تبیان، دستیار زندگی

مهدویت

 امام رضا (ع) در بیش از 30 روایت به ویژگی های امام موعود(عج) چون پنهان زیستی و نبستن پیمان آن حضرت با متجاوزان اشاره کرده است...
خبرگزاری شبستان: غیبت و پنهان زیستی،دارای میراث پیامبران و نداشتن پیمان باطاغوت از ویژگی های امام عصر است كه در 30 روایات امام رضا(ع) از آنها یادشده است.
عقیده به آمدن منجی که آمدنش جهان از ظلم و فساد به عدالت و معنویت می رسد، باوری همگانی و فرا دینی و قومی است. دین اسلام نیز تأکید فراوانی بر این عقیده دارد. قرآن و احادیث نبوی بسیار به آن پرداخته‌اند. امامان معصوم(ع) که جانشینان به حق پیامبر اسلام(ص) هستند انبوهی از روایات را در موضوع مهدویت بیان کرده‌اند.
امام هشتم حضرت علی بن موسی الرضا(ع) نیز احادیث متعددی در این باره دارد که بیان و بررسی تمام آنها از مجال یک مقاله خارج است. در این نوشتار سعی شده است روایاتی از ایشان که بیان‌گر ویژگی‌های امام عصر(عج) است مورد تحقیق قرار گیرد و در مجموع شش ویژگی بیان شده است که عنوانشان چنین است: 1. غیبت و پنهان زیستی 2. نداشتن پیمان با طاغوت 3. شایعة رحلت 4. جوانی و قدرت بدنی 5. دارای میراث پیامبران(ع) 6. نسل چهارم امام هشتم(ع).
باور به منجی که قیام او سر آغاز زندگی زیبای انسانی و سرشار از معنویت و محبّت است و ظهور مبارکش به حیات ستم‌گران و فاسدان پایان خواهد داد، عقیدة تمام پیروان ادیان آسمانی و بسیاری از مکاتب بشری است. در دین مبین اسلام نیز کمتر موضوعی را می‌توان یافت که به اندازة مهدویت دارای اهمیت باشد. علاوه بر صدها آیة قرآن که بر این حقیقت دلالت می‌کند کمتر مسأله‌ای را می‌توان یافت که تا این مقدار روایت از طریق شیعه و سنی داشته باشد. خبر از منجی اسلام، حضرت مهدی موعود(عج) قدمتی به قدمت خود اسلام دارد اولین کسی که از وجود چنین شخصی خبر داده آورندة این دین یعنی حضرت ختمی مرتبت محمّد مصطفی(ص) است و صحابة فراوانی این احادیث را از ایشان شنیده‌اند.
پیامبر بزرگوار اسلام(ص) با تأکید می‌فرماید: وَ الَّذِی بَعَثَنِی بِالْحَقِّ نَبِیّاً لَوْ لَمْ یَبْقَ مِنَ الدُّنْیَا إِلَّا یَوْمٌ وَاحِدٌ لَطَوَّلَ اللَّهُ ذَلِكَ الْیَوْمَ حَتَّى یَخْرُجَ فِیهِ وَلَدِیَ الْمَهْدِیُّ(عج)(2)؛ سوگند به خدایى كه مرا به حقّ به پیامبرى برانگیخت اگر از عمر دنیا جز یك روز باقى نمانده باشد خداوند آن روز را طولانى كند تا فرزندم مهدى(عج) در آن روز ظهور كند.
و در روایتی دیگر شباهت کامل امام مهدی(عج) را به خودشان چنین بیان می‌دارند. الْمَهْدِیُّ مِنْ وُلْدِی اسْمُهُ اسْمِی وَ كُنْیَتُهُ كُنْیَتِی أَشْبَهُ النَّاسِ بِی خَلْقاً وَ خُلْق(3)؛ مهدى از فرزندان من است اسم او اسم من و كنیه او كنیه من است، از نظر قیافه و اخلاق شبیه‏ترین مردم به من است‏.
بعد از پیامبر عظیم الشأن اسلام(ص) نیز جانشینان بزرگوار ایشان، از این ذخیره الهی خبر داده‌اند و هر امامی به تناسب اوضاع اجتماعی خویش در مورد امام مهدی(عج) سخن گفته‌ است. از ثامن الحجج امام علی بن موسی الرضا(ع) نیز بیش از سی حدیث در موضوع مهدویت وارد شده است.(4)
امام هشتم(ع) مانند پیامبر اسلام(ص) به حتمی بودن ظهور تصریح می‌فرماید: وَ بَعْدَ الْحَسَنِ ابْنُهُ الْحُجَّةُ الْقَائِمُ الْمُنْتَظَرُ فِی غَیْبَتِهِ الْمُطَاعُ فِی ظُهُورِهِ لَوْ لَمْ یَبْقَ مِنَ الدُّنْیَا إِلَّا یَوْمٌ وَاحِدٌ لَطَوَّلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ ذَلِكَ الْیَوْمَ حَتَّى یَخْرُجَ فَیَمْلَأَ الْأَرْضَ عَدْلًا كَمَا مُلِئَتْ جَوْراً؛(5) و پس از حسن فرزندش حجّت قائم كه در دوران غیبتش منتظر او باشند و در ظهورش از او اطاعت كنند و اگر از دنیا جز یك روز باقى نمانده باشد خداى تعالى آن روز را طولانى فرماید تا خروج كند و زمین را از عدل سرشار سازد همچنان كه از جور پر شده باشد.
و وقتی قصیده دعبل به این دو بیت می‌رسد که حتمی بودن ظهور را بیان می‌کند: خُرُوجُ إِمَامٍ لَا مَحَالَةَ خَارِجٌ یَقُومُ عَلَى اسْمِ اللَّهِ وَ الْبَرَكَاتِ‏ یُمَیِّزُ فِینَا كُلَّ حَقٍّ وَ بَاطِلٍ وَ یُجْزِی عَلَى النَّعْمَاءِ وَ النَّقِمَاتِ‏
امام رضا(ع) به شدت اشک می‌ریزد و سپس سر خود را بلند كرده می‌فرماید: یَا خُزَاعِیُّ نَطَقَ رُوحُ الْقُدُسِ عَلَى لِسَانِكَ بِهَذَیْنِ الْبَیْتَیْنِ(6)
اى خزاعى! روح القدس این دو بیت را بر زبان تو جارى كرده است.‏ امام ثامن(ع) در دو بیتی که به قصیده دعبل اضافه نموده و از محل قبر خویش خبر داده باز به امام موعود(عج) اشاره می‌فرماید:
وَ قَبْرٌ بِطُوسَ یَا لَهَا مِنْ مُصِیبَةٍ تَوَقَّدَ فِی الْأَحْشَاءِ بِالْحُرُقَاتِ‏ إِلَى الْحَشْرِ حَتَّى یَبْعَثَ اللَّهُ قَائِماً یُفَرِّجُ عَنَّا الْهَمَّ وَ الْكُرُبَات‏.(7)
معلوم است که مهدویت در میان موضوعات کلامی، اهمیت ویژه‌ای دارد و از این اهمیت فوق العاده، می‌توان به ضرورت بررسی این مقوله در کلام گهربار عالم آل محمد(ص) پی برد. هر چند در یک مقاله نمی‌توان تمام احادیث مهدوی رسیده از این امام همام را بیان و بررسی کرد اما سعی می‌شود، برخی از ویژگی‌های امام مهدی(عج) در این مجال بررسی شود.
ویژگی‌های امام مهدی(عج)
1. پنهان زیستی (غیبت):
چنان که در مقدمه اشاره شد موضوع مهدویت توسط پیامبر اسلام(ص) مطرح شد و از آن زمان به بعد هم هر یک از امامان به فراخور فضای حاکم بر جامعه راجع به امام مهدی(عج) سخنانی بیان می‌کردند تا ضمن آشنا کردن مردم با مهدویت راه سوء استفاده را بر فرصت طلبان و مدعیان دروغین مهدویت ببندند. برای مثال در دوران امام باقر(ع) و امام صادق(ع) به دلیل ضعف و فرسودگی سلسلة بنی‌أمیه و تازه کار بودن والیان حکومت بنی‌عباس، قیام‌های بسیاری انجام می‌گرفت و برخی هم برای ایجاد انگیزة کافی در پیروان خود قیام را به عنوان مهدویت انجام می‌دادند.(8)
گروهی هم از امام انتظار قیام داشتند و در روایات بارها این درخواست مطرح شده است.(9) لذا روایات متعددی از امام باقر(ع) و امام صادق(ع) وجود دارد که از قیام‌های قبل از قیام امام مهدی(عج) نهی کرده‌اند.
در روایتی از امام باقر(ع) چنین آمده است: كُلُّ رَایَةٍ تُرْفَعُ قَبْلَ رَایَةِ الْقَائِمِ(عج) صَاحِبُهَا طَاغُوت؛(10)
هر پرچمی که قبل از پرچم امام مهدی(عج) فراشته گردد صاحب آن پرچم طغیان‌گر است.
یکی از این روایات به امام رضا(ع) نیز عرضه شده است و آن حضرت ضمن تأیید اصل حدیث، تفسیر راوی را از این حدیث ردّ کرده‌اند.(11)

حسین بن خالد گفت: به حضرت امام رضا(ع) عرض كردم: عبد اللَّه بن بكیر حدیثى را روایت نموده و آن را تأویل می‌كرد. و من می‌خواهم آن را به شما عرضه دارم. فرمود: حدیث چیست؟ عرض كردم: عبد اللَّه بن بكیر می‌گفت: عبید بن زراره براى من نقل كرد: در ایامى كه محمد بن عبد اللَّه پسر امام حسن مجتبى (معروف به محمد نفس زكیه) قیام كرده بود، روزى خدمت حضرت صادق(ع) بودم كه یكى از شیعیان به خدمت حضرت رسید عرض كرد: قربانت شوم محمد بن عبد اللَّه قیام كرده و مردم هم دعوت او را براى قیام پذیرفته‏اند. نظر شما درباره قیام با وى چیست؟ فرمود: «تا وقتى كه آسمان و زمین آرام است‏ تو نیز آرام باش!» عبد اللَّه بن بكیر می‌گفت: در این صورت مادام كه آسمان و زمین آرام است قیامى به وقوع نمى‏پیوندد و بنابراین نه قیامى است و نه قائمى! حضرت رضا(ع) فرمود: جدم حضرت صادق(ع) راست فرمود: و این طور كه عبداللَّه بن بكیر تأویل كرده است نیست. منظور جدم اینست كه تا وقتى آسمان از شنیدن صدا و زمین از فرو رفتن با لشكر (سفیانى) آرام است، تو نیز آرام گیر.
اما اوضاع جامعه در دوران مبارک ثامن الحجج امام علی بن موسی الرضا(ع) با دوران این دو امامان متفاوت بود. امامان سابق(ع) در اکثر مواقع به دلیل سعایت‌ افراد مغرض مورد آزار و اذیّت خلفا قرار می‌گرفتند و حتی در مواردی به زندان فرستاده می‌شدند و معمولا شیعیان از ارتباط با امامان(ع) محروم بودند. اما حضرت رضا(ع) به دلیل داشتن عنوان ولایت عهدی خلیفه، دارای قدرتی سیاسی در جامعه بود و شیعیان نیز آزاد بودند و به آسانی محضر امام می‌رسیدند. این قدرت سیاسی باعث گردیده بود تا برخی از شیعیان به این گمان برسند که امام رضا(ع) همان صاحب الامر و مهدی موعود(عج) است.
در روایتی ایوب بن نوح که مردی بسیار پرهیزکار و عابد و از وکلای امام هشتم بود(12) به ایشان عرض می‌کند: إِنِّی أَرْجُو أَنْ تَكُونَ صَاحِبَ هَذَا الْأَمْرِ وَ أَنْ یَسُوقَهُ اللَّهُ إِلَیْكَ بِغَیْرِ سَیْفٍ فَقَدْ بُویِعَ لَكَ وَ ضُرِبَتِ الدَّرَاهِمُ بِاسْمِكَ فَقَالَ مَا مِنَّا أَحَدٌ اخْتَلَفَتْ إِلَیْهِ الْكُتُبُ وَ أُشِیرَ إِلَیْهِ بِالْأَصَابِعِ وَ سُئِلَ عَنِ الْمَسَائِلِ وَ حُمِلَتْ إِلَیْهِ الْأَمْوَالُ إِلَّا اغْتِیلَ أَوْ مَاتَ عَلَى فِرَاشِهِ حَتَّى یَبْعَثَ اللَّهُ لِهَذَا الْأَمْرِ غُلَاماً مِنَّا خَفِیَّ الْوِلَادَةِ وَ الْمَنْشَإِ غَیْرَ خَفِیٍّ فِی نَسَبِه‏.(13)
من امیدوارم كه شما صاحب الامر باشید، و خدا امر امامت را بدون شمشیر و خونریزى به شما رساند، زیرا براى شما (به ولایت عهدى مأمون) بیعت گرفته شده و به نام شما سكه زده‏اند.
حضرت فرمود: هیچ كس از ما خاندان نیست كه مكاتبه داشته باشد و با انگشت به سویش اشاره كنند و از او مسئله بپرسند و اموال برایش برند، جز این كه یا ترور شود و یا در بستر خود بمیرد (یا با شمشیر كشته شود و یا با زهر) تا زمانى كه خدا براى این امر (امامت) كودكى را از ما خاندان مبعوث كند كه ولادت و محل زندگی او نهان است ولى نسبت و دودمانش نهان نیست.

در این حدیث امام رضا(ع) برای رفع شبهه می‌فرماید امام مهدی(عج) کسی است که پنهانی به دنیا می‌آید و پنهانی زندگی می‌کند. اما من شناخته شده‌ام و با من مکاتبه می‌شود، مورد پرسش واقع می‌شوم. یعنی اینها نشانة این است که من مهدی موعود(عج) نیستم. در پایان امام رضا(ع) می‌فرماید: اما پنهان زیستی بدان معنا نیست که کسی نمی‌داند او فرزند کیست. پدر و جدش کیست.
جملة آخر ردّی بر عقیده اهل سنت است زیرا آنها بر این باورند که پدر و جدّ مهدی موعود(عج) معلوم نیست. او در آخر الزمان به دنیا می‌آید و از نسل امام حسن مجتبی(ع) است اما معلوم نیست چندمین نسل امام حسن مجتبی(ع) باشد. امام رضا(ع) این باور غلط را ردّ کرده است و می‌فرماید نَسَب امام کاملاً روشن است و چنان که در ادامه خواهد آمد امام هشتم(ع) ایشان را چهارمین نسل خویش معرفی می‌کند.
امام رضا (ع) از پنهان زیستی امام مهدی(عج) با بیان‌های متفاوتی خبر داده‌اند:
الف) غیبت:
یکی از موضوعات بسیار مهمی که در مورد منجی و موعود اسلام مطرح است بحث غیبت یا زیست پنهانی است. این موضوع که متأسفانه به دلیل فهم ناصحیح اهل تسنن، مورد انکار آنها قرار گرفته است و به تندی با آن برخورد می‌کنند(14) علاوه بر ریشة قرآنی(15) اولین بار توسط پیامبر اسلام(ص) مطرح شده است.

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ(ص): الْمَهْدِیُّ مِنْ وُلْدِی اسْمُهُ اسْمِی وَ كُنْیَتُهُ كُنْیَتِی أَشْبَهُ النَّاسِ بِی خَلْقاً وَ خُلْقاً تَكُونُ بِهِ غَیْبَةٌ وَ حَیْرَةٌ تَضِلُّ فِیهَا الْأُمَمُ ثُمَّ یُقْبِلُ كَالشِّهَابِ الثَّاقِبِ یَمْلَؤُهَا عَدْلًا وَ قِسْطاً كَمَا مُلِئَتْ جَوْراً وَ ظُلْما؛(16) جابر بن عبد اللَّه انصارى از رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم روایت كرد كه فرمود: مهدى(عج) از فرزندان من است اسم او اسم من و كنیه او كنیه من است، از نظر قیافه و اخلاق شبیه‏ترین مردم به من است، براى او غیبت و حیرتى است كه امّتها در آن گمراه شوند، سپس مانند شهاب ثاقب پیش آید و زمین را پر از عدل و داد نماید همان گونه كه پر از ظلم و جور شده باشد.
بعد از نبی گرامی اسلام(ص) نیز تمام امامان(17) از غیبت وصی آخر(عج) خبر داده‌اند. امام هشتم(ع) نیز علاوه بر این حدیث در روایت دیگری می‌فرمایند: كَأَنِّی بِالشِّیعَةِ عِنْدَ فَقْدِهِمُ الثَّالِثَ مِنْ وُلْدِی كَالنَّعَمِ یَطْلُبُونَ الْمَرْعَى فَلَا یَجِدُونَهُ قُلْتُ لَهُ وَ لِمَ ذَاكَ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ قَالَ لِأَنَّ إِمَامَهُمْ یَغِیبُ عَنْهُمْ فَقُلْتُ وَ لِمَ قَالَ لِئَلَّا یَكُونَ لِأَحَدٍ فِی عُنُقِهِ بَیْعَةٌ إِذَا قَامَ بِالسَّیْف؛(18)
حسن بن علىّ بن فضّال از امام رضا(ع) روایت كند كه فرمود: گویا شیعیان را مى‏بینم كه در فقدان سومین نسل من مانند چهارپایان در طلب چراگاه برآیند امّا آن را نیابند، گفتم: اى فرزند رسول خدا! براى چه؟ فرمود: براى آنكه امامشان از آنها نهان شود، گفتم: براى چه؟ فرمود: براى آنكه چون با شمشیر قیام كند بیعت هیچ كس بر گردنش نباشد.
امام هشتم(ع) به دوران سخت بعد از امام حسن عسکری(ع) اشاره کرده و می‌فرمایند مردم در آن دوران دچار سرگردانی می‌شوند چون امامشان غایب است. و غیبت به این دلیل است که بیعت طغیان‌گری بر گردن او نباشد.
ب) دیده نشدن:
تعبیر دومی که امام هشتم(ع) برای بیان پنهان زیستی امام موعود(عج) به کار برده‌اند دیده نشدن جسم ایشان است. ریّان بن صلت گوید: سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا(ع) یَقُولُ: وَ سُئِلَ عَنِ الْقَائِمِ(عج) فَقَالَ: لَا یُرَى جِسْمُهُ وَ لَا یُسَمَّى اسْمُه.(19) شنیدم امام رضا علیه السلام هنگامی که از ایشان در مورد قائم پرسیده شد، می‌فرمود: جسم ایشان دیده نمی‌گردد و نامش برده نمی‌شود.
با توجه به روایات دیگر، معلوم می‌شود منظور از بیان این ویژگی اشاره به ناشناس بودن امام است. یعنی ایشان به عنوان امام در جامعه ظاهر نمی‌شوند و کسی ایشان را به سمت امامت نمی‌بیند. نه این که واقعا جسم ایشان قابل رؤیت نباشد. بنابراین با این نوع روایات نمی‌توان عقیدة شیخیّه را ثابت کرد. آنان معتقدند امام در دوران غیبت بدن مادی ندارد و با بدن مثالی در عالم هورقلیا زندگی می‌کند و نماینده‌ای با عنوان رکن رابع در زمین دارد.(20)
احمد عابدی از پژوهشگران معاصر در نقد عقیدة آنان می‌گوید: تحلیل این بدن هورقلیایی و اعتقاد به حیات امام زمان(عج) با بدن هورقلیایی، در واقع به معنای انکار حیات مادی امام زمان(عج) روی این زمین است؛ زیرا اگر مراد آن است که حضرت مهدی(عج) در عالم مثال و برزخ چه برزخ اول یا برزخ دوم زندگی می کند. آن چنان که قبر را آنان از عالم هور قلیا می‌دانند پس آن حضرت حیات با بدن عنصری ندارد و حیات او مثل حیات مردگان، در عالم برزخ است. دلیل عقلی می‌گوید باید غایت و هدف خداوند از آفرینش انسان زمینی، همیشه روی زمین وجود داشته باشد.(21)
2. نبستن پیمان با متجاوزان
امام رضا(ع) فرمودند:
لِئَلَّا یَكُونَ لِأَحَدٍ فِی عُنُقِهِ بَیْعَةٌ إِذَا قَامَ بِالسَّیْف؛(30)
اشاره به این نکته که در گردن امام قائم(عج) بیعتی نسبت به طاغوت نیست نشانه و ویژگی دیگری است که ناظر به بیعت امام رضا(ع) با طاغوت زمان خویش است بنابراین امکان ندارد ایشان موعود مورد نظر پیامبر(ص) باشد.

3. شایعه رحلت
در حدیثی عالم آل محمد(ص) به دو شایعه که در دوران غیبت امام، بین مردم منتشر می‌شود، اشاره می‌فرمایند: محمد بلخی می‌گوید: سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا(ع) یَقُولُ إِنَّكُمْ سَتُبْتَلَوْنَ بِمَا هُوَ أَشَدُّ وَ أَكْبَرُ تُبْتَلَوْنَ بِالْجَنِینِ فِی بَطْنِ أُمِّهِ وَ الرَّضِیعِ حَتَّى یُقَالَ غَابَ وَ مَاتَ وَ یَقُولُونَ لَا إِمَامَ وَ قَدْ غَابَ رَسُولُ اللَّهِ(ص) وَ غَابَ وَ غَابَ وَ هَا أَنَا ذَا أَمُوتُ حَتْفَ أَنْفِی؛(32) شنیدم امام رضا(ع) ” عقیده به آمدن منجی که آمدنش جهان از ظلم و فساد به عدالت و معنویت خواهد رسید، باوری همگانی و فرا دینی و قومی است. دین اسلام نیز تأکید فراوانی بر این عقیده دارد... “

فرمود: «شما در آتیه نزدیك به چیزى شدیدتر و بزرگ‌تر آزمایش خواهید شد، به طفلى در شكم مادر خود، و كودكى شیرخوار امتحان خواهید شد تا آن كه گفته شود از دیده‏ها پنهان شد و مرد، و بگویند: دیگر امامى نیست، در حالى كه رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله غایب شد و باز غایب شد و غایب شد (یك بار در غار حرا و یك بار در شعب ابى طالب خانه عبد اللَّه بن ارقم و یك بار هم در غار ثور)، و این هم من كه به مرگ خواهم مرد.

4. جوانی و قوّت بدن:
چنان که گفته شد ولایت عهدی و موقعیت سیاسی خاص امام رضا(ع) باعث شد تا اطرافیان و اصحاب امام گمان کنند ایشان امامی است که قرار است زمین را پر از عدل و داد كندد. امام برای رفع این شبهه ویژگی‌هایی از امام مهدی(عج) نقل می‌فرمایند تا معلوم شود ایشان قائم موعود(عج) نیستند.

در روایتی از ریّان بن صلت که راوی ثقه و مورد اطمینان است(38) و امام رضا(ع) به ایشان لباسی را هدیه کرده‌اند(39) چنین نقل شده است: قُلْتُ لِلرِّضَا(ع) أَنْتَ صَاحِبُ هَذَا الْأَمْرِ فَقَالَ أَنَا صَاحِبُ هَذَا الْأَمْرِ وَ لَكِنِّی لَسْتُ بِالَّذِی أَمْلَؤُهَا عَدْلًا كَمَا مُلِئَتْ جَوْراً وَ كَیْفَ أَكُونُ ذَلِكَ عَلَى مَا تَرَى مِنْ ضَعْفِ بَدَنِی وَ إِنَّ الْقَائِمَ هُوَ الَّذِی إِذَا خَرَجَ كَانَ فِی سِنِّ الشُّیُوخِ وَ مَنْظَرِ الشُّبَّانِ قَوِیّاً فِی بَدَنِهِ حَتَّى لَوْ مَدَّ یَدَهُ إِلَى أَعْظَمِ شَجَرَةٍ عَلَى وَجْهِ الْأَرْضِ لَقَلَعَهَا وَ لَوْ صَاحَ بَیْنَ الْجِبَالِ لَتَدَكْدَكَتْ صُخُورُهَا؛(40)
به امام رضا(ع) گفتم: آیا شما صاحب الامر هستید؟ فرمود: من صاحب الامر هستم امّا آن كسى كه زمین را از عدل سرشار سازد همچنان كه پر از جور شده باشد نیستم و چگونه او باشم در حالى كه ضعف بدن مرا مى‏بینى، و قائم كسى است كه در سنّ پیران و چهرة جوانان قیام كند و نیرومند باشد به حدّی كه اگر دستش را به بزرگترین درخت روى زمین دراز كند آن را از جاى بركند و اگر بین كوهها فریاد برآورد صخره‏هاى آن فرو پاشد.
وقتی عبدالسلام هَرَوی از راویان معتبر و دوست‌داران سر سخت اهل بیت(ع)(41) از امام هشتم در مورد نشانه‌های قائم آل محمد(ص) پرسش می‌کند، امام به همین پاسخ اشاره می‌فرمایند و اضافه می‌نماید که این جوانی برای موعود(عج) جاودانی است. ابوصلت می‌گوید: قُلْتُ لِلرِّضَا(ع) مَا عَلَامَاتُ الْقَائِمِ مِنْكُمْ إِذَا خَرَجَ قَالَ عَلَامَتُهُ أَنْ یَكُونَ شَیْخَ السِّنِّ شَابَّ الْمَنْظَرِ حَتَّى إِنَّ النَّاظِرَ إِلَیْهِ لَیَحْسَبُهُ ابْنَ أَرْبَعِینَ سَنَةً أَوْ دُونَهَا وَ إِنَّ مِنْ عَلَامَاتِهِ أَنْ لَا یَهْرَمَ بِمُرُورِ الْأَیَّامِ وَ اللَّیَالِی حَتَّى یَأْتِیَهُ أَجَلُه؛(42)
به امام رضا(ع) گفتم: علامت ظهور قائم شما چیست؟ فرمود: نشانه‏اش این است كه در سنّ پیرى است ولى قیافه‌اش جوان است به گونه‏اى كه بیننده مى‏پندارد چهل ساله و یا كمتر از آن است و نشانه دیگرش آن است كه به گذشت شب و روز پیر نشود تا آنكه اجلش فرا رسد.

5. میراث‌دار پیامبران(ع):