابعاد زندگی است. امام‌وار زندگی كردن وظیفه‌ای همگانی است، به او باید اقتدا كرد تا به مقصد رسید. چون او باید زیست، تا بتوان به كمال دست یافت. 
آن كس كه خود را صادقانه پیرو امام زمان-علیه‌السّلام- می‌شمارد،‌ به همان اندازه كه ویژگی‌های او را می‌شناسد، در همسو كردن زندگی،‌ همسان نمودن خُلق و خو، همرنگ ساختن اعمال و رفتار خویش با او وظیفه دارد. 
اگر امام زمان-علیه‌السّلام- را به زهد و بی‌اعتنایی به دنیا شناختیم[4]، دیگر نمی‌توانیم با ادّعای پیروی از او حریصانه به دنبال دنیا باشیم و همت خود را در نیكو پوشیدن و خوب خوردن و لذّت بردن خلاصه كنیم. 
اگر امام زمان-علیه‌السّلام- را به اهتمام در دعا و عبادت‌ها شناختیم[5]، دیگر نمی‌توانیم نسبت به دعاها بی‌تفاوت بمانیم و در نماز و راز و نیاز با خدا سستی و كم‌توجهی روا داریم. 
اگر امام زمان-علیه‌السّلام- را به عادل بودن و عدالت گستری شناختیم[6]، دیگر نمی‌توانیم با ادّعای اقتدای به او بر بندگان خدا ستم كنیم و نسبت به ظلمی كه بر دیگر بندگان خدا می‌شود، بی‌تفاوت بمانیم. 
اگر امام زمان-علیه‌السّلام- را به ... 
«راستی خوشا به حال آن كس كه قائم اهل بیت پیامبر-صلی‌الله‌علیه‌و‌اله‌و‌سلم- را درك كند در حالی كه در زمان غیبت و دوران قبل از قیام او به او تأسی جوید»[7]. 

پی نوشتها :

[1] . میزان الحكمه، ج1، ص171. 
[2] . الفتاوی الحدیثیه، ابن حجر هیثمی، ص37. 
[3] . اصول كافی، ج1، ص337، ح5. 
[4] . «ما لباس القائم الّا الغلیظ و ما طعامه الّا الجشب». امام رضا-علیه‌السّلام- : «لباس قائم ما-علیه‌السّلام- چیزی نیست جز پوشاكی خشن و غذای او چیزی نیست طعامی خشك». غیبت نعمانی، منتخب الاثر، ص307. 
[5] . كثرت دعاهای وارده از امام زمان-علیه‌السّلام- و نمازهای طولانیِ مخصوص آن حضرت -كه در كتب روایی نقل شده- بهترین نشانة این ویژگی است. 
[6] . «یعدل فی خلق الرحمان، البرّ‌ منهم و الفاجر». امام باقر-علیه‌السّلام- 
«امام زمان-علیه‌السّلام- در بین آفریدگان خدا به عدالت رفتار می‌كند، چه نیكوكار باشند و چه بدكار». منتخب‌الاثر، ص310. 
[7] . «طوبی لمن ادرك قائم اهل بیتی و هو یأتمّ به فی غیبته قبل قیامه...». پیامبر-صلی‌الله‌علیه‌و‌اله‌و‌سلم- بحارالانوار، ج51، ص72.

مهدویت، جمیع انتظارات بشری را برآورده می‌کند
مطلوب همگان
جام جم آنلاین: این مساله که جهان آفرینش باید برکات و نعماتش را برای همه مردم داشته باشد و همه به طور یکسان از آن برخوردار باشند عقیده‌ای است که در تمام جریانات فکری و اعتقادی جاری و ساری بوده است، از آنجا كه همیشه در طول تاریخ اقلیتی بر اکثریت غلبه پیدا کرده و مواهب الهی را قبضه می‌‌کردند و قبضه‌کردن آنها به معنای ظلم و ستم بر اکثریت بشری بوده است.

بنابراین از دیرباز مردم در انتظار یک منجی بودند، یعنی همه مردم به این نتیجه رسیده بودند که همیشه «در روی یک پاشنه نمی چرخد». باید این وضعیت به هم بخورد و یک منجی که همه بشریت را از قید و بند ظلم و ستم نجات دهد و عدالت را پیاده کند، وجود داشته باشد.

فرهنگ انتظار

فرهنگ انتظار، هم حیات و زندگی فردی و شخصی انسان‌ها و هم مناسبات اجتماعی آنها را در برمی‌گیرد. همچنان كه همه مظاهر حیات فردی انسان‌ها (زندگی، مرگ، حیات و سكون، فعل و ترك، موافقت و مخالفت، دوستی و دشمنی و نظایر اینها) باید رنگ انتظار بگیرد و از این فرهنگ متأثر شود، همه مناسبات اجتماعی (فرهنگ، سیاست و اقتصاد جامعه) نیز باید به نوعی متأثر از انتظار باشد و میان جامعه منتظر و جامعه غیرمنتظر تفاوت محسوس وجود داشته باشد.

ویژگی‌های جامعه منتظر

جامعه منتظر ویژگی‌هایی دارد: اول این‌كه جامعه منتظر یك جامعه امام‌شناس و ولایتمدار است. براساس آنچه در آموزه‌های اسلامی بر آن تأكید شده معرفت امام(ع) به عنوان یك اصل لازم است و در آموزه‌های شیعی و به طور كلی در آموزه‌های اسلامی، هركس به معرفت امام زمان(ع) خود دست پیدا نكرده باشد به مرگ جاهلی از دنیا رفته است.

ویژگی‌‌ دوم جامعه منتظر این است كه به ‌دور از ناامیدی و امیدوار به آینده است، با توجه به تأكیدات فراوانی كه در روایات بر موضوع تولی و تبری شده، جامعه منتظر باید نسبت به دشمنان اهل ‌بیت(ع) برائت‌جویی و نسبت به دوستان اهل ‌بیت(ع) ولایت‌ورزی داشته باشد و باید این دو در كنار هم وجود داشته باشد. باید توجه داشت كه این ولایت‌ورزی و برائت‌جویی در ظرف زمان معنای خود را پیدا كند، یك مسلمان شیعه ولایی باید بتواند در هر زمانی دشمنان تفكر اهل‌ بیت(ع) را بخوبی بشناسد و در حوزه ولایت‌ورزی هم این‌گونه باشد.

شرایط و زمانه ظهور

دکتر محمدحسین رجبی(دوانی)، کارشناس تاریخ اسلام در مورد شرایط و زمانه ظهور می‌گوید: زمان ظهور حضرت حجت(عج) را فقط ذات اقدس الهی می‌داند و لاغیر، حتی از ظواهر روایات برمی‌آید که خود امام عصر(عج) زمان ظهور را نمی‌دانند. در روایات داریم هرکس که زمانی را برای ظهور تعیین کند، دروغگو است. این امر فقط از اختیارات ذات اقدس الهی است، اما روایات فراوانی وجود دارد که بیان‌کننده نشانه‌های ظهور و در حقیقت رسیدن به آخرالزمان است که از آنها برمی‌آید برخی از نشانه‌های ظهور و ورود به آخرالزمان اتفاق افتاده است و برخی هم هنوز محقق نشده است، البته نمی‌دانیم که آخرالزمان چه محدوده‌ای دارد و این هم از مواردی است که در علم الهی مستتر است، اما آنچه مسلم است این که آخرالزمان فرا رسیده است.

وی می‌افزاید: مثلا ظلم و ستمی که قدرت‌های کافر و جبار بر مستضعفان روا می‌دارند از نشانه‌های آخرالزمان است.

ظلم بر مردم غزه و عدم حمایت قدرت‌های جهانی از این مظلومان، از نشانه‌های حاکمیت ظلم بزرگ جهانی بر بشریت است، اما تا زمانی که امام زمان(عج)‌ به اندازه کافی یار به معنای واقعی پیدا نکنند ظهور محقق نخواهد شد و به تعبیر دیگر تا زمانی که شمار یاران واقعی امام به حد مناسب و مطلوب برسد ان‌شاءالله آن حضرت ظهور می‌کنند.

سوء استفاده مهدویت

حجت‌الاسلام دکتر سید‌صمصام‌الدین قوامی، مدیر بنیاد فقهی مدیریت اسلامی در مورد زمینه‌سازی قیام حضرت حجت(عج) اظهار می‌دارد: بحث درباره زمینه‌سازی قیام امام مهدی(عج) قبل از انقلاب اسلامی به شكل دیگری بود و حین و بعد از انقلاب اسلامی نگاه دیگری به آن وجود داشته است. قبل از انقلاب اسلامی این موضوع به عنوان یك امر دور از دسترس و دست‌نیافتنی مطرح بود. به تدریج این ایده اشاعه یافت كه تا ظلم ایجاد نشود، عدالتی مستقر نخواهد شد. حامیان این ایده با تشكیل حكومت به هر شكلی كه باشد، مخالف بودند.

نكته: فرهنگ انتظار، هم حیات و زندگی فردی و شخصی انسان‌ها و هم مناسبات اجتماعی آنها را دربرمی‌گیرد. همچنان كه همه مظاهر حیات فردی انسان‌ها باید رنگ انتظار بگیرد و از این فرهنگ متأثر شود، همه مناسبات اجتماعی نیز باید به نوعی متأثر از انتظار باشد
با به میدان‌آمدن امام خمینی(ره) و این‌كه ولی فقیه نایب امام زمان(عج) است و انقلاب كرده و مردم هم به او می‌گویند كه تو نایب امام زمان(عج) هستی، این تحلیل‌ها به هم خورد؛ امام(ره) هم از مخالفان سرسخت انجمن حجتیه بودند و در بیانیه‌هایشان نیز گاهی به این امر اشاره می‌كردند. به هر حال حكومتی كه در رأسش فقیهی است كه مرجع تقلید است و مطیع امر مولاست، خیلی از معادلات را به هم زدو نادرستی باورهایی چون لزوم فرا گیری ظلم برای ایجاد زمینه ظهور را نمایان ساخت.این کارشناس در مورد سوءاستفاده از مهدویت بیان کرد: عده‌ای شیاد از اعتقاد مردم به امام زمان(عج) سوءاستفاده می‌كنند و ادعای ارتباط با امام زمان(عج) یا نایب او را دارند، مردم ساده‌لوح نیز در این زمینه فریب می‌خورند و آن افراد ادعاكننده نیز طرفدارانی پیدا می‌كنند. یكسری فعالیت‌ها نیز از سوی افرادی نادان انجام می‌گیرد؛ تطبیق‌دادن احادیث درباره شخصیت‌هایی كه در عصر ظهور هستند، با اشخاص معاصر كار صحیحی نیست. همچنین این‌كه امام زمان(عج) را محصور به زمان و مكان می‌كنیم، خیلی خطرناك است، ایشان متعلق به همه مسلمانان هستند، حتی آفریقا و آمریكا و هرچه از نظر زمان جلوتر برویم، عقل مردم كامل‌تر می‌شود و در این صورت از ظالم‌های دنیوی نمی‌ترسند. باید آنچه اتفاق می‌افتد و اتفاق خواهد افتاد را دید، نه این كه از پیش خودمان نظر دهیم و احادیث را با شخصیت‌ها تطبیق دهیم.

منجی‌گرایی در غرب

دکتر سید‌رضی موسوی گیلانی، كارشناس حوزه مهدویت در پاسخ به این سوال كه منجی‌گرایی در غرب چه وضعیت و جایگاهی دارد، گفت: در پاسخ به این پرسش چند احتمال و گمانه‌زنی وجود دارد: نخستین احتمالی كه وجود دارد این است كه ممكن است این بحث، یك بحث مذهبی و دینی باشد. در ادبیات انجیلی و كتاب مقدس اعتقاد به بازگشت مسیح(ع) و آمدن مصلح، به قول «یاسپرس» ملكوت خدا و... وجود داشته است. احتمال دیگر ممكن است این باشد كه چون در متون مقدس و اناجیل (در عهد عتیق و عهد جدید) این مفهوم وجود دارد؛ پس طرح منجی‌گرایی در دهه‌های گذشته كاملا یك بحث انجیلی است. پس یك احتمال این است كه اهداف سیاسی و بین‌المللی وجود داشته باشد؛ یعنی آنهایی كه مباحث منجی‌گرایانه و آخرالزمان را مطرح می‌كنند، دنبال مانیفست سیاسی هستند كه ایجاد ترس و دلهره، ایجاد بهت‌زدگی در مردم است تا در ادامه كشورهایی مانند آمریكا كه به دنبال سلطه‌طلبی و هژمونی و قدرت‌طلبی هستند و می‌خواهند با ایجاد این نوع ادبیات بویژه در خاورمیانه رقابت تسلیحاتی و جنگی خود را مشروعیت ببخشند، مبارزه با تروریسم و خشونت را جزو اهداف خودشان اعلام كنند. كشوری مانند آمریكا پیش از این كه دست به اقدامی بزند ادبیات آن را به وجود می‌آورد و ذهن مردم را آماده می‌كند؛ مثلا قبل از این كه وارد عراق شود اعلام می‌كند كه اینجا نیاز به دموكراسی دارد.

نویسنده كتاب «مهدویت از دیدگاه دین‌پژوهان غربی» در پاسخ به این سوال كه وظیفه جامعه و علمای شیعه در معرفی موعود چیست، گفت: در عین حال كه بحث موعودگرایی، بحث درون دینی و مبتنی بر كتاب و سنت است، اما هیچ‌گاه از عقلانیت نباید فاصله بگیرد، یكی از آفات و آسیب‌های مهدویت دورشدن از عقلانیت و عقل‌گریزی است. درست است كه بحث مهدویت بحث درون دینی است، اما به این معنا نیست كه ما از عقل فاصله بگیریم و هر حرف، سی‌دی و جریانی خود را با این مساله مشروعیت دهد.

وی با اشاره به این كه یادمان نرود زمانی كه علی محمد باب در شیراز ادعای مهدویت كرد، بعضی از شاگردانش از خراسان با پرچم‌های سیاه به شیراز آمدند تا روایات مربوطه را اثبات و علی محمد باب را توجیه كنند، افزود: استفاده از عوام‌گرایی و عوام‌زدگی و نقاط كور و ایمان ساده مردم و استفاده از مهدویت به نفع خود همیشه و در طول تاریخ اسلام وجود داشته است.

سیدحسین امامی / جام‌جم