مناسب سازی به شیوه های زیر می باشد:
گویا کردن کتاب، یعنی خواندن کتاب و ضبط آن روی نوار یا سی دی. این خواندن برای کودکانی که مشکلات بینایی دارند یا دچار اختلال های یادگیری یا خواندن هستند و نیز برای کودکانی که به هر دلیلی در خواندن مشکل دارند، ضروری است.
کودکان نابینا فقط در خواندن متن معمولی مشکل دارند، اما اگر متن کتاب به صورت نوشته های بریل باشد، به راحتی می توانند متن های دشوار را بخوانند.
کودکان ناشنوا در درک واژه ها و مفاهیم انتزاعی معمولا دچار مشکل هستند. در صورتی که بسیاری مفاهیم و واژه هایی که با علائم و نشانه های آشنای آن ها ارائه می شود، به آسانی برای شان قابل درک است. برای دستیابی به این هدف، چند راه وجود دارد:
۱ – تبدیل متن به مترادف های تصویری اشاره.
۲- همنشینی اشاره تصویری در کتاب متن اصلی.
۳- خواندن کتاب با زبان اشاره و فیلم برداری و ضبط آن بر نوار ویدیویی یا سی دی.
بسیاری از کتاب های موجود در بازار، دارای ادبیات مناسب و ضروری برای کودکان است، اما جمله های بلند یا واژه های ناآشنا یا حروف ریز، باعث می شود برخی کودکان از خواندن خسته و مأیوس شوند و پیام مناسب کتاب را از دست بدهند.
ساده سازی متن، به شیوه های بسیاری امکان پذیر است که بسیاری از آن ها را ناشرین و ویراستاران می توانند از ابتدا رعایت کنند. به عبارتی، ویرایش برای ناشنوایان یا مورد خاص دیگر هم انجام شود. در غیر این صورت، نمونه چاپ شده را می توان با تغییرات اندکی مناسب سازی کرد:
۱– پرده ای کردن: گاهی در یک صفحه کتاب، یک یا چند واژه ناآشنا در درک مفهوم دشواری به وجود می آورد. می توان مترادف ساده و آشنای آن را روی ورقه ای تایپ کرد یا با دست نوشت و به صورت پرده ای روی آن چسباند.
۲- واژه نامه یا زیرنویس: در کتاب های کودکان، خیلی کم از زیرنویس یا واژه نامه استفاده می شود. در صورتی که در ادبیات کودکان و نوجوانان ناشنوا، این شیوه می تواند کاربرد فراوان پیدا کند. این مناسب سازی را آموزگاران در مورد بسیاری از واژه های ناآشنای متن می توانند انجام دهند.
۳- ساده نویسی، کوتاه نویسی: بسیاری از متن های ادبیات خوب، به دلیل طولانی بودن متن، کودکی را که در خواندن و درک مفاهیم مشکل دارد، خسته می کند. متن ساده یا خلاصه شده می تواند به صورت ورق اضافی، روی متن اصلی قرار گیرد تا کودک یا نوجوان، همزمان به متن اصلی و تصاویر کتاب دسترسی داشته باشد.
۴- درشت نویسی: حروف ریز متن کتاب، کودکانی را که اختلال بینایی دارند و هم چنین کودکان کند خوان را زودتر خسته می کند.
دستگاه های به دید و وسایل مختلف درشت نمایی،می تواند به کمک این کودکان آید. شیوه دیگر این است که متن را برای استفاده آن ها، به صورت بزرگ کپی کنیم و یا از آن از نو و درشت تایپ کنیم.
۵- لمس کردن: شیوه دیگر مناسب سازی کتاب برای کودکان با اختلال بینایی، قابل لمس کردن تصاویر آن است. در این شیوه، تصاویر کتاب با استفاده از ویژگی گرافیکی و لمسی نابینایان، برجسته شده و در کتاب متن بریل یا گویا قرار می گیرد. تصویرهای لمسی برای کودکان کم بینا، در کنار متن درشت نویسی شده، بسیار سودمند است.
هر یک از این شیوه ها مناسب سازی، می تواند به نیازهای بسیاری از کودکان ویژه پاسخ دهد. حتی کودکان عادی هم از این کتاب ها لذت می برند. برای نمونه، وقتی کتابی به صورت فیلم با زبان اشاره، حرکات و حالات گوینده و همراه با کلام و بیان دلنشین پخش می شود، هر کودکی را جذب می کند و کودک نابینا نیز صدای آن بهره می برد.
چنان چه پدید آورندگان کتاب، از ادبیات برای کودکان ویژه اطلاع داشته باشند، بسیاری از کتاب هایی که به بازار می آید، قابل استفاده این عزیزان نیز خواهد بود. این اتفاق زمانی می افتد که جامعه، موقعیت مناسب برای شناخت و آشنایی با این کودکان را فراهم آروده باشد.