تبیان، دستیار زندگی

چرا امام زمان(ع)با کلمه«قائم»و«مهدی»خوانده می شود،و چرا بعضی با شنیدن لقب«قائم» بر می خیزند؟

پاسخ:در بسیاری از روایات،آن حضرت با لقب قائم ومهدی،یاد شده و در مورد قائم،بسیار می شد که ائمه(ع)بر اثر ظلم وفساد حاکمان غاصب،به یاد امام زمان(ع) می افتادند و می فرمودند:«قائم ما(ع)انتقام ما را خواهد گرفت».

قائم یعنی قیام کننده،نظر به اینکه قیام و نهضت حضرت مهدی(عج)جهانی است و در تمام تاریخ بشر چنین قیام و حکومتی نبوده،آن حضرت با این عنوان خوانده می شود.اما این که پیروان آن حضرت با شنیدن این لفظ ویا با تلفظ به این کلمه بر می خیزند و می ایستند،این کار یک نوع عمل مستحبی است و احترام و اظهار پیوند و انتظار آن حضرت است و ضمناً مردم را به یاد نهضت و قیام حضرت مهدی(عج)می اندازد و برای آنها تلقین عملی می شود که باید برخاست،نهضت کرد،امیدوار بود وبه زمینه سازی برای ظهور و قیام جهانی رهبری معصوم و قاطع که امید پیامبران و امامان و همۀ مستضعفان جهان و قلب تپندۀ هستی است،پرداخت.

این کار حتی در زمان امام صادق(ع)در میان شیعیان معمول بوده حتی نقل شده در خراسان در حضور امام رضا(ع)کلمۀ«قائم»ذکر شد،امام رضا(ع)برخاست و دستش را بر سر نهاد و فرمود:«اللهم عجل فرجه وسهل مخرجه؛خداوندا بر فرجش شتاب کن،و راه ظهور و نهضتش را آسان گردان.»¹

اما در مورد واژۀ مهدی،از این روست که امام زمان(عج)هدایت شده و هدایت کننده است.امام صادق(ع) در ضمن حدیثی فرمود:«آن حضرت را مهدی گویند،زیرا او مردم رابه امری که گم کرده اند هدایت می کند،وقائم گویند چون به حق قیام می کند.»²

از امام باقر(ع)سؤال شد:چرا قائم را«قائم»خواندند؟فرمود:«زیرا یاد او فراموش می شود و بسیاری از معتقدان به امامت آن حضرت،راه ناصحیح می روند»

از آن حضرت سؤال شد:چرا او را«منتظر»گویند؟فرمود:«زیرا برای او غیبتی طولانی است که روزهایش بسیار است،افراد مخلص و پاک در انتظارش به سر می برند،ولی افراد شکاک و مردد او را انکار می کنند،منکران نامش را به مسخره می گیرند و تعیین کنندگان وقت ظهور بسیارند،عجله کنندگان در او به هلاکت می رسند و مسلمانان به او نجات می یابند»³

ناگفته نماند که امام صادق(ع)فرمود:همه ما امامان قائم هستیم،ولی آن قائم(امام دوازدهم(ع)صاحب شمشیر(قدرت و حکومت)است و برنامه ای غیر از برنامۀ ما دارد.اثبات الهداة/ج7/ص127.

1)بحارالانوار/ج51/ص30

2)اثبات الهداةج7/ص110

3)بحارالانوار/ج51/ص30

پاسخ: نام اصلی حضرت، «محمد» است. نامی که پیغمبر اکرم (ص) برای او

گذارده و فرمود: اسم او اسم من و کنیه او کنیه من است.

کنیه حضرت: ابو القاسم است. و نیز ابو صالح و ابوعبدالله و ابوابراهیم و ابوجعفر و ابوالحسین هم گفته شده است. [1] .

القاب حضرت: بسیار است، از جمله:

1- مهدی: مشهورترین لقب حضرت است. مهدی به اسم مصدر هدایت است، به معنی کسی که به وسیله خدا هدایت شده باشد. امام صادق (ع) در ضمن حدیثی فرموده است: «آن حضرت را مهدی گویند، زیرا او مردم را به امری که گم کرده اند هدایت می کند». و نیز امام باقر (ع) فرموده است: «او را مهدی نامیدند برای اینکه به امری پنهان (اسلام راستین) هدایت می کند.» [2] .

2- قائم: یعنی قیام کننده به حق. رسول خدا (ص) می فرماید: «از این جهت قائم را «قائم» نامیدند، که پس از فراموش شدن نامش قیام کند.» [3] .

3- منصور: امام باقر (ع) در تفسیر آیه شریفه «من قتل مظلوما» فرمود: «او حسین بن علی (ع) است، و بقیه آیه شریفه: «فقد جعلنا لولیه سلطانا فلا یشرف فی القتل انه کان منصورا» [4] مقصود امام زمان (عج) است، مقصود امام زمان (عج) است، که نامش در این آیه «منصور» می باشد، چنان که خداوند احمد و محمد را محمود، و عیسی را مسیح خوانده است.» [5] .

4- منتظر: از امام جواد (ع) پرسیدند: چرا وی را «منتظر» می گویند؟ فرمود: «زیرا وی برای مدتی طولانی غیبت می نماید و علاقمندان، منتظر ظهورش خواهند بود و آنها که تردید دارند انکار می کنند...» [6] .

5- بقیه الله: روایت شده که چون آن حضرت خروج کند، پشت به کعبه می کند، و سیصد و سیزده مرد به دور او جمع می شوند و اول چیزی که تکلم می فرماید، این آیه است: «بقیه الله خیر لکم ان کنتم مؤمنین». [7] .

آنگاه می فرماید: منم بقیه الله و حجت او و خلیفه او بر شما، پس هیچ سلام کننده ای به او سلام نمی کند، مگر اینکه گوید: «السلام علیک یا بقیه الله فی ارضه». [8] .

آن حضرت است که در بسیاری از ادعیه و اخبار به همین لقب مذکور شده اند، و بیشترین محدثین آن را ذکر نموده اند و با آنکه در این لقب سایر ائمه علیهم السلام شریکند و همه حجت خدایند بر خلق، لیکن چنان اختصاص به آن جناب دارد که در اخبار هر جا بدون قرینه و شاهدی ذکر شود، مراد آن حضرت است. و بعضی گفته اند: لقب آن حضرت «حجه الله» است. به معنی غلبه، یا سلطنت خدای بر خلایق، چه این هر دو به واسطه آن حضرت به ظهور خواهد رسید. و نقش خاتم آن جناب، «انا حجه الله» است. [9] .

القاب دیگری چون: خلف صالح، شرید (رانده شده)، غریم (طلب کار)، مؤمل (منتظر، و آرزو برآورده شده)، منتقم، ماء معین (آب ظاهر و جاری بر روی زمین)، ولی الله، صاحب الزمان و غیره است که جهت توضیحات بیشتر می توان به کتاب منتهی الآمال و بحار الانوار و کتب مربوطه مراجعه نمود.

پاورقی

[1] الزام الناصب، شیخ حائری یزدی، ج 1، ص 483.

[2] اثبات الهداه، شیخ حر عاملی، ج 7، ص 110 و 169.

[3] معانی الاخبار، شیخ صدوق، ص 65.

[4] سوره اسراء، آیه 35.

[5] تفسیر فرات کوفی، ص 240.

[6] کمال الدین و تمام النعمه، صدوق، ص 378.

[7] سوره هود، آیه 86.

[8] منتهی الآمال، محدث قمی، ج 2، ص 286.

[9] منتهی الآمال، محدث قمی، ج 2، ص 287.