تبیان، دستیار زندگی

به یک بچه سه یا پنج ساله چه نوع از قوانین ادب را می توان آموخت؟ به صورت تئوری در کتاب ها نوشته شده که در این سنین کودک قادر است سلام کند، با افراد ناشناس دست بدهد، پدربزرگ و مادربزرگش را بغل کند و... ولی در عمل طور دیگری است! باید گفت که این دوره برای کودک دوره دشواری است...

صورتش را با دست هایش می پوشاند، با لجبازی ادای لال ها را درمی آورد، یک کلمه هم حرف نمی زند، انگار کر است و صدای پدر و مادرش را نمی شنود که او را تشویق می کنند: "برو جلو عزیزم، بچه خوبی باش و بگو سلام"... آیا این کودک واقعا خجالتی است یا دوباره نوبت ما پدر و مادرهاست که یکی دیگر از خوان های تعلیم و تربیت کودکمان را پشت سر بگذاریم؟
"متشکرم"، "سلام"، "خداحافظ"... ما به تدریج و کم کم این چیزها را به کودک یاد می دهیم. اینکه موقع غذاخوردن لم ندهد، از دستمال و چنگال استفاده کند، مرتب وسط حرف دیگران نپرد، اگر به دیگران تنه زد معذرت خواهی کند، حرف های زشت نزند و... بله، درست است. این قوانین که مانند قراردادهایی بین بزرگ ترها وضع شده اند، نشانه ادب هستند ولی برای کودک هنوز مفهوم زیادی ندارند. کودک در این سن دوره خودمحوری را می گذراند که دوره ای کاملا طبیعی و نرمال است، بنابراین ابتدا باید از دوره خودمحوری خارج شود تا بتواند شخصیت افراد دیگر را نیز مورد توجه قرار دهد.
قوانین ادب یک روزه به دست نمی آیند. کودک کم کم به حرف شما گوش می دهد و در برابر خواسته شما تسلیم خواهد شد. او این کار را می کند چون می خواهد دنباله رو شما باشد و شما را خوشحال کند. بنابراین فراموش نکنید که برای این کار به او تبریک بگویید.

ادب به سادگی یک کلمه است: سلام
آیا صحیح است بگوییم این روش گذشتگان بوده که درباره ادب کودک سخت می گرفتند؟ آیا با ادب بودن دیگر قدیمی شده است؟ نه، به هیچ وجه. با ادب بودن حتی در نظر بسیاری از پدر و مادرها به عنوان یک "سیستم ارزشی" استنباط می شود که باعث شرف و بزرگی خانواده است. آنها ادب را نزد کودک خود بیشتر از یک کلمه ساده می دانند. با ادب بودن از نظر دیگران نشانه یک تربیت خوب است. (باید قبول کنیم که وقتی خانم همسایه درباره بچه ما می گوید "این بچه چقدر باتربیت است!" واقعا برای ما دلپذیر است...) همچنین با ادب بودن مثل دانستن رمز قفل دل ها است و البته رمز جا بازکردن در اجتماعات و ورود در گروه دوستان (مثلا اگر دختر کوچولویی با لجبازی بخواهد خود را به مادر دوستش خشن نشان بدهد، مسلم است که این مادر دیگر دختر کوچولو را به خانه شان دعوت نخواهد کرد). و از همه مهمتر اینکه ادب روشی است که به دیگری نشان دهیم برایش احترام قائلیم.

آیا سن مشخصی برای با ادب شدن وجود دارد؟
به یک بچه سه یا پنج ساله چه نوع از قوانین ادب را می توان آموخت؟ به صورت تئوری در کتاب ها نوشته شده که در این سنین کودک قادر است سلام کند، با افراد ناشناس دست بدهد، پدربزرگ و مادربزرگش را بغل کند و... ولی در عمل طور دیگری است! باید گفت که این دوره برای کودک دوره دشواری است. او در وجود خود توفان های داخلی مانند بحران تضاد و بحران وابستگی شدید به پدر و مادر را دارد که موجب می شود رفتارهای عجیبی از خود بروز دهد. او گاهی پرخاشگر و گاهی مثل "یک شیشه عسل" است، گاهی برون گرا و مهربان و گاه متواضع و خجالتی است.
برای کودک به این سادگی ها هم نیست که همیشه آنطور که پدر و مادرش می خواهند، باادب باشد. مثلا ممکن است خودداری او از سلام کردن، روشی برای تقویت اقتدار درونی باشد. این نوع مخالفت را در این دوره از سن کودک، اراده مخرب می گوییمرعایت ادب کم کم آموخته می شود...
واقعیت این است که رفتار کودکان ما عینا مانند رفتارهای ما نیست. مثلا ما وقتی طرف مقابل خود را می بینیم، حتی اگر از او خجالت بکشیم یا به نظرمان خیلی مهربان نیاید، تقریبا به طور غیر ارادی و بلافاصله به او سلام می کنیم. ولی کودکان بلافاصله با دیگران ارتباط برقرار نمی کنند؛ مگر اینکه مدت زمانی بگذرد، او را نگاه کنند و سپس به محض اینکه احساس اعتماد کنند، رابطه برقرار می کنند. در این موقع است که کودکان سلام می کنند، ولی به روش خودشان و به خصوص با استفاده از کلماتی غیر از کلمات معمول و مرسوم.
آنها چنین شروع می کنند: "من، من کفش نو دارم" یا "خواهر کوچولوی من همه اش گریه می کند" یا ممکن است اسباب بازی که در دست دارند را به طرف مقابل نشان دهند یا حتی نقاشی خود را که در خانه کشیده اند به او هدیه بدهند. بنابراین هیچ فایده ای ندارد که کودک را مجبور کنیم مثل یک آدم بزرگ بگوید: "سلام". اگر کودک را مجبور کنیم مثل این است که با اسلحه او را نشانه گرفته ایم و می خواهیم با او بجنگیم؛ در حالی که اصلا به جنگ نیازی نیست. وقتی کودک از سلام کردن به آشنایان خودداری می کند، این موضوع را خیلی بزرگ نکنید، در عوض به او چنین بگویید: عزیزم، این دفعه من به جای تو سلام می کنم، ولی دفعه بعد تو باید خودت سعی کنی که سلام کنی. یا وقتی می خواهید با هم به مهمانی بروید از قبل او را آماده کنید: "داریم می رویم به منزل خانم احمدی؛ من خیلی دوست دارم تو به او سلام کنی چون این کار تو او را واقعا خوشحال می کند"...

پرسشنامه ای جهت سنجش میزان ادب کودک
احترام فضیلتی است که باعث بوجود آمدن قانون طلایی می‌شود، رفتار کردن به گونه‌ای که دوست داریم به همان روش با ما رفتار شود، به ما کمک می‌کند تا دنیایی اخلاقی‌تر داشته باشیم. کودکانی که احترام به صورت بخشی از زندگی روزمره آن‌ها در می‌آید، به احتمال بیشتری حقوق دیگران را رعایت می‌کنند.
از آنجا که احترام، بر این مبنا استوار است که باید با همه مردم با ارزش و شان ذاتی شان رفتار شود، این ویژگی اساس جلوگیری از پرخاشگری، بی عدالتی و نفرت را بنا می نهد. در حقیقت این ویژگی برای موفقیت در همه زمینه های زندگی کودک، چه در حال حاضر و چه در آینده، حیاتی است.

اما فرزند شما تا چه حد مودب و محترم است؟
والدین عزیز به این پرسشنامه جواب دهید تا دریافتی دقیق تر از میزان ادب فرزندتان داشته باشید . شاید نیاز باشد در تربیت فرزندتان تجدید نظر کنید .

همیشه= 5 نمره
اغلب اوقات= 4 نمره
گاهی اوقات= 3 نمره
به ندرت= 2 نمره
هرگز=1 نمره

- با دیگران بدون توجه به سن، باورها، فرهنگ یا جنسیت آن ها محترمانه رفتار می کند. .........
- لحن صدایش محترمانه است و از غیبت کردن و صحبت های گستاخانه اجتناب می کند. .........
- با خودش محترمانه رفتار می کند. .........
- به خلوت دیگران احترام می گذارد؛ قبل از ورود به اتاق در می زند. .........
- از بدگویی یا حرف زدن درباره دیگران با الفاظ نامناسب، خود داری می کند. .........
- با دارایی های دیگران و متعلقات دیگران، با احترام رفتار می کند. .........
- وقتی به حرف های دیگران گوش می دهد، حالت بدنی او با احترام همراه است( رو برنمی گرداند، پوزخند نمی زند، سرش را تکان نمی دهد، به گوینده پشن نمی کند، ...) ........
- رفتار صحیح دارد بدون نیاز به تذکر دیگران، عبارت های محترمانه ای مانند« ببخشید»،
«خواهش می کنم» و «عذر می خواهم» را به کار می برد. ........
- بی تعصب و بدون اینکه حرف های دیگران را قطع کند، به عقاید آن ها گوش می کند. ........
- دشنام و حرکت های بدنی نامناسب به کار نمی برد. ........

جمع نمره ها ........
در مقابل هر عبارت امتیازی را که فکر می کنید، نمایانگر بهترین سطح فعلی فرزندتان است، یادداشت کنید و سپس امتیازها را جمع کنید تا امتیاز کل به دست بیاید.
اگر جمع امتیازهای فرزندتان بین 40 تا 50 باشد، او در بهترین حالت را دارد.
اگر جمع امتیازهای او بین 30 تا 40 باشد می تواند این فضیلت ها را در خود پرورش دهد.
اگر جمع امتیازهای او بین 20 تا 30 باشد نشانگر علائمی از خطر بالقوه است.
اگر جمع امتیازهای او بین 10 تا 20 باشد، نشان دهنده آن است که او در این زمینه ها در معرض خطر بالقوه قرار دارد و لازم است در مورد اصلاح رفتار های او در پی کمک از متخصص بود.
البته لازم به ذکر است که این پرسشنامه در ایران هنجاریابی نشده است و لازم است در مورد نتایج کمی شک کرد اما اگر نمره فرزندتان در طیف 10 تا 20 و 20 تا 30 بود لازم است نسبت به شیوه تربیتی خود و رفتارهای فرزندتان حساس تر باشید.
منبع:تبیان
ویرایش و تلخیص:آکاایران